İçeriğe atla

4,2 binyıl olayı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
4.2 kiloy yıllık olayın küresel dağılımı. Taranmış alanlar ıslak koşullardan veya selden, noktalı alanlar ise kuraklık veya toz fırtınalarından etkilenmiştir.
4,2 binyıl olayının küresel dağılımı. Taranmış alanlar nemli koşullardan veya selden, noktalı alanlar ise kuraklık veya toz fırtınalarından etkilenmiştir.[1]

4,2 binyıl olayı, GÖ kuruma olayı. Holosen döneminin en şiddetli iklim olaylarından biridir.[2]Holosen çağındaki mevcut Meghaliyen döneminin başlangıcı olarak tanımlanır.

MÖ 2200 yüzyıldan başlayıp,  MÖ 22. yüzyıl boyunca sürmüştür. Mısır'daki Eski Krallığın, Mezopotamya'daki Akad İmparatorluğunun ve Yangtze Nehri'nin aşağısındaki Liangzhu kültürünün çöküşüne neden olduğu hipotezi ortaya atılmıştır.[3][4] Kuraklık aynı zamanda İndus Vadisindeki Medeniyetin çöküşünü de başlatmış olabilir;medeniyetteki nüfusun bir kısmı, arzu ettikleri habitata[5] doğru hareket etmiş ve Hint-Avrupa dillerini konuşan insanlar Hindistan’a ve Güney Asya'ya doğru ilerlemişlerdir.[6]

Bazı bilim adamları, olayın küresel bir kuraklık olmadığına ve net bir zaman çizelgesinde gerçekleşmediğine dair kanıtları öne sürerek bu sonuca katılmamıştırlar.[7]

Kanıtlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Orta Grönland'ın eski dönemlerindeki sıcaklıklarının grafikle gösterimi. 8,2 bin yıl olayının aksine 4,2 bin yıl olayında, Gisp2 (Grönland Buz Örtüsü Projesi 2) buz çekirdeğinde, 4,2 bin yıl öncesinden günümüze belirgin bir sinyal yoktur.[kaynak belirtilmeli]

Kuzey Afrika,[8] Orta Doğu,[9] Kızıldeniz,[10] Arap Yarımadası,[11] Hindistan Yarımadası ve[5] Orta Kıta Kuzey Amerika'da şimdiki zamandan yaklaşık 4,2 bin yıl önce yoğun bir kuraklık dönemi kaydedildi.[12] Bu dönemde buzullar, Batı Kanada’nın sıradağları boyunca ilerledi.[13] İtalya’daki sarkıt mağaraları,[14] Klimanjaro dağındaki ( Tanzanya) buz tabakası[15] ve And dağlarındaki (Güney Amerika) buzullar bunların kanıtıdır.[16] Yaklaşık 4100 yıl önce Mezopotamya'da kuraklığın başlangıcı, Kuzey Atlantik'te Bond olayı olarak bilinen bir soğuma olayı ile aynı zamana denk gelmiştir.[2][17][18] Bu örneklerin coğrafi çeşitliliğine rağmen, Kuzey Avrupa’da 4,2 bin yıllık döneme ait kanıtlar belirsizdir ve bu da olayın kökenlerinin ve etkilerinin mekânsal olarak karmaşık olduğunu göstermektedir.[19]

2018 yılında Uluslararası Stratigrafi Komisyonu, Holosen dönemini üç döneme (Grönlandiyen, Nortgripiyen ve Meghaliyen ) ayırdı[20] ve yaklaşık M.Ö. 2250’den itibaren geç Holosen Meghaliyen evresi/ yaşı olarak belirlendi.[21] Küresel Sınır Stratotip bölümü ve noktası, Hindistan'ın kuzeydoğusundaki Meghalaya kentinde Mawmluh Mağarası[22] oluşumudur. Küresel Yardımcı Stratotip, Kanada'daki Logan Dağı'ndan bir buz çekirdeğidir.[23] Bununla birlikte, olay küresel bir kuraklık olmadığı ve net bir zaman dilimi içinde gerçekleştiği için bu bölünmenin gerekçesi tartışılıyor.Tucson'daki Arizona Üniversitesi'nde bir paleoklimatolog olan Jessica Tierney, yeni bölümlemenin savunucularının yanlışlıkla "diğer kuraklıkların ve ıslak dönemlerin kanıtlarını, bazen olaydan yüzyıllarca uzakta topladıklarını" belirtiyor.[7]

Etkileri

[değiştir | kaynağı değiştir]

İber Yarımadası

[değiştir | kaynağı değiştir]

İber Yarımadası'nda MÖ 2200'den sonraki dönemde motilla tipi yerleşimlerin inşasının, bu bölgeyi etkileyen şiddetli kuraklaşmanın bir sonucu olduğuna inanılmaktadır.

İspanya, La Mancha'da ilk paleohidrojeolojik disiplinler arası araştırmayı bildiren Mejías ve arkadaşlarına göre,

Yakın zamanda yapılan araştırmalar, La Mancha'daki Bronz Çağı'na ait "motilla" bölgelerinin İber Yarımadası'ndaki en eski yeraltı suyu toplama sistemi olabileceğini gösteriyor… Bunlar, İklimsel Olay 4,2 BP sırasında şiddetli ve uzun süreli kuraklık nedeniyle çevresel stres zamanında inşa edildi.[24]

Yazarların analizi, jeolojik substrat ile motillaların uzamsal dağılımı arasındaki ilişkiyi doğrulamıştır.

Antik Mısır

[değiştir | kaynağı değiştir]

MÖ 2150'de Mısır, bir kıtlıktan sonra Eski Krallığın merkezi hükûmetinin çöküşünü etkilemiş olabilecek bir dizi olağanüstü düşük Nil seliyle sarsıldı.[25]

Arap Yarımadası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Basra Körfezi bölgesinde, yerleşim düzeni, çanak çömlek tarzında ve mezarlarda ani bir değişiklik olmuştur. MÖ 22. yüzyılındaki kuraklık Umm Al Nar kültürünün sonunu ve Wadi Suq kültürünün değişmesini işaret etmiştir.[11]

Mezopotamya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mezopotamya’nın kuraklaşması, Kuzey Atlantik’te meydana gelen daha soğuk deniz yüzeyi sıcaklıklarının başlangıcıyla ilgili olabilir (Bond olayı 3). Modern araçsal kayıtların analiziyle, Mezopotamya su arzında meydana gelen büyük (%50) yıllık düşüşlerin, kutup altı Kuzeybatı Atlantik deniz yüzeyinin sıcaklıklarının anormal derecede soğuk olduğu döneme denk geldiği tespit edilmiştir.[26] Dicle ve Fırat nehirlerinin kaynakları, yüksekliğin neden olduğu Akdeniz kış yağışlarıyla beslenir.

MÖ 2300’deki Akad İmparatorluğu, bağımsız toplumları tek bir devlete (ilki MÖ 3100 civarında Eski Mısır) dahil eden ikinci medeniyetti. Devletin çöküşünün, yüzyıllar süren geniş bir kuraklıktan etkilendiği iddia edilmiştir.[27][28] Arkeolojik kanıtlar, Kuzey Mezopotamya’nın tarımsal ovalarının yaygın biçimde terk edildiğini ve MÖ 2170 civarında Güney Mezopotamya’ya mülteci akınının olduğunu belgelemektedir.[29] Güneye göç akınlarını engellemek için Mezopotamya’nın ortasına 180 km uzunluğunda “Amoritlerin Kovucu” adlı bir duvar inşa edildi. MÖ 2150 civarında, başlangıçta Zagros Dağları'nda yaşayan Gutian halkı, morali bozuk Akad ordusunu yendi, Akad'ı aldı ve MÖ 2115 civarında Akad'ı yok etti. Yakın Doğu'daki yaygın tarımsal değişim, MÖ 3. bin yılın sonunda görülmektedir.[30]

Kuzey düzlüklerinin daha küçük yerleşik nüfus tarafından yeniden yerleşimi, çöküşten üç yüzyıl sonra, MÖ 1900 civarında gerçekleşti.[29]

Umman'daki mercan fosilleri üzerine yapılan bir çalışmada, yaklaşık 4200 yıl önce, uzun süren şamal mevsimlerinin, sulanan tarlada tuzlanmaya yol açtığını ve mahsul üretiminde meydana gelen dramatik bir düşüşün, yaygın bir kıtlığı tetiklediğini ve sonunda antik Akad İmparatorluğunun çöküşünü tetiklediğini kanıtlıyor.[31][32]

Güney ve Orta Asya

[değiştir | kaynağı değiştir]

MÖ 2. binyılında, Avrasya steplerinde ve Güney Asya'da yaygın bir kuraklaşma meydana geldi.[6][33] Bozkırlarda bitki örtüsü değişmiştir bu sebeple daha yüksek hareketlilik ve göçebe sığır yetiştiriciliğine geçiş olmuştur.[33][Not 1][Not 2] Su kıtlığı Güney Asya’yı da güçlü bir şekilde etkiledi:

Bu sefer ekolojik nedenlerden dolayı büyük bir karışıklık oldu. Yağmurların uzun süreli yağmaması, geniş alanlarda şiddetli su kıtlığına neden olarak Güney Orta Asya, Afganistan, İran ve Hindistan’da yerleşik kentsel kültürlerin çökmesine ve büyük ölçekli göçleri tetiklemesine neden oldu. Kaçınılmaz olarak, yeni gelenler kent sonrası kültürlerle birleşmeye ve onlara hakim olmaya başladı.[6]

İndus Vadisi Uygarlığı’nın kent merkezleri, batıdaki komşu bölgeleri etkileyen iklim değişikliğinin aynısı nedeniyle terk edilmiş ve yerini farklı yerel kültürlere bırakmıştır.[34] 2016 itibarıyla, birçok bilim insanı, İndus Uygarlığının çöküşüne, kuraklığın ve Mısır ve Mezopotamya ile yapılan ticaretteki düşüşün neden olduğuna inanıyorlardı.[35]Ghaggar-Hakra nehir sistemi yağmurla besleniyordu[36][37][38] ve su kaynağı musonlara bağlıydı. İndus Vadisi’nin iklimi, musonun modern genel zayıflaması ile ilişkili olan MÖ 1800’den bu yana önemli ölçüde daha serin ve daha kuru hale geldi.[36] Ghaggar-Hakra Nehri’nin Himalayaların eteklerine doğru çekilmesiyle birlikte kuraklığın artması,[36][39][40] düzensiz ve daha az kapsamlı sellere yol açmıştır ve bu yüzden su baskınlarıyla yapılan tarımı daha az sürdürülebilir hale getirmiştir. Kuraklık, medeniyetin ölümüne neden olacak ve nüfusu doğuya doğru dağıtacak kadar su kaynağını azaltmıştır.[5][41][42][43]

Çin

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuraklık, MÖ 3.binyılın sonlarında Orta Çin çevresindeki Neolitik kültürlerin çökmesine neden olmuş olabilir.[44] Aynı zamanda, Sarı Nehir’in orta kesimlerinde efsanevi Büyük Yu figürüyle ilgili bir dizi olağanüstü sel görülmüştür.[45]Yishu Nehri Havzasında gelişen Longshan kültürü, pirinç üretimini ciddi şekilde azaltan ve popülasyonda önemli bir azalmaya bu sebepten daha az arkeolojik alana yol açan bir soğutmadan etkilenmiştir.[46] MÖ 2000 yıllarında Longshan kültürü, daha az ve az sofistike seramik ve bronz eserleri olan Yueshi kültürü tarafından yerinden edilmiştir.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Railsback, L. Bruce; Liang, Fuyuan; Brook, G.A.; Voarintsoa, Ny Riavo G.; Sletten, Hillary R.; Marais, Eugene; Hardt, Ben; Cheng, Hai; Edwards, R. Lawrence (Nisan 2018). "The timing, two-pulsed nature, and variable climatic expression of the 4.2 ka event: A review and new high-resolution stalagmite data from Namibia". Quaternary Science Reviews. 186: 78-90. doi:10.1016/j.quascirev.2018.02.015. ISSN 0277-3791. 
  2. ^ a b deMenocal, P. B. (27 Nisan 2001). "Cultural Responses to Climate Change During the Late Holocene". Science. 292 (5517): 667-673. doi:10.1126/science.1059827. ISSN 0036-8075. 
  3. ^ Gibbons, A. (20 Ağustos 1993). "How the Akkadian Empire Was Hung Out to Dry". Science. 261 (5124): 985-985. doi:10.1126/science.261.5124.985. ISSN 0036-8075. 
  4. ^ Li, Chun-Hai; Li, Yong-Xiang; Zheng, Yun-Fei; Yu, Shi-Yong; Tang, Ling-Yu; Li, Bei-Bei; Cui, Qiao-Yu (August 2018). "A high-resolution pollen record from East China reveals large climate variability near the Northgrippian-Meghalayan boundary (around 4200 years ago) exerted societal influence". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 512: 156–165. Bibcode:2018PPP...512..156L. doi:10.1016/j.palaeo.2018.07.031. ISSN 0031-0182
  5. ^ a b c Staubwasser, M.; et al. (2003). "Climate change at the 4.2 ka BP termination of the Indus valley civilization and Holocene south Asian monsoon variability". Geophysical Research Letters. 30 (8): 1425. Bibcode:2003GeoRL..30.1425S
  6. ^ a b c Rajesh Kochhar (2017), The Aryan chromosome, The Indian ERxpress
  7. ^ a b Paul Voosen (August 8, 2018). "Massive drought or myth? Scientists spar over an ancient climate event behind our new geological age Science. Retrieved 9 January2020.
  8. ^ Gasse, Françoise; Van Campo, Elise (1994). "Abrupt post-glacial climate events in West Asia and North Africa monsoon domains". Earth and Planetary Science Letters. 126 (4): 435–456. Bibcode:1994E&PSL.126..435G doi:10.1016/0012-821X(94)90123-6
  9. ^ Bar-Matthews, Miryam; Ayalon, Avner; Kaufman, Aaron (1997). "Late Quaternary Paleoclimate in the Eastern Mediterranean Region from Stable Isotope Analysis of Speleothems at Soreq Cave, Israel". Quaternary Research. 47 (2): 155–168. Bibcode:1997QuRes..47..155B. doi:10.1006/qres.1997.1883
  10. ^ Arz, Helge W.; et al. (2006). "A pronounced dry event recorded around 4.2 ka in brine sediments from the northern Red Sea". Quaternary Research. 66 (3): 432–441. Bibcode:2006QuRes..66..432A doi:10.1016/j.yqres.2006.05.006
  11. ^ a b Parker, Adrian G.; et al. (2006). "A record of Holocene climate change from lake geochemical analyses in southeastern Arabia" Quaternary Research. 66 (3): 465–476. Bibcode:2006QuRes..66..465P. doi:10.1016/j.yqres.2006.07.001 Archived from the original on October 29, 2008.
  12. ^ Booth, Robert K.; et al. (2005). "A severe centennial-scale drought in midcontinental North America 4200 years ago and apparent global linkages". The Holocene. 15 (3): 321–328. Bibcode:2005Holoc..15..321B doi:10.1191/0959683605hl825ft. S2CID 39419698
  13. ^ Menounos, B.; et al. (2008). "Western Canadian glaciers advance in concert with climate change c. 4.2 ka". Geophysical Research Letters. 35 (7): L07501. Bibcode:2008GeoRL..3507501M. doi:10.1029/2008GL033172
  14. ^ Drysdale, Russell; et al. (2005). "Late Holocene drought responsible for the collapse of Old World civilizations is recorded in an Italian cave flowstone". Geology. 34 (2): 101–104. Bibcode:2006Geo....34..101D. doi:10.1130/G22103.1
  15. ^ Thompson L.G.; et al. (2002). "Kilimanjaro Ice Core Records Evidence of Holocene Climate Change in Tropical Africa". Science. 298 (5593): 589–93. Bibcode:2002Sci...298..589T. doi:10.1126/science.1073198. PMID 12386332. S2CID 32880316
  16. ^ Davis, Mary E.; Thompson, Lonnie G. (2006). "An Andean ice-core record of a Middle Holocene mega-drought in North Africa and Asia" (PDF). Annals of Glaciology. 43 (1): 34–41. Bibcode:2006AnGla..43...34D. doi:10.3189/172756406781812456. Archived from the original (PDF) on July 11, 2007.
  17. ^ Bond, G.; et al. (1997). "A Pervasive Millennial-Scale Cycle in North Atlantic Holocene and Glacial Climates" (PDF). Science. 278 (5341): 1257–1266. Bibcode:1997Sci...278.1257B. doi:10.1126/science.278.5341.1257. Archived from the original (PDF) on 2008-02-27.
  18. ^ "Two examples of abrupt climate change". Lamont-Doherty Earth Observatory. Archived from the original on 2007-08-23.
  19. ^ Roland, Thomas P; et al. (2014). "Was there a '4.2 ka event' in Great Britain and Ireland? Evidence from the peatland record" (PDF). Quaternary Science Reviews. 83: 11–27. Bibcode:2014QSRv...83...11R. doi:10.1016/j.quascirev.2013.10.024. hdl:10871/30630.
  20. ^ "Meghalaya Age: Newest phase in Earth's history named after Meghalaya rock | - Times of India". The Times of India.
  21. ^ Amos, Jonathan (2018-07-18). "Welcome to the Meghalayan Age a new phase in history" BBC News.
  22. ^ "Collapse Of Civilizations Worldwide Defines Youngest Unit Of The Geologic Time Scale". 15 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ "Formal subdivision of the Holocene Series/Epoch" (PDF).
  24. ^ Mejías Moreno, M., Benítez de Lugo Enrich, L., Pozo Tejado, J. del y Moraleda Sierra, J. 2014. Los primeros aprovechamientos de aguas subterráneas en la Península Ibérica. Las motillas de Daimiel en la Edad del Bronce de La Mancha. Boletín Geológico y Minero, 125 (4): 455–474 ISSN 0366-0176
  25. ^ Stanley, Jean-Daniel; et al. (2003). "Nile flow failure at the end of the Old Kingdom, Egypt: Strontium isotopic and petrologic evidence". Geoarchaeology. 18 (3): 395–402. doi:10.1002/gea.10065
  26. ^ Cullen, Heidi M.; deMenocal, Peter B. (2000). "North Atlantic influence on Tigris-Euphrates streamflow". International Journal of Climatology. 20 (8): 853–863. Bibcode:2000IJCli..20..853C. doi:10.1002/1097-0088(20000630)20:8<853::AID-JOC497>3.0.CO;2-M.
  27. ^ Kerr, Richard A. (1998). "Sea-Floor Dust Shows Drought Felled Akkadian Empire". Science. 279 (5349): 325–326. Bibcode:1998Sci...279..325K. doi:10.1126/science.279.5349.325. S2CID 140563513.
  28. ^ Cullen, H. M. et al., "Climate change and the collapse of the Akkadian empire: Evidence from the deep sea", Geology, vol. 28, iss. 4, pp. 379-382, 2000
  29. ^ a b Weiss, H; et al. (1993). "The Genesis and Collapse of Third Millennium North Mesopotamian Civilization". Science. 261 (5124): 995–1004. Bibcode:1993Sci...261..995W. doi:10.1126/science.261.5124.995. PMID 17739617. S2CID 31745857.
  30. ^ Riehl, S. (2008). "Climate and agriculture in the ancient Near East: a synthesis of the archaeobotanical and stable carbon isotope evidence". Vegetation History and Archaeobotany. 17 (1): 43–51. doi:10.1007/s00334-008-0156-8. S2CID 128622745.
  31. ^ Watanabe, Takaaki K.; Watanabe, Tsuyoshi; Yamazaki, Atsuko; Pfeiffer, Miriam (2019). "Oman corals suggest that a stronger winter shamal season caused the Akkadian Empire (Mesopotamia) collapse". Geology. GeoScienceWorld. 47 (12): 1141–1145. Bibcode:2019Geo....47.1141W. doi:10.1130/G46604.1
  32. ^ "Strong winter dust storms may have caused the collapse of the Akkadian Empire". Hokkaido University. 24 October 2019.
  33. ^ a b Demkina, T.S. (2017). "Paleoecological crisis in the steppes of the Lower Volga region in the Middle of the Bronze Age (III–II centuries BC)". Eurasian Soil Science. 50 (7): 791–804. Bibcode:2017EurSS..50..791D. doi:10.1134/S1064229317070018. S2CID 133638705
  34. ^ "Decline of Bronze Age 'megacities' linked to climate change". phys.org.
  35. ^ Lawler, Andrew (6 June 2008). "Indus Collapse: The End or the Beginning of an Asian Culture?". Science. 320 (5881): 1282–3. doi:10.1126/science.320.5881.1281. PMID 18535222. S2CID 206580637
  36. ^ a b c Giosan, L.; et al. (2012). "Fluvial landscapes of the Harappan Civilization". Proceedings of the National Academy of Sciences USA. 109 (26): E1688–E1694. Bibcode:2012PNAS..109E1688G. doi:10.1073/pnas.1112743109. PMC 3387054. PMID 22645375
  37. ^ Clift et al., 2011, "U-Pb zircon dating evidence for a Pleistocene Sarasvati River and capture of the Yamuna River", Geology, 40, 211–214 (2011).
  38. ^ Tripathi, Jayant K.; Tripathi, K.; Bock, Barbara; Rajamani, V. & Eisenhauer, A. (25 October 2004). "Is River Ghaggar, Saraswati? Geochemical Constraints" (PDF). Current Science. 87 (8).
  39. ^ Rachel Nuwer (28 May 2012). "An Ancient Civilization, Upended by Climate Change". LiveScience. Retrieved 29 May 2012.
  40. ^ Charles Choi (29 May 2012). "Huge Ancient Civilization's Collapse Explained". The New York Times. Retrieved 18 May 2016.
  41. ^ Madella, Marco; Fuller, Dorian (2006). "Palaeoecology and the Harappan Civilisation of South Asia: a reconsideration". Quaternary Science Reviews. 25 (11–12): 1283–1301. Bibcode:2006QSRv...25.1283M. doi:10.1016/j.quascirev.2005.10.012
  42. ^ MacDonald, Glen (2011). "Potential influence of the Pacific Ocean on the Indian summer monsoon and Harappan decline". Quaternary International. 229 (1–2): 140–148. Bibcode:2011QuInt.229..140M. doi:10.1016/j.quaint.2009.11.012
  43. ^ Brooke, John L. (2014), Climate Change and the Course of Global History: A Rough Journey, Cambridge University Press, p. 296, ISBN 978-0-521-87164-8
  44. ^ Wu, Wenxiang; Liu, Tungsheng (2004). "Possible role of the "Holocene Event 3" on the collapse of Neolithic Cultures around the Central Plain of China". Quaternary International. 117 (1): 153–166. Bibcode:2004QuInt.117..153W. doi:10.1016/S1040-6182(03)00125-3
  45. ^ Chun Chang Huang; et al. (2011). "Extraordinary floods related to the climatic event at 4200 a BP on the Qishuihe River, middle reaches of the Yellow River, China". Quaternary Science Reviews. 30 (3–4): 460–468. Bibcode:2011QSRv...30..460H. doi:10.1016/j.quascirev.2010.12.007
  46. ^ Gao, Huazhong; Zhu, Cheng; Xu, Weifeng (2007). "Environmental change and cultural response around 4200 cal. yr BP in the Yishu River Basin, Shandong". Journal of Geographical Sciences. 17 (3): 285–292. doi:10.1007/s11442-007-0285-5. S2CID 186227589

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Demkina ve diğerleri. (2017): "MÖ 2. binyıl da iklimin nemlenmesi, kestane toprakları ve solonetzes komplekslerinin ikincil oluşumu ile toprak örtüsünün ayrışmasına yol açtı. Bu paleoekolojik kriz, Geç Catacomb ve Post-Catacomb, daha yüksek hareketliliğe ve göçebe sığır yetiştiriciliğine geçişi şart koşmuştur."
  2. ^ Ayrıca bkz. Eurogenes Blogspot, Kriz 19 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. .
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=4,2_binyıl_olayı&oldid=33840293" sayfasından alınmıştır