Ani Kuşatması (1161)
| Ani Kuşatması (1161) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Gürcü-Selçuklu savaşları | |||||||
 Şehrin planı | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
|
Ahlatşahlar Beyliği Saltuklu Beyliği Artuklu Beyliği |
 Gürcistan | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
II. Sökmen II. İzzeddin Saltuk | III. Giorgi | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 9.000 esir[1] | |||||||
Ani Kuşatması, Ani şehrinin 1161 yılında Ahlatşahlar Beyliği hükümdarı tarafından düzenlenen Selçuklu koalisyonu tarafından kuşatılmasıdır. Büyük Müslüman ordusu, Ani kapılarında Gürcü Kralı III. Giorgi tarafından yenilgiye uğratılmıştır.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Ani'nin Şeddâdî emiri Ebü’l-Esvâr Şâvur bin Menûçihr, dönemin Ermeni tarihçisi Vardan Areveltsi tarafından Hristiyanlara zulmetmek ve Ani'yi Kars emirine satmaya teşebbüs etmekle suçlandı. 1124'te Ermeniler, şehri kuşatan Gürcü Kralı IV. Davit'ten yardım istemeye karar verdiler ancak Ani savaşmadan teslim oldu. IV. Davit, emiri Abhazya'ya sürgün etti ve Ani, David tarafından generali Abuleti'ye verildi.[2][3][4]
Ermeni Hristiyanlar Müslüman yönetiminden kurtuluşu memnuniyetle karşılarken, birçok soylu özerkliklerini kaybetmekten korkuyordu ve Müslüman tebaası olarak daha iyi koşullar arıyordu. Gürcistan Kralı I. Demetre, 1126'da Ani'ye dönen, Gürcü Kralı'na samimiyetsiz sadakat yemini eden ve şehrin valiliğini geri alan Abulsuar'ın oğlu Fadl ibn Shavur ibn Manuchihr'i serbest bırakmanın uygun olduğunu düşündü.[5]
1130'da Ahlatşahlar Sultanı, Gürcüleri kuzey ve orta Ermenistan'dan kovmak için bir girişimde bulundu. Demetre uzlaşmak zorunda kaldı ve vasallık koşulları nedeniyle şehri Şeddâdîlere bırakmak zorunda kaldı. Ani Katedrali'nin bir Hristiyan alanı olarak kalması gerektiği ve Gürcistan'ın Hristiyanları korumak için müdahale edebileceği konusunda anlaştılar. Ancak yirmi yıl boyunca bir durgunluk devam etti.[5]
Fazl'ın halefi Fahreddin Şeddâd bin Mahmud, 1154'te II. İzzeddin Saltuk'un kızını istedi, ancak Saltuk onu reddetti. Bu durum Şeddâd'da Saltuk'a karşı derin bir nefret oluşmasına neden oldu. Bir komplo planladı ve Kral I. Demetre ile gizli bir ittifak kurdu. Bir Gürcü ordusu pusuda beklerken Saltuklu'ya haraç teklif etti ve kendisinden kendisini tebaası olarak kabul etmesini istedi. 1154-1155'te Emir II. Saltuk Ani'ye yürüdü, ancak Şeddâd bunu hükümdarı Gürcistan Kralı'na bildirdi. Demetre, Ani'ye yürüdü, emiri yendi ve esir aldı. Komşu Müslüman yöneticilerin isteği üzerine Demetre, Saltuk'un damatları tarafından ödenen 100.000 dinarlık fidye karşılığında onu serbest bıraktı ve Saltuk, Gürcülere karşı savaşmayacağına yemin etti.[6][7]
Ani'nin III. Giorgi tarafından ele geçirilmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]1156'da Ani'nin Hristiyan nüfusu emir Fahreddin Şeddâd bin Mahmud'a karşı ayaklandı ve kasabayı kardeşi Fazl bin Mahmud'a devretti. Ancak Fazl'ın da Ani halkını tatmin edemediği anlaşılan kent, bu sefer kasaba Gürcü Kralı III. Giorgi'ye teklif edildi, o da bu tekliften yararlanarak Ani'ye boyun eğdirdi ve generali II. İvane Orbeli'yi 1161'de hükümdar olarak atadı.[4]
Kuşatma
[değiştir | kaynağı değiştir]Temmuz 1161'de Ahlatşahlar, Saltuklular, Kars ve Surmari beylerinin birliklerinden oluşan bir Müslüman koalisyonu kuruldu. Müttefikler Aras nehrinden geçen rotayı seçtiler ve Artuklu beyi Necmeddin Alpı onlara katılmak için yola çıktı. Ağustos 1161'de Ani'nin önüne geldiler ve onu kuşattılar. Kral III. Giorgi onları karşılamaya geldiğinde, emir II. İzzeddin Saltuk, Kral I. Demetre'ye verdiği yemini hatırlayarak ordusunu savaş alanından çekti. Müslümanlar mağlup edildi, kılıçtan geçirildi ve birçoğu telef oldu.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b Minorsky 1953, s. 90.
- ^ Peacock 2011.
- ^ Metreveli 2011, s. 113.
- ^ a b Baumer 2021, s. 288.
- ^ a b Rayfield 2012, s. 99.
- ^ Prof. Yaşar Yüce-Prof. Ali Sevim: Türkiye tarihi Cilt I, AKDTYKTTK Yayınları, İstanbul, 1991, p. 149–150.
- ^ Minorsky 1953, s. 87.
- Genel
- Baumer, Christoph (2021). History of the Caucasus. Volume one, At the crossroads of empires. Londra: I.B. Tauris. ISBN 978-1-78831-007-9. OCLC 1259549144.
- Peacock, Andrew (2011). "SHADDADIDS". Yarshater, Ehsan (Ed.). Encyclopædia Iranica, Online Edition (İngilizce). Encyclopædia Iranica Foundation.
- Metreveli, Roin (2011). Saint David the Builder. Tiflis. ISBN 9789941425509.
- Minorsky, Vladimir (1953). Studies in Caucasian History. Cambridge University Press. ISBN 9780521057356.
- Rayfield, Donald (2012). Edge of Empires, a History of Georgia. Londra: Reaktion Books. ISBN 978-1-78023-070-2.