Şaphane, Kütahya
| Şaphane | |
|---|---|
 Kütahya ilinin ilçeleri | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Kütahya |
| Coğrafi bölge | Ege Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Muhammet Önder[1] |
| • Belediye başkanı | Lütfi Mutlu (CHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 251 km² |
| Rakım | 1000 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 6.366 |
| • Kır | 3,060 |
| • Şehir | 2.790 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 43950 |
| İl alan kodu | 0274 |
| İl plaka kodu | 43 |
Şaphane, Kütahya ilinin bir ilçesidir. İl merkezinin 130 km güneybatısında yer alır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Simav yakınlarında olması nedeniyle antik dönemde Synaus şehir devleti egemenliği altında bulunduğu tahmin edilmektedir. Roma ve Bizans egemenliğinde kalan yerleşim, 13. ve 14. yüzyılda Germiyanoğulları Beyliği yönetiminde yer almaktaydı. "Gediz Şaphanesi" olarak da bilinen yerleşim 1381 yılında Kütahya, Simav, Tavşanlı'yla birlikte Şehzade Bayezid'in çeyizi olarak Osmanlı topraklarına katıldı.[4] 1402 Ankara Savaşı'ndan sonra kısa bir süre Osmanlı egemenliğinden çıkan yerleşim 1429 yılında kesin olarak Osmanlı topraklarına katılmıştır.[5]
Şaphane kent merkezinde ilk yerleşim 1405 yılında kurulmuştur.[6] Bizans zamanından beri işletilmekte olan Şap madeni önemli bir ticaret ürünüydü. Çıkarılan şapın kullanımı 13.-16. yüzyıllarda Cenevizlilerin elindeydi. Evliya Çelebi'nin 1680 yılında yaptığı seyahatte, yerleşimden köy olarak bahsedilmiştir.[7] Tanzimat'a kadar "Şaphane-i Amire Müdürlüğü" adı altında doğrudan saraya bağlı olarak idare edilmiştir. 1845 yılı Osmanlı kayıtlarında Kütahya Sancağı’nın Gediz Kazasına bağlı bir köy olan yerleşimden, ilk defa 1879 yılında nahiye olarak bahsedilmiştir. Cumhuriyet Döneminde de önce bucak olan Şaphane, 1988 yılında Gediz'den ayrılarak resmen ilçe olmuştur.[6]
Coğrafi konumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Toplam ilçe alanı 251 km²'dir. Şaphane ilçesi Kütahya'nın güneybatısında yer almaktadır. Engebeli bir araziye sahip olan Şaphane Dağı'nın batısında küçük bir akarsu vadisinin tabanında kurulmuştur. Sınır komşuları olarak doğusunda Gediz ilçesi, batısında Simav ilçesi, kuzey batısında Hisarcık ilçesi, güneyinde Uşak ili ve güneybatısında Pazarlar ilçesi ve Manisa ili, Selendi ilçesi bulunmaktadır. Dağın doruğunun konumu: (N (Kuzey) 39° 3' 45 E (Doğu) 29° 14' 30)'dur.
İklimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Akdeniz iklimiyle, karasal bir iklim arasında geçiş özelliği gösteren iklim özelliklerine sahip ilçede yıllık ortalama yağış 1 m²'ye 719 kg ve ortalama sıcaklık 11.8 °C derecedir.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]1845 temettü kayıtlarında yerleşimde 61 hane ve 305 kişi yaşamaktaydı. 1879 yılı salnamesinde yerleşimde 1388 kişinin yaşadığı belirtilmekte olup, yaşayanların tamamı Müslümandı. 1885 yılı salnamesine göre ise yerleşimde 3030 kişi yaşamaktaydı.[6]
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1990[8] | 10.247 | 3.845 | 6.402 |
| 2000[9] | 11.715 | 4.671 | 7.044 |
| 2007[10] | 7.697 | 3.262 | 4.435 |
| 2008[11] | 7.554 | 3.356 | 4.198 |
| 2009[12] | 7.786 | 3.623 | 4.163 |
| 2010[13] | 7.486 | 3.467 | 4.019 |
| 2011[14] | 7.500 | 3.536 | 3.964 |
| 2012[15] | 7.573 | 3.684 | 3.889 |
| 2013[16] | 7.374 | 3.683 | 3.691 |
| 2014[17] | 7.038 | 3.550 | 3.488 |
| 2015[18] | 6.762 | 3.325 | 3.437 |
| 2016[18] | 6.528 | 3.200 | 3.328 |
| 2017[18] | 6.272 | 3.031 | 3.241 |
| 2018[18] | 6.366 | 3.135 | 3.231 |
| 2019[18] | 6.030 | 2.941 | 3.089 |
| 2020[18] | 5.850 | 2.790 | 3.060 |
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarım, hayvancılık ve meyvecilik geçim kaynaklarındandır. İlçe merkezinde bulunan Dostel Alüminyum Sülfat Sanayi A.Ş.'nin işlettiği şap fabrikasının da ilçe ekonomisine büyük katkısı bulunmaktadır. İlçeye bağlı belde ve köylerde besicilik ve özellikle süt hayvancılığı ön plandadır. İlçe merkezi belde ve köylerde özellikle vişne, kiraz ve elma üretilmektedir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2007.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012.
- ^ ""Murad I"; TDV İslam Ansiklopedisi; Cilt: 31; Sayfa: 160; İstanbul; 1993". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2015.
- ^ ""Şaphane", Kütahya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü". 5 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2015.
- ^ a b c ""1844 TARİHLİ TEMETTÜAT KAYITLARINA GÖRE KÜTAHYA SANCAĞINA BAĞLI ŞAPHANE KÖYÜNÜN SOSYAL EKONOMİK YAPISI "; Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi; Sayı 35; Kütahya; 2013; Arzu BAYKARA TAŞKAYA" (PDF). 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Temmuz 2015.
- ^ ""XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda Kütahya Gediz (Gedos) Şap Madeni"; Belleten 272, Cilt: LXXV-Sayı: 272; Nisan 2011; Emine DİNGEÇ". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2015.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Şaphane Nüfusu - Kütahya". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Kütahya Şaphane Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Şaphane Kaymakamlığı 5 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.