İçeriğe atla

Aşkale

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Aşkale
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlErzurum
Coğrafi bölgeDoğu Anadolu Bölgesi
İdare
 • KaymakamEmre Oğuztürk
 • Belediye başkanıŞenol Polat (AK Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam1663 km²
Rakım1650 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam23.589
 • Kır
-
 • Şehir
22.842
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu442
İl plaka kodu25

Aşkale (Osmanlıca:اش قلعه ‎), Erzurum'un ilçelerinden biridir.

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşkale ismi Türkçe aş ve kale kelimelerinin birleştirilmesi ile oluşmuş olup, yerleşim biriminin adı ilk olarak 1522'ye tarihlenen 387 numaralı Muhasebe-i Vilayat-i Karaman ve Rum Defteri'nde geçmiştir.[1]

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Coğrafi önemi nedeniyle tarih boyunca çeşitli kavimlerin ve milletlerin uğrak yeri olan ilçenin ilk yerleşim yeri, Karasu kıyısındaki eski bir kalenin kalıntı höyüğünün etrafı ile Kaban Dağının doğusudur. İlçenin ismi tarih içerisinde Locus Basara, Şöğayn, Aşhane, Açhane, Kale olarak değişegelmiş günümüzde Aşkale olarak dilimize yerleşmiştir. MÖ 1700 yıllarında Hititler tarafından kurulan ilçe, tarih boyunca otuz beş defa el değiştirmiştir. MS 395 yıllarında Roma İmparatorluğu'nun elinde bulunan ilçe, İpek Yolu'nun üzerinde oluşu nedeniyle bütün milletlerin ilgisini çekmiştir MS 650 yıllarında Bizans yönetimine giren ilçe, 1387'de Timur'un egemenliğine girmiştir. 1473'te Otlukbeli Savaşından sonra Osmanlı topraklarına katılan ilçe, 1916'da Rusların işgaline uğramış, 3 Mart 1918 tarihinde işgalden kurtarılmıştır. 1942 yılında Varlık Vergisi gerekçesiyle İstanbullu gayrimüslim erkek vatandaşların büyük bölümü bu ilçedeki toplama kampına gönderilmişti.[2]

1800'lerin başında, nüfusu 1800'dü. 1909 yılında 800 Ermeni ve Türk nüfusa sahipti.[3]

Coğrafi yapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerleşik bir yapıya sahip ilçe, batıda Bayburt ve Tercan, kuzeyde İspir, güneyde Çat ve doğuda ise Aziziye ilçeleriyle çevrilmiştir. Sınırlarında Dumanlı, Güllü, Meryem, Gollo ve Kop dağları bulunmaktadır ve bu dağlar volkanik yapılıdır. Erzurum'dan Aşkale'ye doğru karayolu ile gelirken Aşkale'ye yaklaşık 11 km kala yolun sol tarafında ağzını açmış bir insan sureti şeklini almış bir tepe vardır.

Konumu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşkale, Doğu Anadolu Bölgesi’nde, Erzurum ilinin 53 km batısında, Erzincan ilinin 120 km doğusunda yer almaktadır. Erzurum ilinin batısındaki son ilçesi olan Aşkale'nin, doğu- batı uzunluğu 50 km, kuzey- güney uzunluğu 46 km ve yüzölçümü 2300 km² olup, ortalama rakımı 1650 m' dir. İlçe, doğusunda Erzurum'a bağlı Aziziye ilçesi, batısında Erzincan iline bağlı Çayırlı ve Tercan ilçeleri, kuzeyinde Bayburt ili ve güneyinde ise Erzurum'a bağlı Çat ve Erzincan'a bağlı Tercan ilçeleri ile çevrelenmektedir.

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçede genel olarak sert karasal iklim sürer. Kışlar uzun, soğuk ve karlı; yaz mevsimi kısa sıcak ve kurak geçer. Yağışlar ilkbaharda başlar. Çevresine kıyasla daha çukurda olduğu için genellikle soğuk hava akımlarından daha az etkilenir.

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Toplam Şehir Kır
1940[4] 39.619 1.933 37.686
1945[5] 28.985 1.962 27.023
1950[6] 36.785 3.714 33.071
1955[7] 41.130 5.682 35.448
1960[8] 41.159 6.336 34.823
1965[9] 42.253 6.943 35.310
1970[10] 44.734 9.590 35.144
1975[11] 46.321 10.817 35.504
1980[12] 45.985 12.171 33.814
1985[13] 47.081 14.472 32.609
1990[14] 42.533 15.494 27.039
2000[15] 35.554 15.548 20.006
2007[16] 27.890 12.842 15.048
2008[17] 25.027 11.455 13.572
2009[18] 24.858 12.447 12.411
2010[19] 24.899 12.509 12.390
2011[20] 25.043 12.591 12.452
2012[21] 24.628 12.597 12.031
2013[22] 24.270 24.270 veri yok
2014[23] 24.073 24.073 veri yok
2015[24] 23.471 23.471 veri yok
2016[24] 23.449 23.449 veri yok
2017[24] 23.130 23.130 veri yok
2018[24] 23.589 23.589 veri yok
2019[24] 23.152 23.152 veri yok
2020[24] 22.842 22.842 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Ağız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşkale ilçesinde kullanılan Türk ağzının Doğu Anadolu ağızları içindeki konumu Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre şöyledir:

1. Doğu Anadolu ağızları

1.1.1. Ağrı, Malazgirt
1.1.2. Muş, Bitlis
1.1.3. Ahlat, Adilcevaz, Bulanık, Van
1.1.4. Diyarbakır
1.1.5. Palu, Karakoçan, Bingöl, Karlıova, Siirt

1.2.1. Kars (yerli)
1.2.2. Erzurum, Aşkale, Ovacık, Narman, Tercan
1.2.3. Pasinler, Horasan, Hınıs, Tekman, Karayazı, Tercan (kısmen)
1.2.4. Bayburt, İspir (güney), Erzincan, Çayırlı, Tercan (kısmen)
1.2.5. Gümüşhane
1.2.6. Refahiye, Kemah
1.2.7. Kars (Azeriler ve Terekemeler)

1.3.1. Posof, Artvin, Şavşat, Ardanuç, Yusufeli
1.3.2.1. Ardahan, Olur, Oltu, Şenkaya, İspir (Hunut grubu), Tortum[25]

1.4.1. Kemaliye, İliç, Ağın
1.4.2. Tunceli, Hozat, Mazgirt, Pertek
1.4.3. Harput
1.4.4. Elazığ, Keban, Baskil

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçe ekonomisi, hayvancılık ve tarıma dayalı olmakla beraber, ilçede sanayi ve ticaret de önemlidir, özellikle Aşkale çimento sanayi, Abs Alçı fabrikası, krom fabrikası bölgeye önemli katkılar sunmaktadırlar Kuzgun Barajı'nın hizmete girmesi tarımla uğraşanlar için, modern kümeslerin artış göstermesi ise hayvancılıkla uğraşanlar için büyük umutlar vermekte ve ilçe ekonomisinde önemini hissettirmektedir.

Yerel yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]

31 Mart 2019 tarihinde yapılan yerel seçimlerde, belediye başkanlığını AK Parti'den Ahmet Yaptırmış kazandı.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Nişanyan Yeradları". nisanyanmap.com (İngilizce). 31 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2022. 
  2. ^ "Nişanyan Yeradları". nisanyanmap.com (İngilizce). 31 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  3. ^ "Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, Թ.Խ. Հակոբյան, Ստ.Տ. Մելիք-Բախշյան, Հ.Խ. Բարսեղյան". www.nayiri.com. 2 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021. 
  4. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  5. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  6. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  7. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  9. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  22. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  23. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  24. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Aşkale Nüfusu - Erzurum". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Erzurum Aşkale Nüfusu". nufusune.com. 
  25. ^ Türkiye Türkçesi ağızları - Vikipedi

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Aşkale&oldid=33972179" sayfasından alınmıştır