Abdurrahman Nureddin Paşa

Abdurrahman Nûreddin Paşa
Abdurrahman Nûreddin Paşa
Osmanlı Sadrazamı
	Görev süresi; 2 Mayıs 1882 - 12 Temmuz 1882
Hükümdar	II. Abdülhamid
Yerine geldiği	Mehmed Said Paşa
Yerine gelen	Mehmed Said Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	1836; Kütahya, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	1912 (75-76 yaşlarında); İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu

Abdurrahman Nûreddin Paşa (Osmanlıca: عبدالرحمن نور الدين پاشا‎; (28 Mart 1836, Kütahya - 7 Ağustos 1912,^[1] İstanbul), II. Abdülhamid saltanatında 2 Mayıs 1882 - 12 Temmuz 1882 tarihleri arasında iki ay on bir gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

Abdurrahman Paşa'nın oğlu Arif Hikmet Paşa, Sultan Abdülhamid'in kızı Naile Sultan ile evlenmiştir.

Sadrazamlıktan sonra dokuz yıl boyunca yaptığı Kastamonu valiliği sırasında bu şehirde önemli eserler bırakmış; 1895'ten sonra 12 yıl Adliye Nazırı olarak görev yapmış ve dürüstlüğü ile tanınmış bir kişidir.

Tanınmış Türk müzikoloğu Hüseyin Sadeddin Arel'in kayınpederi, Klasik Türk müziği ses sanatkârı ve bestecisi Münir Nurettin Selçuk'un dayısıdır.

Yaşamı

28 Mart 1836'da^[2] dünyaya geldi. Ailesi, köken olarak Germiyanoğulları Beyliği'ni kuran Germiyanoğulları ailesine mensuptu. Babası Vezir Hacı Ali Paşa idi. Hacı Ali Paşa, oğlunun iyi bir eğitim almasını sağlamış; daha sonra da idari işlerin inceliklerini öğretmiş, Kastamonu'ya vali olarak atanmış ve orada hayatını kaybetmiştir.^[3]

Abdurrahman Nureddin Paşa, bazı küçük memurluklardan sonra Şumnu, Varna ve Niş (altı seneden fazla) mutasarrıflıkları yaptı. Vezirlik rütbesiyle Prizren valiliğine tayin edildi (Ağustos 1872). Tuna (Nisan 1873), Ankara, Bağdat (1875), Diyarbakır (1877) tekrar Bağdat (iki sene) Valiliklerinde bulundu.

Abdurrahman Nûreddin Paşa 2 Mayıs 1882'de Sadrazam Küçük Mehmet Sait Paşa'nın yerine kısa bir süre Başvekil oldu. Mısır Meselesi'ne ilişkin görüşleri II. Abdülhamid tarafından paylaşılmadığı için sadaretten azledildi.^[4]

1882-1891 yılları arasında dokuz yıl boyunca Kastamonu valiliği yaptı; görev süresi boyunca günümüze kadar gelen eserler bıraktı. Bunlar arasında bir liman şehri ve ticaret merkezi olarak İnebolu ve Kastamonu Lisesi başta gelir.

(2022)

Daha sonra İstanbul'a gelen Abdurrahman Paşa önce Aydın (Kasım 1891-Mayıs 1893) ve daha sonra Edirne valiliklerine tayin edildi. II. Abdülhamid, Abdurrahman Paşa'nın saffet, iffet ve iyi ahlâkından iyice emin olduktan sonra onu 1895'ten II. Meşrutiyet'in ilanına kadar 12 yıl Adliye Nazırlığı'ndan ayırmadı. Adliye Nazırlığı'ndaki selefi Hasan Rıza Paşa idi. Hatta Sadrazam Halil Rıfat Paşa'nın hastalığı zamanında sadaret kaymakamı olan Abdurrahman Paşa'ya, Halil Rıfat Paşa'nın ölümü üzerine sadâret teklif edilmiş ve bu husus için iki defa Başkâtip Tahsin Paşa Kuruçeşme'deki yalısına gönderilmişti (1901). Birinci teklifi reddeden Abdurrahman Paşa, ikinci defaki sadaret teklifinde ısrar edilmesi üzerine Bâb-ı Âli'nin işlemlerine sarayın müdahale etmemesini cesaretle şart koyarak bu suretle sadâreti kabul edeceğini arz etmiş ise de bu sırada Sultan II. Abdülhamid güvenilir adamlarından İsmet Bey'i meşhur şapur Sait Paşa'ya göndererek bir teklifte sadâreti kabul ettirmiş olduğundan Abdurrahman Paşa büyük bir yük altına girmekten kurtulmuştur.^[5] Abdurrahman Nûreddin Paşa, 1908'de II. Meşrutiyet’in ilanından sonra emekli oldu. 7 Ağustos 1912 yılında hayatını kaybeden Abdurrahman Paşa, Fatih Sultan Mehmet türbesi avlusu içinde bir mezara defnedilmiştir.

Abdurrahman Nûreddin Paşa'nın oğlu Arif Hikmet Paşa, çeşitli bakanlıklarda bulunmuştu. Diğer oğulları Feyzi Dâim ve Asım Beyler'dir.^[6]

Değerlendirme

Kariyeri boyunca dürüstlüğüyle tanındı. Baş vekil iken yediği darbeden tecrübe eden paşa, adliye nazırlığı süresince sarayı şüpheye düşürmeyerek uzun müddet adliyede kalmıştır. Afif, nezih ve hayırsever idi. Zamanı gelince sözünü sakınmazdı. Kendisine Halil Rıfat Paşa'nın ölümü üzerine sadâret teklifinde bulunmak için yalısına giden Tahsin ve Ragıp Paşalar'ın; padişahın kendisine itimadının tam olduğunu söylemeleri üzerine: "Siz ki zati şahânenin en yakininde bulunuyorsunuz. Siz kendi hakkınızda emniyet olduğunu zan eder misiniz? Zati Şahâne kimseden emin değildir, bunu eyi bilin" demiştir.^[7]

Kaynakça

^ “HU Küllü men aleyhâ fân /Germiyan Hanedanından/ve Hacı Emirzade/Kütahya’lı Hacı Ali/Paşa’nın mahdumu/Seyyid Hacı/Abdurrahman Nureddin/Paşa’nın ruhuna/El Fatiha Tarih-i veladeti 10 Zilhicce sene 1251/Tarih-i irtihali 23 Şa’ban sene 1330 Ketebehu Aziz (Fatih Camii haziresindeki kabir taşının ön yüzünde yazar)
^ kabir taşında 10 Zilhicce 1251 yazar.
^ Kastamonu Valisi Abdurrahman Nureddin Paşa', Abdurrahmanpaşa Lisesi web sitesi, Erişim tarihi:16.04.2011^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Eski dahiliye nâzırı Mehmed Memduh Paşa merhum Esvatı sudûr ismindeki eserinde Abdurrahman Paşa'nın baş vekilliği zamanında Mısır'daki Ârâbi Paşa meselesi dolayısıyla baş vekilin bu isyanı asker kuvvetiyle bastırılmasını arz eylediğini ve bunun asker toplamaktan maksadı padişahı tahttan indirmektir, şeklindeki tefsir edilip padişahının infisal eylediğini yazar.
^ Tahsin Paşa'nın hâtıratı: Muallim Ahmet Halit Kütüphanesi 1931'de basılı
^ Uzunçarşılı, İ.H. Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Matbaası, 1932, s, 210, 211
^ Tahsin Paşa'nın hatıratı: Muallim Ahmet Halit Kütüphanesi 1931'de basılı

UÇAN, L. (2021). Bir Sultan Ailesinin İnşâsı: Padişah II. Abdülhamid’in Kızlarından Nâile Sultan ve Damat Arif Hikmet Paşa’nın İzdivacı. Tarih Dergisi(75), 191-221.

Dış bağlantılar

Mustafa Yeşil, Hacı Abdurrahman Nurettin Paşa, Tellal Gazetesi.
Buz, Ayhan (2009) " Osmanlı Sadrazamları", İstanbul: Neden Kitap, ISBN 978-975-254-278-5
Öngören, Reşat, "Abdurrahman Nureddin Paşa" (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.31 ISBN 975-08-0072-9
İnal, İbnülemin Mahmut Kemal "Abdurrahman Nureddin Paşa", (1982) Son Sadrazamlar, İstanbul: Dergah Yayınları (3. Baskı) C.III s.1320-1347 (Google books [1]12 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,
Tektaş, Nazım (2002), Sadrâzamlar Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı, İstanbul:Çatı Yayınevi (Google books: [2]7 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kuneralp, Sinan (1999) Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, İstanbul:ISIS Press,, ISBN 9784281181.

Siyasi görevi
Önce gelen: Mehmed Said Paşa	Osmanlı Sadrazamı 2 Mayıs 1882 - 12 Temmuz 1882	Sonra gelen: Mehmed Said Paşa

[1] “HU Küllü men aleyhâ fân /Germiyan Hanedanından/ve Hacı Emirzade/Kütahya’lı Hacı Ali/Paşa’nın mahdumu/Seyyid Hacı/Abdurrahman Nureddin/Paşa’nın ruhuna/El Fatiha Tarih-i veladeti 10 Zilhicce sene 1251/Tarih-i irtihali 23 Şa’ban sene 1330 Ketebehu Aziz (Fatih Camii haziresindeki kabir taşının ön yüzünde yazar)

[2] r taşında 10 Zilhicce 1251 yazar.

[lise-3] Kastamonu Valisi Abdurrahman Nureddin Paşa', Abdurrahmanpaşa Lisesi web sitesi, Erişim tarihi:16.04.2011^{[ölü/kırık bağlantı]}

[4] Eski dahiliye nâzırı Mehmed Memduh Paşa merhum Esvatı sudûr ismindeki eserinde Abdurrahman Paşa'nın baş vekilliği zamanında Mısır'daki Ârâbi Paşa meselesi dolayısıyla baş vekilin bu isyanı asker kuvvetiyle bastırılmasını arz eylediğini ve bunun asker toplamaktan maksadı padişahı tahttan indirmektir, şeklindeki tefsir edilip padişahının infisal eylediğini yazar.

[5] Tahsin Paşa'nın hâtıratı: Muallim Ahmet Halit Kütüphanesi 1931'de basılı

[6] Uzunçarşılı, İ.H. Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Matbaası, 1932, s, 210, 211

[7] Tahsin Paşa'nın hatıratı: Muallim Ahmet Halit Kütüphanesi 1931'de basılı

[1]