Petru Groza
| Petru Groza | |
|---|---|
| |
| 46. Romanya başbakanı | |
| Görev süresi 6 Mart 1945 - 2 Haziran 1952 | |
| Hükümdar | Mihai |
| Cumhurbaşkanı | Constantin Ion Parhon |
| Yerine geldiği | Nicolae Rădescu |
| Yerine gelen | Gheorghe Gheorghiu-Dej |
| 2. Romanya Büyük Millet Meclisi Prezidyumu başkanı | |
| Görev süresi 12 Haziran 1952 - 7 Ocak 1958 | |
| Yerine geldiği | Constantin Ion Parhon |
| Yerine gelen | Ion Gheorghe Maurer |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 7 Aralık 1884 Băcia, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu |
| Ölüm | 7 Ocak 1958 (73 yaşında) Bükreş, Romanya |
| Partisi | Romanya Ulusal Partisi (1918-1920) Halk Partisi (1920-1933) Köylü Cephesi (1933-1953) Bağımsız (1953-1958) |
| Dini | Rumen Ortodoks |
Petru Groza (d. 7 Aralık 1884 – ö. 7 Ocak 1958), Romanya'daki komünist rejimin ilk aşamalarında, Sovyet işgali altında kurulan ilk Komünist Parti hükûmetlerinin Başbakanı olarak bilinen bir Rumen politikacıydı.
Groza, I. Dünya Savaşı'nın sonunda, Romanya Ulusal Partisi (PNR), Romanya Ortodoks Kilisesi'nin önde gelen rütbesiz üyesi ve ardından Transilvanya Dizin Konseyi'nin dikkate değer bir üyesi olarak ortaya çıktı. 1933'te, Ploughmen'in Cephesi (Frontul Plugarilor) olarak bilinen sol kanat bir tarım organizasyonu kurdu. Desteklediği sol görüş, ona Kırmızı Burjuva takma adını kazandırdı.
II. Dünya Savaşı'nın sona ermesinin ardından iktidara gelen Nicolas Rădescu, 1945 yılında Başbakan oldu; Sovyetler Birliği Dışişleri Halk Komiseri Andrey Vişinski tarafından istifa etmek zorunda kaldı. Petru Groza'nın Başbakan olarak yetki ve gücü, Sovyetler Birliği'ne olan desteğine güvenerek ödün vermiş olsa da, 1952'nin sonunda Gheorghe Gheorghiu-Dej, Groza'nın yerine geçmeden önce, Romanya'daki Komünist yönetime konsolide olmuştu.[1]
Gençliği ve kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Groza, Băcia'da (o sırada Bácsi olarak anılacaktır) zengin bir çiftin üç oğlu olarak dünyaya geldi ve o dönemde Transilvanya'da Deva yakınlarında (o sırada Avusturya-Macaristan İmparatorluğu]]'nun bir parçası olan) bir köydü. Gençliğinde ve erken dönem kariyerinde çeşitli fırsatlar sağladı. Orăştie'deki Calvinist liseden mezun olduktan sonra (şu an "Liceul Aurel Vlaicu") hukuk eğitimine Macaristan'da başladı ve Budapeşte Üniversitesi]]'nde eğitim gördü ve Leipzig Üniversitesi ile Berlin Üniversitesi'ne girdi.
Birinci Dünya Savaşı'nın başlangıcında, eğitimini tamamlayarak Deva'ya geri döndü ve avukat olarak çalışmaya başladı. 1918'de siyasi alanda Romanya Ulusal Partisi (PNR) üyesi olarak ortaya çıktı ve etnik Rumen politikacılar tarafından toplanan Transilvanya Dizin Konseyi'nde bir görev aldı.
Groza, hayatının bu döneminde, Transilvanya'da çeşitli siyasi ve dini kuruluşlarında çalışarak siyasi bağlantılar kurdu Örneğin, 1919-1927 yılları arasında Romanya Rum Ortodoks Kilisesi Sinod ve Kongresi'nde milletvekili olarak görev aldı. Iuliu Maniu ile ters düştü ve sonrasında PNR'den ayrılarak Halk Partisi'ne katıldı. Alexandru Averescu kabinesinde Transilvanya Bakanı ve Bayındırlık ve İskân Bakanı olarak görev yapmaya başladı.
Groza, hayatının bu döneminde, varlıklı bir toprak sahibi olarak kişisel bir servet kazandı ve Romanya Ortodoks Kilisesi'nde önemli bir rahip olmayan kişi olarak önemli bir üne kavuştu. Bu daha sonra onu, 1945'te ülkenin en çok dini grubunu oluşturan Doğu Ortodoks Hristiyanlarının desteğini almak için harekete geçiren bir Rumen Komünist Partisi (PCR) için değerli kılacaktı.
Yükselen gücü
[değiştir | kaynağı değiştir]Bir dizi siyasi görevde bulunduktan sonra 1928'de kısa bir süre kamu hayatından çekilmesine rağmen, 1933'te siyaset sahnesinde yeniden ortaya çıkmış, Ploughmen's Front adlı köylü tabanlı bir siyasi organizasyon kurmuştur.
Hareket başlangıçta Büyük Buhran döneminde Roman köylülerinin taşıdığı artan borç yüküne karşı durmaya ve Ulusal Köylüler Partisi'nin fakir köylülere yardım edememesi nedeniyle, 1944'te örgüt esasen Komünist kontrol altında kaldı.[2] Komünist Parti iktidarı ele geçirmek istedi ancak bunu ele geçirmek için çok zayıftı. 1944'te yalnızca bin üyesi vardı. Buna göre, Rumen komünist liderlerin partiyi siyasi örgütlerden oluşan geniş bir koalisyona katılmaktan başka seçeneği kalmadı.
Bu koalisyon, dört büyük ön organizasyondan oluşuyordu: Sovyetler Birliği ile Romanya Dostluk Topluluğu, Patriots Birliği, Yurtsever Savunma ve Romanya halkının en desteklediği Groza'nın Ploughmen Cephesi.
Groza'nın Ulusal Demokratik Cephe içindeki önemli konumu, Ocak 1945'te Ana Pauker ve Gheorghe Gheorghiu-Dej'in "faşist sempatizanlarla" mücadele etmedikleri iddia edilerek Rădescu'yu sabreden en üst düzey Rumen komünistleri olan Jan. Nicolae Rădescu'yu başkan seçme fırsatı sağladı. Komünistler, Sovyet otoritelerinin yardımıyla yakın zamanda işçileri Rădescu'ya karşı bir dizi gösteri düzenleyecek şekilde seferber etti ve Şubat ayı boyunca gösteriler çoğu kez şiddete neden olduğundan ölenler oldu. Komünistler, masum sivillerin ölümünden Rumen ordusunun sorumlu olduğuna dair zayıf nedenlerle iddia ederlerken, Rădescu, halk desteğini komünistlerin "anavatanı olmayan yadsınılmamış yabancılar" olduğunu belirterek bu iddiaları zayıflattı. Buna karşılık, Sovyet dışişleri komiseri Andrei Y. Vishinsky, Bükreş'e gitti ve Mihai'ye ültimatom verdi. Rădescu görevden alınıp yerine Groza'nın yerine geçmediği takdirde Romanya'nın bağımsızlığı tehlikeye girdi. Mihai bu tehdide boyun eğdi ve Groza, 6 Mart 1945'te başbakan oldu.
Groza kabinesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Groza'yı görevde onaylamak için 19 Kasım 1946'da seçimler yapıldı. Ploughmen Front'in ait olduğu Komünist egemen cepheli Demokratik Partiler Bloku, Büyük Millet Meclisinde çoğunluk kazanamadı. Sonuç olarak, Groza hükûmeti, Birleşik Devletler ve Kral Mihai'nin monarşist güçlerin zayıf etkisini nominal olarak destekleyen Büyük Britanya'dan kalıcı olarak uzaklaştı. Bu nedenle Pauker ve Gheorghiu-Dej gibi üst düzey komünist figürler Groza'nın kabinesine katılmadı. Mevcut koalisyon hükûmetinin perdesinin altına yavaş yavaş dışa-bağlı bir Komünist rejimi empoze etmeyi planladılar.
Başbakanlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Başbakan olduktan günler sonra, Groza ilk büyük başarısını gerçekleştirdi. 10 Mart 1945'te Sovyetler Birliği, Kuzey Transilvanya'yı45,000 km2 (17,375 sq mi) 45,000 km² (17,000 sq mi) toprağı teslim etmeyi kabul etti. Bu, 1940 İkinci Viyana Tahkimatı vasıtasıyla Macaristan'a teslim edilmiştir. Groza, yeni kazanılan topraklarda her etnik grubun haklarının korunacağına söz verdi (çoğunlukla Romanya'daki Macar azınlığa referans olarak). Joseph Stalin, Rădescu yönetimindeki önceki yönetimin bölgede böylesine büyük bir sabotaj ve terörizm iznine izin vermiş olduğunu ve bölgenin Rumen'e teslim edilemeyeceğini bildirdi. Sonuç olarak, ancak Groza'nın etnik azınlık haklarını garanti etmesinden sonra Sovyet hükûmeti Rumen hükûmetinin dilekçesini yerine getirmeye karar verdi. 1945'te yaklaşık %50 Rumen olan bu bölgenin satın alınması, Groza rejiminin oluşum aşamalarında önemli bir başarı olarak karşıladı.[3]
Groza, Hükûmet bürokrasisinde herhangi bir karşıt unsuru ortadan kaldırmaya başladı ve yeni devralınan Transilvanya bölgesinde bölgedeki başkent Cluj da dahil olmak üzere üç şehir valiliğini kaldırdı. Bölgedeki yerel yönetimlerin sadık unsurlarını güçlendirmek için yerinden edilen kaymakamların yerini hemen Groza tarafından atanan devlet görevlileri aldı. Groza, askerî personele, hainlerin, mazeret sahiplerinin ve mülklerin tamamına ek olarak yüz yirmi beş dönümü aşan tüm mülkleri el koyup, sonra yeniden dağıtacak bir dizi toprak reformu programı vadetti. Savaş zamanı Rumen hükûmeti, Macar işgalcileri Miklós Horthy ve Ferenc Szálasi'nin rejimleri sırasında ve Nazi Almanyası ile işbirliği yaptı.[4]
Kadınlara seçme hakkı vererek liberal demokrasi görünümünü sağlamasına rağmen, Groza, siyasi açıdan muhalif olmayan medya organlarının millet üzerindeki önemini azaltmaya çalışan bir dizi reformlar gerçekleştirdi. Başbakanlığının ilk ayında Groza, kendisinin reform çabalarına katılmayan geleneksel Ulusal Köylüler Partisi genel başkanı Iuliu Maniu'ya yakın kaynaklarından çıkan popüler gazete Romanya Nouă'ı kapatmaya karar verdi. Groza, bu baskısına devlet içinde izin verilen siyasi partilerin sayısını sınırlayarak yakında devam etti. Groza, hükûmet bürokrasisi ve diplomatik gruplardan yalnızca iktidar olduktan hemen sonra bireyleri tasfiye etmeye söz vermiş olmasına rağmen, Haziran 1947'de Tămădău Affair'den sonra bütün siyasi örgütleri kovuşturmaya başladı. Ulusal Köylü Partisi'nin kilit üyelerini tutukladı ve Maniu'yu, "Rumen halkına karşı siyasi suçlar nedeniyle" hapis cezasına çarptırdı. Aynı yılın Ağustos ayına gelindiğinde hem Ulusal Köylüler Partisi hem de Ulusal Liberal Parti feshedildi ve 1948'de hükûmet koalisyonu Romanya İşçi Partisi (komünistlerin zorla birliği ve Romanya Sosyal Demokratları) ve Macar Halk Birliği'ni kurdu. Devlet içindeki tüm siyasi muhalefeti etkili bir şekilde en aza indirgedi.
Groza, dönem başkanlığı döneminde, ülkenin kalan Monarşist güçleriyle de çarpıştı. Groza'nın rejiminde güçleri çok az olmakla birlikte, Kral Mihai, geleneksel Rumen monarşisinin kalıntılarını sembolize etti ve 1945 yılının sonlarında Kral Groza'yı istifaya çağırdı. Kral, Romanya'nın Birleşik Devletler, İngiltere ve Sovyetler Birliği'nin savaş sonrası hükûmetin yeniden yapılandırılmasına ve zaten örgütlediği daha geniş bir koalisyon kuvvetinin dahil edilmesine izin verecek şekilde Yalta anlaşmalarına uyması gerektiğini savundu. Groza bu isteği açık bir şekilde reddetti ve önümüzdeki birkaç yıl içinde iki figür arasındaki ilişkiler gergin kaldı ve Ağustos 1947'de Stalin'e Romanya'nın fahri vatandaşlığına layık görüldü.[5]
30 Aralık'ın başında Groza, Mihai'yi Bükreş'e geri çağırdı; görünüşte "önemli konuları tartışmak" istediğini söyledi. Kral, Sinaia'daki sarayında Yeni Yıl partisine hazırlanıyordu. Kral Mihai geldiğinde, Groza, krala önceden yazılan bir tahliye kağıdı sundu ve Mihai'nin imzalamasını istedi. Mihai'nin iddialarına göre,[6][7][8][9][10][11] bu isteğini reddettiğinde, Groza binlerce kişiyi tutuklamakla tehdit etti.[12] Mihai sonunda belgeyi imzaladı ve birkaç saat sonra parlamento, monarşiyi kaldırdı ve Romanya'da gizemli bir Komünist hükûmetin başlangıcının işareti olan bir cumhuriyeti ilan etti.
Groza, 1952'de Gheorghiu-Dej'in ardından başkan seçildi. Daha sonra Büyük Ulusal Meclis Başkanlığına (Romanya'nın fiilen başkanı) seçildi ve 1958 yılına kadar bir mide operasyonunun ardından oluşan komplikasyonlar yüzünden öldüğü bir göreve getirildi. Groza, bir Komünistin kendisini asla olmasa da Romanya'da bir Komünist rejimin kademeli olarak başlatılmasına izin vermişti. Groza, Sovyetler Birliği'nden ve yerel Komünist liderlerden sınırlı bağımsızlık görünümünü koruyarak Komünist Partiye daha önemli bir destek sağlama izni verdi ve hem medyayı hem de siyasi örgütleri baskı altına alarak, devlet içindeki herhangi bir muhalefet veya muhalefet biçimini sınırladı. Böylece Kral Mihai'nin devrilmesine ve monarşinin bir "halk cumhuriyeti" ne geçmesiyle sonuçlanan Komünist egemenliğin dışına çıkma sürecini kolaylaştırdı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Cioroianu, 6.1.2 (pp. 150-152)
- ^ Liliana Saiu (1992) The Great Powers and Rumania, 1944–1946, Columbia University Press, New York City, ISBN 0880332328, p.39
- ^ "Transylvanian Area Restored to Romanians", in The Chicago Daily Tribune, 11 Mart 1945; ProQuest Historical Newspapers, Chicago Tribune (1849–1985), p. 8
- ^ "Sweeping Reform Begins in Rumania", in The New York Times, 12 March 1945; ProQuest Historical Newspapers, The New York Times (1851–2002), p. 5
- ^ W. H. Lawrence, "Chamber Ratifies Rumanian Treaty", in The New York Times, 24 August 1947; ProQuest Historical Newspapers, The New York Times (1851–2002), p.43
- ^ "The Rescue of the Bulgarian Jews" 7 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., as retrieved on 21 January 2008
- ^ (Rumence)""The Republic was installed with a pistol"". 27 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2016., Ziua, Mayıs 1996
- ^ (Rumence) Timeline 18 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., semi-official site dedicated to HM King Michael I 12 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., as retrieved on 21 January 2008
- ^ (Rumence)"Princess Margareta, designated dynastic successor" 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Antena 3, 30 December 2007
- ^ "A king and his coup" 16 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Daily Telegraph, 12 June 2005
- ^ Craig S. Smith, "Romania’s King Without a Throne Outlives Foes and Setbacks" 22 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The New York Times, 27 January 2007
- ^ "Compression" 23 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Time, 12 January 1948
