İçeriğe atla

Nursultan Nazarbayev

Kontrol Edilmiş
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Elbasy (Elbaşı)
Nursultan Nazarbayev
Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев
Nazarbayev, 2013
1. Kazakistan Devlet Başkanı
Görev süresi
1 Aralık 1991 - 19 Mart 2019
Yerine geldiği Makam oluşturuldu
Yerine gelen Kasım Cömert Tokayev
Nur Otan Partisi Genel Başkanı
Görev süresi
4 Temmuz 2007 - 28 Ocak 2022
Yerine geldiği Bakhytzhan Zhumagulov
Yerine gelen Kasım Cömert Tokayev
Kazakistan Güvenlik Konseyi Başkanı
Görev süresi
21 Ağustos 1991 - 5 Ocak 2022
Başkan Kasım Cömert Tokayev
Yerine geldiği Makam oluşturuldu
Yerine gelen Kasım Cömert Tokayev
Kazakistan SSC Yüksek Sovyeti Başkanı
Görev süresi
22 Şubat 1990 - 24 Nisan 1990
Başbakan Uzakbay Karamanov
Yerine geldiği Kilibay Medeubekov
Yerine gelen Yerik Asanbayev
Kazakistan SSC Komünist Partisi Merkez Komitesi Birinci Sekreteri
Görev süresi
22 Haziran 1989 - 14 Aralık 1991
Yerine geldiği Gennady Kolbin
Yerine gelen Makam kaldırıldı
Kazakistan SSC Başbakanı
Görev süresi
22 Mart 1984 - 27 Temmuz 1989
Yerine geldiği Bayken Ashimov
Yerine gelen Uzakbay Karamanov
Kişisel bilgiler
Doğum Nursultan Äbişulı Nazarbayev
6 Temmuz 1940 (84 yaşında)
Almatı, Kazakistan SSC
Vatandaşlığı Kazakistan
Milliyeti Kazak
Partisi Sovyetler Birliği Komünist Partisi (1962-1991)
Bağımsız (1991-1999)
Nur Otan (1999-günümüz)
Evlilik(ler) Sara Nazarbayeva (e.1962)
Çocuk(lar) Dariga (d. 1963)
Dinara (d. 1967)
Aliya (d. 1980)
Mesleği Mühendis, siyasetçi, yazar
Dini İslam
İmzası
Resmî site nazarbayev.kz
Askerî hizmeti
Bağlılığı  Sovyetler Birliği
 Kazakistan
Branşı Kazakistan Silahlı Kuvvetleri
Hizmet yılları 1991-2019
Rütbesi Başkomutan
George W. Bush ile birlikte Beyaz Saray'da, Eylül 2006

Nursultan Äbişulı Nazarbayev (Kazakça: Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Kazakça telaffuz: [nʊrsʊlˈtɑn æbəʃʊˈlɯ nɑzɑrˈbɑ.jɪf]; Rusça: Нурсултан Абишевич Назарбаев Rusça telaffuz: [nur.suɫˈtan ɐˈbʲi.ʂɨ.vʲɪt͡ɕ nə.zɐrˈba.jɪf]); (6 Temmuz 1940), Kazak siyasetçi ve devlet adamı. Kazakistan Cumhuriyeti'nin ilk Devlet Başkanı. 24 Aralık 1990'da başladığı cumhurbaşkanlığı görevinden 19 Mart 2019'da istifa etti.[1] Günümüzde Türk Devletleri Teşkilatı ömür boyu onursal başkanıdır.[2]

1989 yılında Kazakistan Komünist Partisi Birinci Sekreteri seçildi ve Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrası bağımsızlığını ilan eden Kazakistan'ın ilk Devlet Başkanı oldu. Ayrıca "Elbaşı" (Türkçe: İlbaşı,[3] ülkenin lideri, devletin başındaki kişi) unvanına sahiptir.[4]

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Nazarbayev, 6 Temmuz 1940'ta Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin başkenti Almatı yakınlarındaki kırsal bir kasaba olan Çemolgan'da doğdu.[5] Babası, 1930'larda Josef Stalin'in kollektifleştirme politikası sırasında ailenin tarım arazisine el konana kadar zengin bir aile için çalışan fakir bir işçiydi.[6]

II. Dünya Savaşı sonunda aile Çemolgan'a döndü ve Nazarbayev Rusça öğrenmeye başladı. Okuldaki başarıları nedeniyle Kaskelen'deki yatılı bir okula gönderildi.[7] Okuldan ayrıldıktan sonra Nazarbayev, Temirtau'daki Karağandı Çelik Fabrikası'nda devlet tarafından finanse edilen bir yıllık burs aldı. Yirmi yaşına geldiğinde, yüksek fırında "inanılmaz derecede ağır ve tehlikeli işler" yaparak nispeten iyi bir ücret kazanıyordu.[8]

Nazarbayev Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ne 1962'de katıldı ve Genç Komünist Ligi'nin (Komsomol) önde gelen bir üyesi oldu.[8] 1972 yılında Karaganda Metalurji Kombinat Komünist Parti Komitesi sekreterliğine atandı ve dört yıl sonra Karaganda Bölgesel Parti Komitesi İkinci Sekreteri oldu.[9]

Bürokrat olarak Nazarbayev, yasal meseleleri, lojistik sorunları ve endüstriyel anlaşmazlıkları ele alıp bireysel sorunları çözmek için işçilerle görüştü. Daha sonra "sermaye yatırımının merkezi tahsisi ve fonların dağıtımı" altyapısının zayıf olduğu, işçilerin moralsizleştirildiği, çok çalıştıkları ve merkezi olarak belirlenen hedeflerin gerçekçi olmadığı anlamına geldiğini yazdı; demir-çelik tesisinin sorunlarını bir bütün olarak Sovyetler Birliği için bir mikro kozmos olarak gördü.

İktidara yükseliş

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Jeltoksan Olayları
Almatı Anlaşması'nın imzalanmasında Nazarbayev, Aralık 1991

1984 yılında Nazarbayev, Kazakistan Komünist Partisi Birinci Sekreteri Dinmuhammed Kunayev yönetiminde Kazakistan SSC Başbakanı oldu.[10] Ocak 1986'da Kazakistan Komünist Partisi'nin on altıncı oturumunda Nazarbayev, Bilimler Akademisi başkanı Askar Kunayev'i bölümünde reform gerçekleştirmediği için eleştirdi. Buna öfkelenen Kunayev Moskova'ya gitti ve Nazarbayev'in görevden alınmasını talep ederken, Nazarbayev'in destekçileri Kunayev'in görevden alınması ve Nazarbayev'i desteklemek için kampanya yürüttüler.

Kunayev 1986 yılında görevden alındı ve yerine, Kazakistan'da çok az yetkisi olan bir Rus, Gennady Kolbin geçti. Nazarbayev 22 Haziran 1989'da parti lideri seçildi ve Kunayev'den sonra bu makama gelen ikinci Kazak oldu.[10] 22 Şubat - 24 Nisan 1990 tarihleri arasında ise Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti (devlet başkanı) oldu.[kaynak belirtilmeli]

24 Nisan 1990'da Nazarbayev, Yüksek Sovyet tarafından Kazakistan'ın ilk cumhurbaşkanı seçildi. Rus Cumhurbaşkanı Boris Yeltsin'i 1991 Sovyetler Birliği darbe girişimine karşı destekledi.[8] SSCB Devlet başkanı Mihail Gorbaçov kendisini Sovyetler Birliği Başkan Yardımcısı görevinde görecek kadar yakındı; ancak Nazarbayev bu teklifi reddetti.[11]

Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrasında bağımsızlığını kazanan Kazakistan'da 1 Aralık'ta yapılan ilk cumhurbaşkanlığı seçiminde, tek adaydı ve oyların %95'ini alarak ilk cumhurbaşkanı seçildi.[12] 21 Aralık'ta Kazakistan Bağımsız Devletler Topluluğu üyesi olarak Almatı Protokolünü imzaladı.[8]

Devlet başkanlığı dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Nazarbayev, eski Devlet Savunma Komitelerini Savunma Bakanlığı olarak yeniden adlandırdı ve 7 Mayıs 1992'de Sagadat Nurmagambetov'u Savunma Bakanı olarak atadı. Yüksek Kurul Başkanı, Konuşmacı Serikbolsyn Abdilin önderliğinde, Haziran 1992'de bir anayasa taslağı üzerinde çalışmaya başladı. Anayasa, yürütme gücü üzerinde sınırlı kontrolleri olan güçlü bir yürütme dalı oluşturdu.[13]

Muhalefetteki siyasi partiler Azat, Zheltoqsan ve Cumhuriyetçi Parti, 10-17 Haziran tarihleri arasında Almatı'da bir koalisyon hükûmeti kurulmasını, Başbakan Sergey Tereshchenko ve Yüksek Konsey hükûmetinin istifasını isteyen gösteriler düzenledi. Ülke bağımsızlığını kazanmasından bu yana henüz seçimde bulunmayan Komünist Parti meclis üyelerinden oluşan Kazakistan Parlamentosu, 28 Ocak 1993 tarihinde anayasayı kabul etti.[13]

1991'de Nazarbayev

Nisan 1995 referandumuyla beraber Nazarbayev'in görev süresi 2000 yılına kadar uzatıldı. 1999 yılının Ocak ayında ve Aralık 2005'te tekrar seçildi.[14] Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı son başkanlık seçimini uluslararası demokratik standartların altında kaldığı için eleştirdi.[14]

Nazarbayev, 4 Mayıs 2001'de Marat Tazhin yerine Kazakistan Güvenlik Konseyi Sekreteri Kültür, Enformasyon ve Concord Bakanı olarak görev yapan Altynbek Sarsenbayev'i atadı. Musayev Cumhurbaşkanlığı Güvenlik Hizmetinin başına getirildi.[15]

Nazarbayev yönetimindeki Kazakistan İslam İşbirliği Teşkilatı üyesi olmasında rağmen, İsrail ile iyi ilişkilere sahipti. 1992 yılında diplomatik ilişkiler kuruldu ve Başkan Nazarbayev 1995 ve 2000 yıllarında İsrail'e resmi ziyaretlerde bulundu.[16] 1994'te başkentin Almatı'dan Astana'ya taşınmasını önerdi ve resmi değişim 10 Aralık 1997'de gerçekleşti.[17]

4 Aralık 2005'te yeni Kazakistan başkanlık seçimi yapıldı ve Nazarbayev %91,15'lik bir oranla seçimleri tekrar kazandı.[18] 2009 yılında İngiltere eski Bakanı Jonathan Aitken, Kazakistan'ın Efsanevi Lideri Nazarbayev adlı biyografi kitabını yayınladı. Kitap genel olarak Nursultan Nazarbayev'in gençliğinden itibaren siyaset sahnesinde yaşadıklarını ve modern Kazakistan'ın kurulmasındaki rolünü anlatmaktadır.[19]

Nazarbayev, eğitimin ulusun sosyal gelişimindeki rolünü her zaman vurgulamıştır. Eğitimi uygun hale getirmek için 13 Ocak 2009'da Kazakistan'ın yetenekli gençleri için "Orken" eğitim bursunu tanıttı. Bu karar 23 Eylül 2016 tarihinde değiştirilmiştir.[20]

2015'te Nazarbayev

Aralık 2011'de Nazarbayev muhalifleri, BBC tarafından iktidardaki zamanının en büyük muhalefet hareketi olarak tanımlanan Mangistav'da ayaklandı. 16 Aralık 2011'de petrol şehri olan Zhanaozen'deki göstericiler ülkenin Bağımsızlık Günü'nde polisle çatıştı. On beş kişi güvenlik güçleri tarafından vurularak öldürüldü ve yaklaşık 100 kişi yaralandı.[21] Protestolar hızla diğer şehirlere yayıldı, ancak bir süre sonra sona erdi.

Avrasya Vakfı Başkan Yardımcısı Daniel Witt, 11 Haziran 2011'de Nazarbayev'in rolünü ve siyasi reformlarını kabul etti:

"Başkan Nazarbayev Kazakistan'ı zor zamanlar geçirerek refah ve büyüme çağına sürükledi. ABD ve Batı ittifaklarına değer verdiğini ve demokratik yönetişim sağlamaya kendini adadığını gösterdi."[22]

Aralık 2012'de Nazarbayev, Kazakistan 2050 Stratejisi adı verilen ileriye dönük bir ulusal strateji belirledi.[23] 2014 yılında, Kazakistan'ın adının "Kazakistan Eli" ("Kazakların Ülkesi") olarak değiştirilmesi gerektiğini, ülkenin daha iyi ve daha fazla yabancı yatırım çekmesini önerdi. -stan ekinin turistlere ve yatırımcılara itici geldiğini belirtti.[24] Nazarbayev, Moğolistan'ın Kazakistan'dan daha fazla yatırım aldığını, çünkü aynı coğrafyada olmasına ve Kazakistan kadar istikrarlı olmamasına rağmen bir "devlet" ülkesi olmadığına dikkat çekti. Ancak ülkenin adının değiştirilmesini halkın oylamasına sunmayı tercih etti.[kaynak belirtilmeli]

Ekonomik meseleler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrasya Ekonomi Birliği

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kazakistan 2050'nin logosu
Nazarbayev, Nikol Paşinyan, Anna Hakobyan, Igor Dodon ve Dmitri Medvedev ile Rusya'daki 2018 FIFA Dünya Kupası'nı izliyor

1994 yılında Nazarbayev, Moskova Devlet Üniversitesi'nde bir konuşma sırasında bir "Avrasya Birliği" oluşturma fikrini önerdi.[25] 29 Mayıs 2014'te Rusya, Belarus ve Kazakistan, 170.000.000 kişilik tek bir ekonomik alan yaratan ve Ocak 2015'te yürürlüğe giren bir Avrasya Ekonomik Birliği oluşturmak için bir anlaşma imzaladılar.[26] Nazarbayev, anlaşmanın imzalanmasından kısa bir süre sonra, "Bunu açık bir alan ve Avrupa ve Asya'nın büyüyen ekonomileri arasında yeni bir köprü olarak görüyoruz" dedi.[26] Nazarbayev, Mayıs 2019'da Yüksek Avrasya Ekonomi Konseyi Onursal Başkanı seçildi.[27]

Kazakistan 2050 Stratejisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Nazarbayev, Kazakistan'ın gelecekteki büyüme beklentilerini sağlamak için uzun vadeli bir strateji olan Kazakistan 2050 Stratejisi'ni tanıttı ve Kazakistan'ı dünyanın en gelişmiş 30 ülkesinden biri olarak konumlandırdı.[28]

Nurly Zhol (Nurlu Yol)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanı Nazarbayev, 2014 yılında Nurly Zhol - Geleceğe Giden Yol olarak adlandırılan milyar dolarlık yerel bir modernizasyon ve reform planını açıkladı.[29]

Dijital Kazakistan

[değiştir | kaynağı değiştir]

Nazarbayev, dijital ekosistem gelişimi yoluyla Kazakistan'ın ekonomik rekabet gücünü artırmak için bu teknolojik modernleşme girişimini açıkladı.[30]

Çevre sorunları

[değiştir | kaynağı değiştir]

1998 otobiyografisinde Nazarbayev, “Aral Gölü'nün daralmasının, bugün gezegenimizin karşı karşıya kaldığı en ciddi ekolojik felaketlerden biri olduğunu yazdı. Özbekistan, Türkmenistan, Tacikistan, Kırgızistan ve daha geniş bir alanı Sovyetler Birliği döneminde meydana gelen çevresel zararı tersine çevirmek için daha fazlasını yapmaya çağırdı.[8]

Nükleer silahlara karşı tutumu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan, Sovyetler Birliği'nden dünyanın dördüncü büyük nükleer silah stoğunu devraldı. Yeni hükûmetin ilk büyük kararlarından birisi de, Sovyet ordusu tarafından 456 nükleer testin yapıldığı Semey'de bulunan nükleer deneme sahasını kapatılması oldu.[31] Sovyet döneminde, Kazakistan bölgesindeki bilim adamları tarafından, çoğunlukla Semey test sahasında, radyasyon hastalığı ve doğum kusurlarına neden olan 500'den fazla askeri deney yapıldı.[8] "Proje Safir" olarak adlandırılan projede, Kazakistan ve Amerika Birleşik Devletleri, ülkedeki eski Sovyet silahlarını kaldırmak için birlikte çalıştılar ve Amerikalılar ulaşım ve tazminat maliyetlerinde $800.000.000'dan fazla fon sağlamayı kabul etti.[8]

Nazarbayev, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunu 29 Ağustos'u Uluslararası Nükleer Testlere Karşı Günü olarak belirlemeye teşvik etti. Makalesinde yeni bir Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması'nı "imzalayan hükümetler açısından net yükümlülükleri garanti edecek ve anlaşmanın şartlarına uymayanlar için gerçek yaptırımlar belirleyecek" önerisinde bulundu.[kaynak belirtilmeli] Dışişleri bakanı 8 Eylül 2006'da Orta Asya Nükleer Silah Serbest Bölgesine yetki veren bir anlaşma imzaladı.[32] The Washington Times'ta yer alan bir görüşte, Nazarbayev, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması'nın modernize edilmesini ve daha iyi dengelenmesini istedi.[33]

Mart 2016'da Nazarbayev "Manifesto: Dünya. 21. yüzyıl"ı yayınladı.[34] Bu manifestoda Kazakistan Devlet Başkanı, mevcut nükleer silahsız bölgelerin genişletilmesi ve çoğaltılması çağrısında bulundu ve mevcut uluslararası silahsızlanma anlaşmalarının modernize edilmesi gerektiğini vurguladı.[35]

27 Ağustos 2020'de ise Birleşmiş Milletler tarafından "Nükleer Denemeler Yapılmayan bir Dünyanın Savunucusu" statüsüne layık görüldü.[36][37][38]

Din

[değiştir | kaynağı değiştir]
Aktöbe merkez camii ziyareti
Nazarbayev Vladimir Putin ve Şevket Mirziyoyev ile birlikte

Nazarbayev Astana'da dünya ve geleneksel dinlerden oluşan bir forum düzenleme girişimini ortaya koydu. Daha önce benzer olayların organizatörleri sadece önde gelen dinlerin ve mezheplerin temsilcileriydi. Uluslararası diyalog kurmayı amaçlayan diğer benzer etkinliklerin yanı sıra, Ekim 1986 ve Ocak 2002'de İtalya'nın Assisi kentinde düzenlenen dünya dinleri ve mezheplerinin temsilcilerinin toplantıları da vardı.[39] 2003 yılında toplanan ilk Dünya ve Geleneksel Dinler Kongresi, tüm büyük dinlerin liderlerinin karşılıklı işbirliği beklentileri geliştirmesine olanak sağladı.[kaynak belirtilmeli]

Nazarbayev başlangıçta Sovyet döneminde din karşıtı görüşleri savundu;[40] Ancak daha sonra Hac görevini yerine getirdi ve camilerin yenilenmesini destekleyerek Müslüman mirasını korunmasına katkıda bulundu.[40]

Nazarbayev önderliğinde, Kazakistan vatandaşları arasında çeşitli etnik gruplardan ve hatta insan kaynaklarını koordine etmek için ülke ile işbirliği bağları geliştiren uluslardan yetenekleri korumak için bazı derecelerde çok kültürlülük yürürlüğe koydu. Kazak liderinin bu prensibi, ona "Bozkırların Singapur'u" adını kazandırdı.[41] Ancak 2012 yılında Nazarbayev, daha sonra parlamento tarafından çıkarılan ve dini uygulamalara sıkı kısıtlamalar getiren reformlar önerdi. Bu reformlar aşırılıkçılıkla mücadele girişimi olarak açıklandı. Yerel düzeyde var olabilmek için, bir grubun 50'den fazla üyesi olmalıdır: bölgesel düzeyde 500'den fazla ve ulusal düzeyde 5.000'den fazla üyesi bulunmalıdır.[kaynak belirtilmeli] Nazarbayev, Türk mirasına açık bir atıfta bulunarak "Biz Türküz, Arap değiliz!" diyerek Türk geleneklerini İslam üzerinde vurgulamayı seçerek, perdeye karşı eleştirel açıklamalar yaptı.[kaynak belirtilmeli]

Milliyetçilik

[değiştir | kaynağı değiştir]

2014 yılında Vladimir Putin'in Kazakistan'ın tarihselliği ile ilgili açıklamalarında, Nazarbayev'in "hiç devleti olmayan bir bölgede bir devlet yarattığını..."[42][43][44] sözleri Nazarbayev'den ciddi bir tepki aldı.[45][46]

İnsan hakları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kazakistan'da insan hakları
Nazarbayev Dmitri Medvedev, Tarja Halonen ve José Luis Rodríguez Zapatero ile birlikte, 2011
Bakü'de gerçekleşen 7. Türk Keneşi zirvesi

1990'larda Kazakistan, çocuk haklarına ve kadınlara karşı her türlü ayrımcılığın ortadan kaldırılmasına ilişkin sözleşmeleri onayladı.

2003 yılında Başkan Nursultan Nazarbayev'in kararnamesi ile Kazakistan Devlet Başkanı'na bağlı İnsan Hakları Komisyonu kuruldu.

2014 yılında Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande ile yaptığı görüşmelerin ardından Nazarbayev düzenlediği basın toplantısında Kazakistan'da yaşayan onlarca milletten temsilcinin “aynı haklara sahip olduğunu, dilleri ve kültürlerinin korunduğunu” ve “okulların 18 dilde faaliyet gösterdiğini” söyledi. Kazakistan Devlet Başkanı'na göre, ülkede 40 dini itiraf "tamamen özgürce" faaliyet gösteriyor.

Nazarbayev yönetimindeki Kazakistan'ın insan hakları durumu, bağımsız gözlemciler tarafından eşit olarak yoksul olarak tanımlanmaktadır. İnsan Hakları İzleme Örgütü, "Kazakistan'ın toplanma, konuşma ve din özgürlüğünü büyük ölçüde kısıtladığını söylüyor. 2014 yılında yetkililer, barışçıl ama onaylanmamış protestolardan sonra gazeteleri kapattı, hapse attı veya para cezasına çarptırdı ve dini kontrolleri devlet kontrolleri dışında uyguladıkları için para cezasına çarptırdı veya gözaltına aldı. Muhalefet lideri Vladimir Kozlov da dahil olmak üzere hükûmet eleştirmenleri haksız yargılamalardan sonra tutuklu kaldı. 2014 yılının ortalarında, Kazakistan yeni ceza, ceza infaz, ceza muhakemesi usulleri ve idari kodları ve sendikalarla ilgili temel özgürlükleri kısıtlayan ve uluslararası standartlarla uyumlu olmayan yeni bir yasa kabul etti. Gözaltı yerlerinde işkence yaygın olmaya devam ediyor." şeklinde bir açıklama yaptı.[47]

Dış politika

[değiştir | kaynağı değiştir]

Nazarbayev'in devlet başkanı olarak ilk kararlarından biri, Semipalatinsk nükleer test sahasını kapatmak ve ardından dünyanın dördüncü en büyük nükleer silah cephaneliğini terk etmekti. Kazakistan, nükleer silahların yayılmasının önlenmesi alanındaki tüm anlaşmalar ve kurumlarda aktif katılımcılardan biri haline geldi.[48][49][50]

Nazarbayev başkanlığı sırasında Kazakistan'ın uluslararası ilişkilerinin ana ilkesi, yabancı ortaklarla dostane ilişkiler kurma girişimlerine dayanan çoklu vektör dış politikasıydı.[51] Kazakistan, başkanlık döneminde 130 ülke ile diplomatik ilişkiler kurmuştur. Bölgesel entegrasyon çerçevesinde, Nazarbayev, Avrasya Ekonomik Birliği'nin tamamen ekonomik doğası olan SSCB'nin eski cumhuriyetleri arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin yeniden canlanmasını sağladı.

2001 yılında Kazakistan Şanghay İşbirliği Örgütü'nün kurucu üyesi oldu.[52] ABD Başkanı Donald Trump, Nazabayev'in liderliğine övgüde bulundu ve Kazakistan'ın Nazarbayev başkanlığı altındaki başarılarını 30 Kasım 2016'daki telefon görüşmeleri sırasında "mucize" olarak nitelendirdi.[53]

Kazakistan, uluslararası kuruluşların faaliyetlerinde aktif rol aldı. 2010'da Kazakistan, AGİT'e, 2011'de İslam İşbirliği Teşkilatı'na başkanlık etti. İlk günlerden itibaren Şanghay İşbirliği Örgütü'nün çalışmalarına aktif olarak katıldı, 2010-2011 yıllarında başkanlığını yaptı. 2016 yılında ülke, 2017-2018 yılları için BM Güvenlik Konseyi'nin daimi olmayan üyeliğine seçildi.[54]

2015 yılında Nursultan Nazarbayev Vakfı, uluslararası bir tartışma platformu olan Astana Club'ı düzenledi. Amerika Birleşik Devletleri, Rusya, Çin, Avrupa, Orta Doğu ve Asya'dan politikacıları, diplomatları ve düşünce kuruluşlarından uzmanları küresel eğilimleri tartışmak ve tüm dünyayı ve Avrasya bölgesini etkileyen sorunlara çözümler bulmak için her yıl bir araya getiriyor.[55][56][57]

Nazarbayev, 1987'de Karabağ ihtilafı sırasında barış arabuluculuğu yaptı, 2014 Ukrayna krizinde, Suriye ve diğer uluslararası çatışmalarda Astana'da konuşmalar yaptı.[58][59][60][61]

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Kazakistan'a ilk ziyaretini Aralık 2016 ortalarında Nazarbayev ile bir araya geldiğinde gerçekleştirdi. İki ülke araştırma ve geliştirme, havacılık, kamu hizmeti komisyonları ve tarımsal işbirliği konulu anlaşmaların yanı sıra tarımsal konsorsiyum kurulması hakkında bir anlaşma imzaladı.[62]

Astana, 2017 yılında 112 ülkenin katılımıyla alternatif enerji konusuna yönelik EXPO-2017 Dünya Fuarı'na ev sahipliği yaptı. Serginin tamamlanmasının ardından, Astana Uluslararası Finans Merkezi, mekanında açıldı.[63]

Ocak 2019'da Zimbabwe Cumhurbaşkanı Emmerson Mnangagwa, Afrikalı bir liderin ülkeye yaptığı ilk ziyarette Nazarbayev ile görüşmek üzere Nur-Sultan'a bir devlet ziyaretinde bulundu.[64]

Türk Dünyası Kültür Mahallesi'nde yer alan, Nursultan Nazarbayev tarafından Recep Tayyip Erdoğan'a hediye edilmiş olan yurt
Ankara'da bulunan anıtı

Türk dünyası

[değiştir | kaynağı değiştir]

1992'den itibaren Türkiye'nin girişimleriyle yapılan Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesinde ilk kez 2006'da Nazarbayev tarafından Türk devletleri arasında bir işbirliği örgütü kurulması önerildi. Önerisi üzerine Nahçıvan Anlaşmasıyla birlikte 3 Ekim 2009'da Türk Keneşi kuruldu. Günümüzde birçok yayın organında Nazarbayev'in Mustafa Kemal Atatürk'ü kendisine örnek aldığına[65] ve Türk devletlerinin Türk kültürünü yaşatmak adına birlik içinde hareket etmelerine sebep olduğu belirtilmektedir.[66]

İstanbul Topkapı'daki Topkapı Türk Dünyası Kültür Mahallesi'nde, Nursultan Nazarbayev tarafından dönemin Türkiye başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'a hediye edilmiş bir otağ bulunmaktadır.[67] Ayrıca Kazakistan'ın başkenti Astana'da yaptırılmasını istediği Mustafa Kemal Atatürk anıtına karşılık olarak Ankara'da Nursultan Nazarbayev anıtı bulunmaktadır.[68]

İstifası

[değiştir | kaynağı değiştir]

19 Mart 2019'da, Nazarbayev, Kazakistan Devlet Başkanlığından istifa ettiğini ve "yeni nesil liderlere" ihtiyaç duyulduğunu açıkladı.[69][70] İstifa ettiği konuşma kanalı canlı olarak televizyonlarda yayınlandı ve ardından 20 Mart 2019 tarihinden itibaren yetkilerini sona erdiren bir kararname imzaladı.[70] Parlamentonun üst meclisinin başkanı Kasım Cömert Tokayev, başkanlık döneminin sonuna kadar ''devlet başkan vekili'' olarak atandı.

Devlet Başkanı olarak istifa etmesine rağmen, iktidardaki Nur Otan Partisi'nin genel başkanlığı, Anayasa Konseyi üyeliği ve ömür boyu görevini Güvenlik Konseyi başkanı olarak görevine devam etmektedir. Nazarbayev'in çeşitli meslektaşları duyuru saatlerinde tepki gösterdi, Özbekistan devlet başkanı Şevket Mirziyoyev, Nazarbayev ile telefon görüşmesi yaparak ona "büyük politikacı" dedi.[71] Nazarbayev'e mesaj gönderen diğer dünya liderleri arasında Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'da bulunuyordu.[72]

Ondan ziyade, Birinci Devlet Başkanı'nın Fonu çerçevesinde sosyal faaliyetlerde bulunmaya devam etti. 2019 yılında Vakıf, “El Umiti” ve “Kamkorlyk” gençlik destek programlarını başlattı. İlki genç değişim yöneticilerini eğitmeyi hedefliyor. Program kapsamında katılımcılar, dünyanın önde gelen üniversitelerinde ve şirketlerinde eğitim almanın yanı sıra hükûmet, mentorluk yapan yerli ve yabancı uzmanlarla doğrudan etkileşim kurma fırsatı buldular. “Kamkorlyk” programı kapsamında, yılda 5 bine kadar çocuğa ücretsiz kapsamlı rehabilitasyon sağlamak için hastanelerde rehabilitasyon merkezleri ve okullarda kaynaştırma destek odaları açıldı.[73]

Haziran-Temmuz 2020'de Nursultan Nazarbayev koronavirüse yakalandı.[74][75][76] Koronavirüs pandemisi sırasında Nursultan Nazarbayev, "Biz Birgemiz!" ulusal eylemini başlattı. (“Birlikteyiz!”), 2,3 milyondan fazla vatandaşa yardım sağlayan: muhtaç ailelere gıda sepetleri, sağlık çalışanlarına gönüllü yardım, düşük gelirli aileler için uzaktan eğitim için çocuklar için bilgisayarlar vb.[77]

28 Nisan 2021'de Nursultan Nazarbayev, 1995'ten beri yönettiği Kazakistan Halk Meclisi Başkanı'nın yetkilerini tüm etno-sosyal grupların genel Kazakistan toplumuna entegrasyonunun sürdürülmesi ihtiyacına işaret ederek Kassym-Jomart Tokayev'e devretti. Nazarbayev, Meclis Onursal Başkanı unvanına layık görüldü.[78][79]

Nisan 2021'de Nazarbayev'in girişimiyle büyük çaplı bir yardım etkinliği "Elbasy Zhyluy" başlatıldı. Nursultan Nazarbayev Vakfı ve Değdar Yardım Vakfı, kampanya kapsamında çok çocuklu dar gelirli ailelere, özel gereksinimli çocuk yetiştiren ailelere ve Büyük Vatanseverlik Savaşı gazilerinin yaşadığı ailelere yardım sağlıyor. 681 muhtaç aileden her biri yaklaşık 132 kilo ağırlığında mal aldı.[80]

23 Kasım 2021'de «Nur Otan» partisinin genel başkanının yetkilerini Kasım-Jomart Tokayev'e devredeceğini açıkladı, çünkü onun görüşüne göre ülke lideri, partinin başkanı olmalıdır (28 Ocak 2022'ye kadar partinin başkanlığını yaptı).[81]

Başkanlığı sonrası

[değiştir | kaynağı değiştir]
9 Mayıs Zafer Günü günü kutlamaları sırasına Vladimir Putin ile birlikte, 2019

The Economist'e göre istifasına rağmen Nazarbayev, hala ülkenin liderliğinin arkasında.[82] İstifadan bu yana, Güney Kore Devlet Başkanı Moon Jae-in ve Macaristan Başbakanı Viktor Orbán ile Kazakistan'ı ziyaretleri sırasında bir araya geldi. Özellikle, Nazarbayev ile yaptıkları toplantılar, devlet başkanı Kasım Cömert Tokayev ile yaptıkları toplantılardan ayrı olarak düzenlendi. Görevden ayrıldıktan iki gün sonra sivil nüfus tarafından karşılandığı Nevruz kutlamalarına katıldı.[83] İlk cumhurbaşkanı olarak konaklama konusunda, kişisel ofisinin başkanlık sarayından farklı bir yere taşındığı bilinmektedir. Nisan 2019'un sonlarında Nazarbayev'in resmi ve özel ziyaretler için özel bir jet tuttuğu da bildirildi.[84] Görevden ayrıldıktan sonra Pekin ve Moskova'yı ziyaret etti. Mayıs ayı sonunda Mevlüt Çavuşoğlu, Türkiye cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın önerisi üzerine Nazarbayev'in Türk Keneşi onursal Başkanı olduğunu duyurdu.[85] Azerbaycan'ın başkenti Bakü'ye yaptığı ziyarette ev sahibi Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'e babasının eski Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in başkentin gelişmesinden "çok memnun olacağını" söyledi.[86]

Ekim 2019'da, Savunma Bakanı, İçişleri Bakanı ve Dışişleri Bakanı hariç, tüm potansiyel bakan adaylarının Kasım Cömert Tokayev tarafından atanmadan önce Nazarbayev'in onayına ihtiyacı olduğu açıklandı.[87]

Başkentin yeniden isimlendirilmesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

İstifasının ardından Kazakistan devlet başkanıı Kasım Cömert Tokayev, başkent Astana'nın adının Nur-Sultan (Kazakça: Нұр-Сұлтан) olarak adlandırılmasını önerdi. Kazakistan parlamentosu resmi olarak başkentin adlandırılmasını oylayarak onayladı.[88]

COVID-19

[değiştir | kaynağı değiştir]

Nazarbayev, Mart 2020'de "COVID-19 pandemisi ile etkin bir şekilde mücadele ederken ekonomiyi de destekleyen" Biz Birgemiz Fonu'nu oluşturdu.[89] Haziran 2020 itibarıyla fon, fonun üç yardım dalgasının bir parçası olarak 23 şehirde 470.000'den fazla aileye mali yardım sağlamak için 28 milyar tenge (69,3 milyon Amerikan doları) topladı.[89] Haziran ortasında Nazarbayev'e COVID-19 teşhisi konması üzerine, Rusya devlet başkanı Vladimir Putin, Ürdün kralı II. Abdullah,[90] Türkiye cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Cumhuriyet Halk Partisi lideri Kemal Kılıçdaroğlu[91] ve eski Hırvatistan cumhurbaşkanı Stjepan Mesić dahil olmak üzere dünya liderlerinden telefon ve destek telgrafları aldı.

80. yaş günü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Nazarbayev, COVID-19 hastalığını doğum günü olan 9 Temmuz'dan önce yendi.[92] Aynı zamanda 9 Temmuz, Kazakistan'da Başkent Günü olarak kutlanmaktadır. Tebrik veren liderler arasında Ermenistan devlet başkanı Armen Sarkisyan,[93] Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, eski Tataristan cumhurbaşkanı Mintimer Şeymiyev,[94] Türkiye cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve eski Cumhurbaşkanı Abdullah Gül de vardı.[95][96] Eski Rusya Federasyonu Dışişleri Bakan Yardımcısı Grigory Karasin, doğum gününü onurlandıran bir röportajı Nazarbayev'i "siyasi süreçler vizyonu olan birkaç dünya siyasetçisi" olarak nitelendirdi.[97] Ayrıca Ulusal Savunma Üniversitesi'nde askeri üniformalı bir Nazarbayev heykeli de açıldı.[98][99]

2021 parlamento seçimleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: 2021 Kazakistan parlamento seçimleri

Nur Otan partisinin Genel başkanı olarak Nazarbayev, 4 Haziran 2020'de 2021 parlamento seçimlerinin hazırlanmasında parti içinde "açık ve siyasi rekabet, siyasi sürece sivil katılımı teşvik etmek ve kapalı ön seçimlerin yapılacağı tarihi belirleyen bir kararnameyi imzaladı. "Kadınları ve ülkenin gençlerini güçlendirin" diyen partinin listesinde kadınların %30'unu ve 35 yaş altı kişilerin %20'sini listeye alması talimatını verdi.[100] Ön seçimler, Nazarbayev'in kendisinin çevrimiçi oy kullandığı 17 Ağustos-3 Ekim 2020 tarihleri arasında yapıldı.[101][102]

Nur Otan, 25 Kasım 2020 tarihinde düzenlenen 20. Nur Otan Olağanüstü Kongresi'nde parti adaylarının listesini ve delegeler tarafından onaylanan seçim platformlarını açıkladı. Nazarbayev de kongrede konuştu:

"Devlet Başkanı Sayın [Kasım-Jomart Tokayev] tarafından bugün açıklanan parti programı iddialı ve aynı zamanda hesaplı, mali ve insan kaynakları tarafından destekleniyor. Bağımsızlık yıllarım boyunca her zaman net hedefler belirledim ve bu hedeflere ulaşmak için çok çalışmak gerektiğini söyledim. Başkanın önerdiği bu programı destekliyorum ve ortak görevimiz onun etrafında toplanıp birlikte çalışmaktır. Kendinize inanmalı, vatanınızı sevmeli ve ilerleme için mümkün olan her şeyi yapmalısınız."[103]

10 Ocak 2021'de yapılan Mazhilis seçimlerinin ardından, iktidardaki Nur Otan partisi, 2016 seçimlerinin aksine sekiz sandalye kaybetmesine rağmen 76 sandalyenin rahat çoğunluğunu aldı. Nazarbayev, partinin seçim zaferini kutlayarak, "Kazakistanlılar ülkemizin daha da gelişmesini, refahın yükselmesini partimizle ilişkilendiriyor" dedi.[104]

Yolsuzluk iddiaları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Başkanlığı boyunca kendisine ve çevresine karşı yolsuzluk ve kayırmacılık suçlamaları yöneltildi. Eleştirmenler, ülke hükûmetinin bir klan sistemine benzediğini söylüyor.[105]

New Yorker'a göre, 1999 yılında İsviçreli bankacılık yetkilileri Nazarbayev'e ait bir hesapta 85.000.000 dolar keşfetti; Kazakistan hazinesine yönelik olan para kısmen James Giffen'e bağlı hesaplardan aktarılmıştı.[106] Kazak muhalefet gazetesi Respublika, 2002'de Nazarbayev'in 1990'ların ortalarında İsviçre banka hesaplarında gizlice 1.000.000.000 dolarlık devlet petrol gelirini gizlediğini bildirdiğinde, bir karkas, gazete ofisinin önüne bırakıldı. daha sonra karkas, editör Irina Petrushova'nın evinin önüne, "Son kez olmayacak" yazısıyla bırakıldı.[107] Mayıs 2007'de Kazakistan Parlamentosu, Nazarbayev'in istediği kadar yeniden seçilmesini sağlayacak anayasa değişikliğini onayladı. Bu değişiklik özel olarak ve sadece Nazarbayev için geçerlidir, çünkü ilk devlet başkanının göreve kaç kez aday olabileceği konusunda hiçbir sınırlaması olmayacağını belirtmektedir, ancak sonraki başkanlar beş yıllık bir dönemle sınırlandırılacaktır.[108]

Mayıs 2018'de Kazakistan Parlamentosu, Nazarbayev'in Güvenlik Konseyi Başkanı olmasına izin veren anayasa değişikliğini kabul etti. 28 Haziran'da Anayasa Konseyi tarafından onaylanan bu reformlar, Güvenlik Konseyi'nin yetkilerini genişleterek anayasa organı statüsünü de verdi.[109]

Kişisel hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Nursultan Nazarbayev ve eşi Sara Nazarbayeva'nın yer aldığı bir posta pulu

Nazarbayev kendisini Müslüman olarak tanımlamaktadır.[110] 1962 yılından beri Sara Nazarbayeva ile evlidir. Bu evliliklinden Dariga, Dinara ve Aliya adlarında üç kızları vardır. SSCB'de yetişen Nazarbayev, Kazak Türkçesi olduğu kadar akıcı bir şekilde Rusça ve İngilizcede bilmektedir.[111] Ayrıca Satybaldy (1947-1980) ve Bolat (1953) adında iki erkek kardeşi ve Anip adında bir kız kardeşi[112] vardır.[113][114] 16 Ağustos 2020'de Nazarbayev'in torunu Aysultan Nazarbayev'in Londra'da kalp durmasından öldüğü bildirildi. Bundan önce Aysultan, sosyal medyada Nazarbayev'in babası olduğu ve hayatının sürekli tehdit edildiğine dair birkaç açıklama yaptı.[115][116] Ayrıca dedesinin ortaklarını komplo kurmakla suçladı.[116]

Haziran 2020'de kurucu devlet başkanının internet sitesinden Nazarbayev'in COVID-19 testinin pozitif çıktığı ve "Endişeye gerek yok. Nursultan Nazarbayev, uzaktan çalışmaya devam ediyor." açıklaması yapıldı.[117][118][119] 3 Temmuz 2020'de ise Nazarbayev iyileşti ve pozitif testten üç hafta sonra ayağa kalktı.[120] Dindar bir Müslüman olan Nazarbayev, maneviyatının, felsefesi aydınlanmış bir İslam'a dayanan bir Kazak şairi olan Abay Kunanbayoğlu'nun sözlerine dayandığını açıkladı. Nazarbayev'e göre, Abay'ın "Bilgelik Sözleri", Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra modern bir Kazakistan inşa etme girişiminde ona yardımcı oldu.[121]

Ekim 2021'de yapılan bir röportajda Nazarbayev, 2011 yılında omurgasından bir hastalık geçirdiğini, bunun bir konsere katılırken fark edildiğini, bunun sonucunda dikkatlice salondan çıkarıldığını ve sonunda bir omurga ameliyatı geçirdiğini açıkladı.[122]

Ocak 2023'te, Astana'daki Ulusal Bilimsel Kalp Cerrahisi Merkezi'nde hastaneye kaldırıldı. 20 Ocak 2023'te başarılı geçen bir kalp ameliyatı geçirdi.[123]

Nobel Adaylığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

2010'da Dünya Türkleri Asamblesi Genel Başkanı Ermentay Sultanmurat'ın yaptığı açıklama ile DTA tarafından Nursultan Nazarbayev Nobel Barış Ödülü'ne aday gösterildi.

Ödüller

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kurdele Ödül Ülke Tarih Kaynak
Altın Kartal Nişanı  Kazakistan 2019 [124]
Nazarbayev Madalyası
Astana Madalyası
Kazakistan Cumhuriyeti'nin Bağımsızlığının 10. Yılı Madalyası
Kazakistan Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri'nin 10. Yıldönümü
Kazakistan Cumhuriyeti Anayasasının 10. Yıldönümü
Kazakistan Demiryollarının 100. Yıldönümü Anısına
Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu'nun 10. Yıldönümü
Bakir Toprakların 50. Yıldönümü
"1941-1945 Büyük Vatanseverlik Savaşı'nda 60 Yıllık Zafer" Jübile Madalyası
Astana Şehri'nin 10. Yılı Madalyası
Kazakistan Cumhuriyeti'nin Bağımsızlığının 20. Yılı Madalyası
Algys Nişanı [125]
Kızıl Bayrak İşçi Nişanı  Sovyetler Birliği
Onur Rozeti Nişanı
Bakir Toprakların Gelişimi Madalyası
"SSCB Silahlı Kuvvetlerinin 70 Yılı" Jübile Madalyası
Aziz Andrew Nişanı  Rusya [126]
Aleksandr Nevski Nişanı [127]
"Kazan'ın 1000. Yıldönümü Anısına" Madalyası
"Saint Petersburg'un 300. Yıldönümü Anısına" Madalyası
"Moskova'nın 850. Yıldönümü Anısına" Madalyası
Ahmet Kadirov Nişanı  Çeçenistan
"Anavatana Haklar İçin" Nişanı  Tataristan [128]
Amir Amanullah Han Ödülü  Afganistan [129]
Avusturya Cumhuriyeti'ne Hizmetler için Onur Nişanı  Avusturya
Haydar Aliyev Nişanı  Azerbaycan [130]
Halkların Dostluk Nişanı  Belarus
Leopold Nişanı  Belçika
Zayed Nişanı  Birleşik Arap Emirlikleri
Aziz Michael ve Aziz George Nişanı  Birleşik Krallık
Dostluk Madalyası  Çin [131]
Terra Mariana Haç Nişanı  Estonya
Finlandiya Beyaz Gül Nişanı  Finlandiya [132]
Finlandiya Aslanı Nişanı
Légion d'honneur (Büyük Haç)  Fransa
Büyük Mugunghwa Nişanı  Güney Kore
Büyük Kral Tomislav Nişanı (Büyük Haç)  Hırvatistan
Isabella Katolik Nişanı  İspanya 2017 [133]
İtalya Cumhuriyeti Liyakat Nişanı (Yakada Şövalye Büyük Haçı)  İtalya
Krizantem Nişanı  Japonya [134]
Bağımsızlık Nişanı  Katar
Altın Manas'ın 1000. Yıldönümü Nişanı  Kırgızistan [135]
Üç Yıldız Nişanı  Letonya [136]
Büyük Vytautas Nişanı  Litvanya 5 Mayıs 2000 [137]
Meşe Taç Nişanı  Lüksemburg
Macar Liyakat Nişanı  Macaristan
Nil Nişanı  Mısır
Saint-Charles Nişanı  Monako [138]
Altın Özbekistan Madalyası  Özbekistan
Beyaz Kartal Nişanı  Polonya
Romanya Yıldızı Nişanı  Romanya
Sırbistan Cumhuriyeti Nişanı  Sırbistan [139]
Beyaz Çifte Haç Nişanı  Slovakya 2007 [140]
Ismoili Somoni Nişanı  Tacikistan
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Nişanı  Türkiye 22 Ekim 2009 [141]
Özgürlük Nişanı  Ukrayna
Bilge Prens Yaroslav Nişanı
Kurtarıcı Nişanı  Yunanistan
Türk Dünyası Ali Nişanı  Türk Devletleri Teşkilatı 15 Ekim 2019 [142]

Yazdığı kitaplar[143]

[değiştir | kaynağı değiştir]

N. Nazarbayev'in dünya ekonomisi, Kazakistan ekonomisi, sosyal, siyasi ve tarih hakkında eserleri bulunmaktadır:

  • «Важнейшее условие интенсификации» (А., 1983), Rusça
  • «Стальной профиль Казахстана» (А., 1984), Rusça
  • «Экономика Казахстана: реальность и перспектива становления» (А., 1988), Rusça
  • «Без правых и левых» (М., 1991), «Стратегия развития Казахстана как суверенного государства» (А., 1992), Rusça
  • «Стратегия ресурсосбережения и переход к рынку» (М., 1992), Rusça
  • «Идейная консолидация общества как условие прогресса Казахстана» (А., 1993), Rusça
  • «Narık jane alevmettik-ekonomikalık damuv» (А., 1994), Kazakça
  • «Ğasırlar toğısında» (А., 1996), Kazakça
  • «Евразийский союз: идеи, практика, перспективы» (М., 1997), Rusça
  • «Tarih tolkınında» (А., 1997), Kazakça
  • «О времени, о судьбах, о себе...» (Лондон, 1997), Rusça
  • «Стратегия трансформации общества и возрождение евразийской цивилизации» (М., 2002), Rusça
  • «Beybitşilik kindigi» (А., 2002), Kazakça
  • «Sındarlı on Ýıl» (А., 2002), Kazakça
  • «Evraziya Ýüreginde» (А., 2005). Kazakça

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "SON DAKİKA: Kazakistan Cumhurbaşkanı Nazarbayev istifa etti". NTV. 19 Mart 2019. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  2. ^ "Türk Keneşi'nin 10. yılı: Kazanımlar, sorunlar, beklentiler". Anadolu Ajansı. 17 Ekim 2019. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  3. ^ Nedir? Ne Demek? - İlbaşı 10 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: "Selçuklular'da köy yöneticisi", Erişim tarihi: 10 Ocak 2022 (Türkçede anlam farklılaşmasıyla il yöneticisi, vali)
  4. ^ "Kazakhstan election avoids question of Nazarbayev successor". The Guardian. 24 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  5. ^ Nursultan Nazarbayev (1998). Nursultan Nazarbayev: My Life, My Times and My Future... Pilkington Press. s. 11. ISBN 1899044191. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  6. ^ Nursultan Nazarbayev (1998). Nursultan Nazarbayev: My Life, My Times and My Future... Pilkington Press. s. 16. ISBN 1899044191. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  7. ^ Nursultan Nazarbayev (1998). Nursultan Nazarbayev: My Life, My Times and My Future... Pilkington Press. s. 23. ISBN 1899044191. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  8. ^ a b c d e f g Nursultan Nazarbayev (1998). Nursultan Nazarbayev: My Life, My Times and My Future... Pilkington Press. ISBN 1899044191. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  9. ^ "PROFILE - Nursultan Nazarbayev: First president of Kazakhstan". Anadolu Ajansı. 19 Mart 2019. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  10. ^ a b Sally N. Cummings (2002). Power and change in Central Asia (İngilizce). Psychology Press. ss. 59-61. ISBN 978-0-415-25585-1. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  11. ^ Jonathan Aitken (2009). Nazarbayev and the Making of Kazakhstan (İngilizce). Bloomsbury Academic. s. 100. ISBN 9781441153814. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  12. ^ James Minahan (1998). Miniature EmpiresHistorical Dictionary of the Newly Independent States (İngilizce). Routledge. s. 136. ISBN 9781135940102. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  13. ^ a b Karen Dawisha; Bruce Parrott (1994). Russia and the new states of Eurasia: the politics of upheaval (İngilizce). Cambridge University Press. ss. 317-318. ISBN 978-0-521-45895-5. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  14. ^ a b "Kazakh President Re-elected; Voting Flawed, Observers Say". The New York Times. 6 Aralık 2005. 18 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  15. ^ Robert D'A. Henderson (21 Temmuz 2003). Brassey's International Intelligence Yearbook 2003 (İngilizce). Potomac Books. s. 272. ISBN 9781574885507. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  16. ^ "About the Kazakhstan–Israeli relations". Embassy of Kazakhstan in Israel. Haziran 2006. 17 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  17. ^ "Astana - the capital of the Republic of Kazakhstan". Akorda. 4 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  18. ^ "January 11. Kazinform's timeline of major events". inform.kz. 11 Ocak 2018. 23 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  19. ^ Jonathan Aitken (2009). Nazarbayev and the Making of Kazakhstan (İngilizce). Bloomsbury Academic. ISBN 9781441153814. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  20. ^ "Kazakh President amends decree on educational grant for talented youngsters". inform.kz. 23 Eylül 2016. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  21. ^ "The Stable State Of Nursultan Nazarbayev's Kazakhstan". Forbes. 17 Şubat 2017. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  22. ^ "Kazakhstan's Presidential Election Shows Progress". Huffpost. 11 Haziran 2011. 15 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  23. ^ "Kazakhstan 2050 Strategy Leads to Government Restructuring". Carnegie Endowment for International Peace. 21 Şubat 2013. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  24. ^ "Nazarbayev: Kazakistan'ın adı Kazak Eli olsun". BBC. 7 Şubat 2014. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  25. ^ Mikhail Alexandrov (1999). Uneasy Alliance: Relations Between Russia and Kazakhstan in the Post-Soviet Era, 1992-1997. Greenwood Press. s. 229. ISBN 978-0-313-30965-6. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  26. ^ a b "Russia, Belarus, Kazakhstan sign 'epoch' Eurasian Economic Union". RT. 29 Mayıs 2014. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  27. ^ "Nazarbayev named Honorary Chairman of Supreme Eurasian Economic Council". kazinform.com. 29 Mayıs 2019. 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  28. ^ Sieff, Martin. "Strategy 2050: Kazakhstan's Road Map to Global Success". edge.kz. 22 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  29. ^ Kushkumbayev, Sanat (22 Eylül 2015). "Kazakhstan's Nurly Zhol and China's Economic Belt of the Silk Road: Confluence of Goals". The Astana Times. 11 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  30. ^ Shayakhmetova, Zhanna (10 Kasım 2017). "Digital Kazakhstan initiative presented at Web Summit 2017". The Astana Times. 31 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  31. ^ Vladimir Socor, Richard Weitz, Daniel Witt (22 Nisan 2016). "Kazakhstan and US Renew Nonproliferation Partnership". The Diplomat. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  32. ^ "CENTRAL ASIA NUCLEAR-WEAPON-FREE-ZONE (CANWFZ)". nti.org. 8 Eylül 2006. 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  33. ^ "NAZARBAYEV: Kazakhstan president asks world leaders to advance nuclear security". The Washington Times. 24 Mart 2014. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  34. ^ Nursultan Nazarbayev (31 Mart 2016). "Manifesto: The World. The 21st century". Akorda. 1 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  35. ^ "Manifest by Kazakh President Calls for Global Nuclear Disarmament, Steps to End Global Conflicts". The Astana Times. 5 Nisan 2016. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  36. ^ August 2020, Staff Report in International on 27 (27 Ağustos 2020). "UNGA Recognizes Leading Role of Kazakhstan in Worldwide Anti-Nuke Testing Efforts". The Astana Times (İngilizce). 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020. 
  37. ^ "BM'den Nursultan Nazarbayev'e "Nükleer Denemeler Yapılmayan bir Dünyanın Savunucusu" statüsü". www.trtavaz.com.tr. 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020. 
  38. ^ "Nazarbayev, 'nükleer testlerin olmadığı bir dünya şampiyonu' statüsüne layık görüldü". Sabah. 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020. 
  39. ^ "About Congress of leaders of world and traditional religions". Congress of World Religions. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  40. ^ a b Ideology and National Identity in Post-Communist Foreign Policies By Rick Fawn, p. 147
  41. ^ Pretson, Peter (19 Temmuz 2009). "How Nursultan became the most loved man on Earth". The Guardian. 5 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  42. ^ Michel, Casey (3 Eylül 2014). "Putin's Chilling Kazakhstan Comments". The Diplomat. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  43. ^ Traynor, Ian (1 Eylül 2014). "Kazakhstan is latest Russian neighbour to feel Putin's chilly nationalist rhetoric". The Guardian. 12 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  44. ^ Trilling, David (30 Ağustos 2014). "As Kazakhstan's Leader Asserts Independence, Did Putin Just Say, 'Not So Fast'?". Eurasia.net. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  45. ^ "Russian and Kazakh Leaders Exchange Worrying Statements". CACI Analyst. 17 Eylül 2014. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  46. ^ Najibullah, Farangis (3 Eylül 2014). "Putin Downplays Kazakh Independence, Sparks Angry Reaction". rferl.org. 30 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  47. ^ "World Report 2015: Kazakhstan". İnsan Hakları İzleme Örgütü. 28 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  48. ^ "Добавляя друзей и сокращая врагов". time.kz. 1 Temmuz 2020. 24 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2021. 
  49. ^ "Нурсултан Назарбаев: миротворец и строитель государства". kp.ru. 2 Temmuz 2020. 4 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2021. 
  50. ^ "Политологи Кореи: Н. Назарбаев – миротворец и медиатор". 24.kz. 22 Haziran 2019. 20 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2021. 
  51. ^ "Nazarbayev's trust-based relations with foreign partners help promote Kazakhstan's interests". kazinform.kz. 5 Temmuz 2016. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  52. ^ Gill (30 November 2001). "Shanghai Five: An Attempt to Counter U.S. Influence in Asia?". Brookings.
  53. ^ "Kazakhstan: Trump talked up leader's 'miracle' in call". The Hill. 1 Aralık 2016. 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  54. ^ "Казахстан впервые стал председателем Совбеза ООН". dw.com. 25 Temmuz 2019. 22 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2021. 
  55. ^ "Назарбаев: Мир находится в состоянии третьей мировой войны". Forbes. 13 Kasım 2017. 21 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2021. 
  56. ^ "Назарбаев обсудил с Карзаем проблему конфликтующих сторон в Афганистане". Vlast.kz. 13 Kasım 2018. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2021. 
  57. ^ "Заседание Astana Club с участием Елбасы прошло в столице". 24.kz. 12 Kasım 2019. 20 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2021. 
  58. ^ "Зачем Казахстану сирийские переговоры и почему проводилась операция «Жусан»". Tengrinews.kz. 25 Temmuz 2019. 28 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2021. 
  59. ^ "Kazakhstan to Host Syria Talks". The Diplomat. 8 Mayıs 2015. 8 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2021. 
  60. ^ "US must prevent a security vacuum in Central Asia". The Hill. 11 Mayıs 2021. 20 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 
  61. ^ "The world today resembles the Cold War years – but smaller states are becoming evermore powerful". Independent. 14 Mayıs 2021. 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2021. 
  62. ^ "PM Netanyahu meets with Kazakhstan President Nursultan Nazarbayev". Israel Ministry of Foreign Affairs. 14 Aralık 2016. 30 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  63. ^ "Назарбаев об ЭКСПО, Сирии и своей работе". Vlast.kz. 14 Eylül 2017. 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2021. 
  64. ^ "Mnangagwa arrives in Kazakhstan". The Zimbabwe Mail. 19 Ocak 2019. 20 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  65. ^ "Nazarbayev, Atatürk'ü Kendisine Örnek Aldı (Özel)". Akşam. 1 Aralık 2012. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  66. ^ Erol, M. Seyfettin. "Türk Dünyasının Bütünleşmesinde Kazakistan ve "Aksakal Faktörü"". Milli Gazete. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  67. ^ "Başbakan'ın otağı Topkapı'ya taşındı". Yeni Şafak. 7 Temmuz 2011. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  68. ^ "Ankara'ya Nazarbayev heykeli yapıldı". Haber 7. 23 Haziran 2010. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  69. ^ "Kazakistan Cumhurbaşkanı Nazarbayev istifa etti". Anadolu Ajansı. 19 Mart 2019. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  70. ^ a b Auyezov, Olzhas (19 Mart 2019). "Kazakhstan's leader Nazarbayev resigns after three decades in power". Reuters. 20 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  71. ^ "Shavkat Mirziyoyev Talks with the First President of Kazakhstan on the Phone". Özbekistan Cumhurbaşkanlığı. 19 Mart 2019. 20 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  72. ^ "Erdoğan'dan görevi bırakan Kazak lider Nazarbayev'e telefon". NTV. 21 Mart 2019. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  73. ^ "«Ел үміті» және «Қамқорлық» жобалары дарынды жастарды қолдауға бағытталады" (Kazakça). Egemen Qazaqstan. 16 Ağustos 2019. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  74. ^ "Назарбаев заразился коронавирусом". lenta.ru. 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. 
  75. ^ "Ушел в изоляцию: у Назарбаева обнаружен коронавирус". Газета.Ru (Rusça). 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. 
  76. ^ "Назарбаев заразился коронавирусом". РИА Новости (Rusça). 18 Haziran 2020. 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. 
  77. ^ "Назарбаев: Мы переживаем один из самых сложных периодов за годы нашей независимости". Informburo.kz. 13 Ağustos 2020. 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  78. ^ "Назарбаев передал Токаеву полномочия председателя АНК". Tengri News. 28 Nisan 2021. 28 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  79. ^ "Назарбаев передал свой пожизненный пост Токаеву". Lenta.ru. 28 Nisan 2021. 6 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  80. ^ "В Казахстане стартовала масштабная благотворительная акция "Елбасы жылуы"". Tengri News. 30 Nisan 2021. 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  81. ^ "Назарбаев решил сложить полномочия лидера партии власти «Нур Отан»" (Rusça). Интерфакс. 23 Kasım 2021. 23 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2021. 
  82. ^ "The people of Kazakhstan wonder who their next president will be". The Economist. 11 Nisan 2019. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  83. ^ "Nauryz celebrated throughout the country". The Astana Times. 26 Mart 2019. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  84. ^ Auyezov, Olzhas (29 Nisan 2019). "Kazakhs, foreign investors puzzled by power-sharing leaders". Reuters. 10 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  85. ^ "Türkiye'nin önerisiyle Nazarbayev 'Türk Konseyinin Ömür Boyu Onursal Başkanı' oldu". Anadolu Ajansı. 24 Mayıs 2019. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  86. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  87. ^ "Kazakhstan's Nazarbayev to Confirm Ministers, Governors: Decree". US News. 21 Ekim 2019. 6 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  88. ^ "İşte Kazakistan'ın başkentinin yeni ismi!". Sözcü. 20 Mart 2020. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  89. ^ a b June 2020, Assel Satubaldina in Nation on 27 (27 Haziran 2020). "Nazarbayev's Biz Birgemiz Fund Dedicates Funds to Help 80,000 Struggling Rural Families". The Astana Times (İngilizce). 27 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020. 
  90. ^ "Telegram addressed to Nursultan Nazarbayev from King of Jordan Abdullah II". Official website of the First President of the Republic of Kazakhstan - Elbasy Nursultan Nazarbayev (İngilizce). 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020. 
  91. ^ "Kılıçdaroğlu, Kovid-19'a yakalanan Nazarbayev'e geçmiş olsun dileğinde bulundu". CNN Türk. 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020. 
  92. ^ INFORM.KZ (3 Temmuz 2020). "Nursultan Nazarbayev addresses people of Kazakhstan". www.inform.kz (İngilizce). 6 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020. 
  93. ^ INFORM.KZ (5 Temmuz 2020). "President of Armenia congratulates Nursultan Nazarbayev on his 80th birthday". www.inform.kz (İngilizce). 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020. 
  94. ^ July 2020, Mintimer Shaimiev in Op-Ed on 2 (2 Temmuz 2020). "Nursultan Nazarbayev: Looking Back At a Legacy of Friendship and Cooperation With Tatarstan". The Astana Times (İngilizce). 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020. 
  95. ^ AA. "Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'dan Nazarbayev'e doğum günü tebriği". Hürriyet. 9 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020. 
  96. ^ "Телефонный разговор с экс-Президентом Турецкой Республики Абдуллой Гюлем". Официальный сайт Первого Президента Республики Казахстан - Елбасы Нурсултана Назарбаева (Rusça). 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020. 
  97. ^ Andrei Beloborodov in International on 4 July 2020 (4 Temmuz 2020). "Nazarbayev's Legacy: Forging a Path For an Independent Kazakhstan as a Leader in Central Asia". The Astana Times (İngilizce). 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020. 
  98. ^ "В Нур-Султане открыли памятник Назарбаеву, облаченный в военную форму. Видео". Sputnik Кыргызстан (Rusça). 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020. 
  99. ^ "Новый памятник Назарбаеву открыли в канун его 80-летия в столице". Радио Азаттык (Rusça). 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020. 
  100. ^ # (4 Haziran 2020). "Nursultan Nazarbayev signs decree on holding primary election". Информационный портал: Toppress.kz (Rusça). 26 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021. 
  101. ^ INFORM.KZ (2 Ekim 2020). "Nursultan Nazarbayev votes in Nur Otan primaries". www.inform.kz (İngilizce). 28 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021. 
  102. ^ October 2020, Assel Satubaldina in Nation on 8 (8 Ekim 2020). "Over 10,000 Candidates Participate in Nur Otan Party Primaries, as Party Concludes First Stage". The Astana Times (İngilizce). 10 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021. 
  103. ^ "Nur Otan утвердила партийный список кандидатов в мажилис на внеочередном съезде". informburo.kz (Rusça). 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021. 
  104. ^ "Назарбаев поздравил "Нур Отан" с победой на выборах в мажилис Казахстана". Interfax.ru (Rusça). 10 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021. 
  105. ^ Martha Brill Olcott (1 Eylül 2010). Kazakhstan: Unfulfilled Promise. Carnegie Endowment. ss. 27-28. ISBN 978-0-87003-299-8. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  106. ^ "The Price of Oil". The New Yorker. 9 Temmuz 2001. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  107. ^ "Kazakhstan Goes After Opposition Media in New York Federal Court". The Diplomat. 7 Ağustos 2015. 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  108. ^ "Kazakhstan lifts term limits on long-ruling leader". Los Angeles Times. 19 Mayıs 2007. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  109. ^ "Kazakh President given right to head National Security Council for life". The Astana Times. 13 Temmuz 2018. 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  110. ^ BAYER, Yalçın. "Nazarbayev'den dersler..." Hürriyet. 11 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021. 
  111. ^ "Назарбаев показал свое знание английского. Это было забавно". Kaktus.media. 11 Mayıs 2017. 29 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  112. ^ "Семья президента: Нурсултан Назарбаев". Рамблер/новости (Rusça). 27 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021. 
  113. ^ "Болат Назарбаев судится в Америке со своей бывшей женой". Радио Азаттык (Rusça). 23 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021. 
  114. ^ "Семья президента: Нурсултан Назарбаев ". rambler.ru. 28 Ağustos 2018. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  115. ^ "Внук Назарбаева заявил, что он — не внук, а сын". EADaily (Rusça). 24 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021. 
  116. ^ a b "Nursultan Nazarbayev's grandson claims somebody wants to kill him". akipress.com. 23 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021. 
  117. ^ "Eski Kazakistan Cumhurbaşkanı Nazarbayev'in Koronavirüs testi pozitif çıktı". T24. 18 Haziran 2020. 22 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020. 
  118. ^ "Kazakistan eski lideri Nazarbayev'de corona çıktı". Sözcü. 18 Haziran 2020. 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020. 
  119. ^ "Kazakistan'ın eski Cumhurbaşkanı Nazarbayev'in koronavirüs testi pozitif çıktı". CNN Türk. 18 Haziran 2020. 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020. 
  120. ^ July 2020, Assel Satubaldina in Society on 3 (3 Temmuz 2020). "Nazarbayev Recovers From Coronavirus, Back On His Feet After Three Weeks". The Astana Times (İngilizce). 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020. 
  121. ^ October 2020, Aidana Yergaliyeva in Nation on 8 (8 Ekim 2020). "Nazarbayev Publishes Article On Abai's Influence On His Own Life and In Shaping Contemporary Kazakhstan". The Astana Times (İngilizce). 21 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021. 
  122. ^ Скибан, Оксана (21 Ekim 2021). "Какая болезнь повлияла на решение Назарбаева уйти в отставку". zakon.kz (Rusça). 3 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2024. 
  123. ^ "Nursultan Nazarbayev undergoes heart surgery-UPDATED". Apa.az (İngilizce). 3 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2024. 
  124. ^ "О присвоении звания «Халық Қаhарманы» НАЗАРБАЕВУ Н.А. — Официальный сайт Президента Республики Казахстан". Akorda.kz (Rusça). 23 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  125. ^ "Nursultan Nazarbayev awarded Algys Order". www.inform.kz. 29 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  126. ^ "Президент России". web.archive.org. 29 Ekim 2013. 7 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  127. ^ "Указ Президента Российской Федерации от 08.06.2015 № 290 ∙ Официальное опубликование правовых актов ∙ Официальный интернет-портал правовой информации". publication.pravo.gov.ru. 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  128. ^ "Встреча с Президентом Республики Татарстан Рустамом Миннихановым — Официальный сайт Президента Республики Казахстан". Akorda.kz (Rusça). 16 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  129. ^ "Рабочий график Главы государства | Номад | 10.07.2015". nomad.su. 11 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  130. ^ "Официальный сайт президента Азербайджанской Республики - ДОКУМЕНТЫ » Распоряжения". ru.president.az (Rusça). 4 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  131. ^ "Си Цзиньпин наградил Назарбаева Орденом дружбы". ТАСС. 29 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  132. ^ "Suomen Valkoisen Ruusun ritarikunnan suurristin ketjuineen ulkomaalaiset saajat". web.archive.org. 27 Eylül 2020. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  133. ^ "BOE.es - BOE-A-2017-7271 Real Decreto 677/2017, de 23 de junio, por el que se concede el Collar de la Orden de Isabel la Católica a Su Excelencia señor Nursultán Nazarbáyev, Presidente de la República de Kazajstán". www.boe.es. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  134. ^ "The Embassy of the Republic of Kazakhstan in Japan". web.archive.org. 15 Kasım 2009. 15 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  135. ^ "УКАЗ ПРЕЗ. КР "О ВРУЧЕНИИ ПАМЯТНОГО ЗОЛОТОГО ОРДЕНА "МАНАС-1000" И ПА…". archive.is. 16 Temmuz 2012. 29 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  136. ^ "President of the Latvian Republic Valdis Zatlers Pays His First Official Visit to Kazakhstan at President Nursultan Nazarbayev' s Invitation — Official site of the President of the Republic of Kazakhstan". web.archive.org. 27 Mart 2019. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  137. ^ "Lietuvos Respublikos Prezidentė". web.archive.org. 19 Nisan 2014. 19 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  138. ^ "N° 8141 du VENDREDI 4 OCTOBRE 2013 * Ordonnance Souveraine n° 4.491 du 27 septembre 2013 portant élévation dans l'Ord". www.legimonaco.mc. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  139. ^ "Встреча с Президентом Республики Сербия Александром Вучичем — Официальный сайт Президента Республики Казахстан". Akorda.kz (Rusça). 9 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  140. ^ "» State Honours | Slovak-Republic.org" (İngilizce). 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  141. ^ "Wayback Machine". web.archive.org. 22 Mart 2014. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  142. ^ "Nursultan Nazarbayev awarded Supreme Order of the Turkic World". Assembly of people of Kazakhstan (İngilizce). 1 Ocak 1970. 10 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2024. 
  143. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2014. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Nursultan Nazarbayev ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Nursultan_Nazarbayev&oldid=33948147" sayfasından alınmıştır