İçeriğe atla

Şanar Yurdatapan

Bağlantı ekle
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Şanar Yurdatapan
2012 yılında Şanar Yurdatapan
Doğum1941 (82-83 yaşında)
Susurluk, Balıkesir, Türkiye
MilliyetTürk
Siyasi partiTürkiye İşçi Partisi (1965-1971)
Evlilik
Sevim Balkır
(e. 1962; b. 1971)
Melike Demirağ
(e. 1976; b. 1994)
Çocuk(lar)Arda Yurdatapan (d. 1967)
Meriç Yurdatapan (d. 1972)
Zeynep Yurdatapan (d. 1979)
Can Yurdatapan
(d. 1989)
Ebeveyn(ler)Danyal Yurdatapan
Suzan Yurdatapan
Akraba(lar)Oktay Yurdatapan (ağabeyi)
Lale Mansur (kardeşi)

Şanar Yurdatapan (d. 1941, Balıkesir), Türk besteci, söz yazarı, insan hakları savunucusudur.

Attila Özdemiroğlu ile birlikte Türkiye’nin ilk müzik yapım firması olan ŞAT Yapım'ı kurdu. Besteci, söz yazarı ve aranjör olarak birçok Türk pop müziği eserinin hazırlanmasına emek verdi. 12 Eylül Darbesi'nden sonra o zamanki eşi Melike Demirağ ile vatandaşlıktan çıkarıldı ve yurtdışında yaşadı. 1991'de Türkiye'ye dönen sanatçıya yurttaşlığı 1992'de iade edildi. 1995 yılında başlayan Düşünce Suçu'na Karşı Girişimin sözcülüğünü üstlendi; çeşitli sivil itaatsizlik ve insan hakları eylemlerinde yer aldı.

Yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ailesi ve gençlik yılları

[değiştir | kaynağı değiştir]

1941 yılında babasının görev yapmakta olduğu Susurluk'ta doğdu. Korgeneral Danyal Yurdatapan ile Suzan Yurdatapan'ın dört çocuğundan birisidir. Kardeşleri Onur, Lale ve Oktay Yurdatapan'dır.

Lise öğrenimini Ankara Atatürk Lisesi'nde tamamladıktan sonra İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesinde eğitim gördü. Okul yıllarında amatör olarak müzikle uğraştı. İlk kez 20 Aralık 1958'de ağabeyi Oktay Yurdatapan ve Necdet Bulut ile birlikte kurdukları “Kuyrukluyıldızlar Vokal Topluluğu” ile Galatasaray Lisesi'nde sahneye çıktı.[1][2] Öğrenimini üçüncü sınıfta iken bıraktı ve müziğe profesyonel olarak devam etti. Doruk Onatkut Orkestrası'nda (Kuartet Dogo; Kentet Dogo) elektro bas çaldı.[3] 1964 yılında Sevin Balkır ile evlendi. Çiftin bu evlilikten Arda (d. 1967) ve Meriç (d. 1972) adında iki çocuğu dünyaya geldi. Evlilikleri, 1971 yılında son buldu.[3]

Yurdatapan, 1962-1971 yılları arasında Ankara'da yaşadı. Kuzeni şarkıcı Alpay'ın kurduğu reklam şirketinde çalıştı; "Alpay ve Arkadaşları” adlı yeni grupta çaldı ve Alpay'ın şarkılarının müziklerini yaptı;[3] daha sonra Şanar ve O’nlar adlı kendi orkestrasını kurdu. 1965 yılında Türkiye İşçi Partisi’ne girdi ve parti dağılana kadar etkinlik gösterdi. 1967’de yedek subay öğretmeni olarak, Çankırı’nın Çukurören köyünde askerlik yaptı.[3] 1971'de İşçi Partisi'nin kapatılmasından sonra İstanbul'a döndü. Egemen Bostancı'ın kurduğu İstanbul Gelişim Büyük Orkestra'da aranjör olarak çalıştı; Ayla Algan'ın şarkılarının düzenlemelerini yaptı.[3]

Şat Yapım

[değiştir | kaynağı değiştir]

1971 yılında Büyük Orkestra'nın dağılmasından sonra Attila Özdemiroğlu ile birlikte Türkiye’nin ilk müzik yapım firması olan ŞAT Yapım'ı kurdu. Adını iki sanatçının adlarının ilk harfinden alan firma, Türk pop müziği (o zamanki ifade ile Hafif Türk Müziği) alanında çalıştı. Özdemiroğlu-Yurdatapan ikilisi, 1970'lerin sonunda HOP Plak firmasını kurarak yaptıkları eserleri yayımlama işine de girdi.

ŞAT Yapım'ın hazırladığı ilk 45'lik, o yıllarda dünyanın birçok yerinde liste başı olan Mammy Blue şarkısının "Oy Anam" adıyla Türkçeleştirilmiş versiyonunu içerenArda Kardeş adlı plak idi. Şarkıyı, Yurdatapan'ın o sırada dört yaşına olan oğlu Arda seslendirmiştir. Yurdatapan, 1970'li yıllarda listebaşı olan birçok eserin hazırlanmasında Özdemiroğlu ile birlikte besteci, söz yazarı ve aranjör olarak emek verdi. 'Senden Başka' (Füsun Önal), 'Olmaz Böyle Şey' (Yeşim), 'Dünya Dönüyor' (Nilüfer), Unutama Beni'(Esmeray), Delisin' (Cici Kızlar), Arkadaş' (Melike Demirağ), Olmaz Olsun' (Sezen Aksu) bu eserler arasındadır. Yurdatapan, bazı üretimlerinde, -kardeşi Oktay Yurdatapan'ın da takma isim olarak kullandığı- "Tuğrul Dağcı" ismini kullandı.[4] Şat Yapım plaklarında çalan Dün Bugün Yarın Orkestrası'nda bas gitar çaldı. Orkestra, kendi adına Kara Tren/Makine ve İnsan (1972), A/B (1972), Haydi Bastırrr/Dünya Dönüyor (1973), Moog Gırgır (1975) adlı 45'likleri çıkardı.[5] Şat Yapım, 1979 yılında telif hakları için yapılan bir boykotun doğurduğu maddi zorluk sonucu kapandı.[6]

Hafif Müzik Derneği

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yurdatapan, 1970'li yıllarda müzisyenlerin haklarını koruyan Hafif Müzik Derneği adlı örgütlenmenin içinde yer aldı. Hafif Müzik Derneği adına 1974 yılında Atilla Özdemiroğlu ile birlikte Topluiğne Beste Yarışması'nı organize etti.[7] Türkiye'nin ilk defa katıldığı 1975 Eurovision Şarkı Yarışması'nın Türkiye elemeleri Seçici Kurulu'nda derneği temsilen yer aldı.[8] Türkiye'nin katıldığı ikinci yarışma olan 1978 Eurovision Şarkı Yarışması'nın Türkiye elemelerinde, sözlerini yazdığı İnsanız Biz adlı şarkı finale kaldı ve ikinci olan parça, içinde geçen “hem zeki hem uygar hayvanız biz” dizesiyle tartışıldı.[9] 1980 Eurovision Şarkı Yarışması Türkiye elemelerinde ise söz yazarı olduğu Pet'r Oil şarkısı birinci oldu. Yurdatapan, TRT Genel Müdürü'nün sözlere baskısı nedeniyle ödülü almayı reddetti.[10]

Demirağ ile evliliği ve sürgün yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Müziklerini bestelediği Arkadaş filminde başrol oynayan Melike Demirağ ile 28 Aralık 1976'da evlendi.[11] Bu evlilikten Zeynep (d. 1979) ve Can (d.1989) adında iki çocukları oldu. Yurdatapan'ın Ocak 1981'de eşi Melike Demirağ ile birlikte katıldığı Lefkoşa'da düzenlenen Türk-Yunan-Kıbrıs Film Festivali basına "Kıbrıs Rumları ile el ele Türkiye aleyhine" şeklinde yansıdı.[12] Bu olaydan sonra çift, 12 Eylül Darbesi yönetiminin yurda dön çağrısına uymadıkları gerekçesiyle yurttaşlıktan çıkarıldı.[13] Yurdatapan eşiyle birlikte 12 yıl boyunca New York'tan Moskova'ya, Mexico City'den Sydney'e kadar birçok ülkede Türkiye'yi tanıtan konserler verip çeşitli toplantı ve etkinliklere katıldı.

Yurdatapan'ın yazdığı ve eşi Melike Demirağ'ın seslendirdiği İstanbul'da Olmak: Anadolu başlıklı albümün İstanbul'da Olmak başlıklı şarkı, çeşitli sebeplerle ülkesine dönemeyen kişilerin duygularının ifadesi olarak 1980'lerin sonunda Türkiye'de popüler oldu.[14] Albüm, siyasî göçmenlerin yurtdışında yaptıkları kültür ve sanat eserlerinin Türkiye’ye sokulması, yasaklanması ve çoğaltılmasının yasak olduğu gerekçesiyle Türkiye'de yasaklandı.[15] Bu yasak, 1989 yılının aralık ayında kalktı.

1991 yılında Alman vatandaşlığına geçen ve turist olarak Türkiye'ye dönen çiftin vatandaşlıkları, 1992 yılında iade edildi. Yurdatapan'ın Demirağ ile evliliği 1994'te boşanma ile son buldu.[11]

Aktivizm

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yurdatapan 1995 yılında, Yaşar Kemal’in “Der Spiegel dergisinde yayınlanan bir yazısı nedeniyle Devlet Güvenlik Mahkemesi'ne çağrılmasına tepki olarak başlayan imza kampanyası sonucunda ortaya çıkan[16][17] "Düşünce Suçu'na Karşı Girişim" tepki-eyleminde ve ardından, çeşitli sivil itaatsizlik ve insan hakları eylemleri ve girişimlerinde yer aldı. 1997 ve 1998 yıllarında iki kez tutuklanarak serbest bırakıldı ve aklandı.

1995'ten itibaren devam eden Düşünce Suçuna Karşı Girişim eylemleri kapsamında 2022 yılı itibarıyla 23 kitap, 50 kadar kitapçık yayınlanmış; 80 bini aşkın kişi 300 kadar düşünce suçlusunun suç sayılan görüşlerini yeniden yayınlayarak yayıncı olarak adlarını yazarak kendilerini savcılığa ihbar etmiştir. Açılan davaların çoğu erteleme yasaları nedeniyle infaz edilmezken, Vicdani retçi Osman Murat Ülke'nin 1995'te yaptığı ve suç sayılan basın açıklamasının yer aldığı "Düşünceye Özgürlük-38" kitapçığa yayıncı olarak imza koyan Yurdatapan ve Nevzat Onaran, 2000 yılında Genelkurmay Askeri Savcılığı'nın açtığı dava sonucu halkı askerlikten soğutma suçu gerekçesiyle 2 ay hapse mahkûm edildi.[18][19] Bu süreyi gönüllü olarak o günlerin tartışmalı tutukevleri “F tipi cezaevlerinin en yakın benzeri olan Kartal Özel Tip Cezaevinde, izolasyon hücrelerinden birinde geçirdi.[20] Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne yaptığı başvuru Türkiye aleyhinde sonuçlandı ve Yurdatapan, Türk hükûmetinden 3500 avro tazminata hak kazandı.[21]

Yurdatapan, İfade özgürlüğü konusundaki çalışmaları nedeniyle 2002 yılında Sansür Endeksi'nin Düşünce Özgürlüğü Ödülü'ne, İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün Küresel İnsan Hakları Savunucusu Ödülü'ne, 2015 yılında Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Basın Özgürlüğü Ödülü'ne layık görüldü.[22][23]

Sanatçı, düşünce özgürlüğü konusunda İslamcı yazar Abdurrahman Dilipak ile ortak çalışmalar yürüttü ve "Yeşil ile Kırmızı (2002), Kırmızı Yeşil Anılar (2003), Ortak Payda (2004)[24] adlarını taşıyan ortak kitapları çıkarttı.

Şat 2

[değiştir | kaynağı değiştir]

2015 yılında Özdemiroğlu ile ŞAT Yapım şirketini ŞAT 2 adıyla yeniden kurdu;[25] Atilla Özdemiroğlu'nun hastalığı ve ölümü ile ŞAT 2 askıda kaldı.[26]

Ödülleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

· Altın Portakal En İyi Film Müziği Ödülü “Arkadaş filmi”, 1975

· TRT Eurovision Yarışması En iyi şarkı Sözü “Petrol”, 1979

· POP-SAV, “35 Yıl 35 Besteci Ödülü”, 1993

· İnsan Hakları İzleme Örgütü, Hellman-Hammett Ödülü, 2001

· İnsan Hakları Derneği “İfade Özgürlüğü” ödülü, 2001

· Mazlumder “İfade Özgürlüğü” ödülü, 2002

· Index on Censorship, “Best Circumvention of Censorship” Ödülü (Sansürün tekerine en iyi çomak sokma), 2002

· İnsan Hakları İzleme Örgütü, “Global Rights Defender” Ödülü, 2002

· Türkiye Gazeteciler Derneği Basın Özgürlüğü Ödüllü, 2015

Film müziği diskografisi

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • İzin - 1975
  • Haşhaş - 1975
  • Zavallılar - 1974
  • Arkadaş - 1974
  • Endişe - 1974
  • Domatesler Ve Silahlar - 1974

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Yurdatapan, Şanar (16 Temmuz 2018). "Müzikle Dolu 60 Yıl – 2". Popsav.org. 31 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021. 
  2. ^ "Turkpopmuzik.net - Ansiklopedi - Sanatçı - Kuyruklu Yıldızlar Vokal Topluluğu". www.turkpopmuzik.net. 4 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021. 
  3. ^ a b c d e Vural, Fatih (8 Ekim 2010). "Şanar Yurdatapan röportajı". 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021. 
  4. ^ Meriç, Murat (10 Mayıs 2015). "ŞAT, yeniden!". birgun.net. 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021. 
  5. ^ "Merhaba (Dün Bugün Yarın)". www.sinemamuzik.com. 16 Eylül 2020. 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021. 
  6. ^ Yurdatapan, Şanar (15 Aralık 2018). "Müzikle Dolu 60 Yıl – 5". POPSAV. 4 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021. 
  7. ^ Aydoğdu, Atilla (27 Eylül 2011). "dEJA-Vu: 1.Topluiğne Beste Yarışması Şarkıları". dEJA-Vu. 26 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021. 
  8. ^ Tok, Yavuzhan (10 Şubat 2020). "İlk Adım". 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021. 
  9. ^ "İNSANIZ BİZ (GRUP SEKSTET)". www.sinemamuzik.com. 6 Ekim 2020. 4 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021. 
  10. ^ Meriç, Murat (24 Mayıs 2020). "65 yaşında bir 'genç': Eurovision". Gazete Duvar. 1 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021. 
  11. ^ a b Haluk Aktar, Demirağ ve Yurdatapan'dan Şok Karar, Milliyet gazetesi, 16 Haziran 1994
  12. ^ Koray Düzgören, Aya Özlü (23 Mart 1987); "Yurttaşlıktan çıkarma keyfiliktir", Milliyet
  13. ^ "Şanar Yurdatapan". Heinrich-Böll-Stiftung. 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021. 
  14. ^ Meriç, Murat (28 Temmuz 2019). "Hasretin notalara yansıması: İstanbul'da Olmak". 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2021. 
  15. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :02 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  16. ^ "Düşünce Suçuna Karşı Girişim arşivleri". Sivil Sayfalar. 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021. 
  17. ^ Yurdatapan, Şanar (5 Mayıs 2012). "Nerede O Eski DGM'ler?". Bianet. 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ Gazetesi, Evrensel (11 Kasım 1999). "Yurdatapan ve Onaran,". Evrensel.net. 24 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021. 
  19. ^ "Bir 'düşünce suçlusu' daha cezaevi yolunda". Hürriyet. 23 Kasım 2000. 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021. 
  20. ^ "'F Tipi'ne gönüllü kobay Tarih: 9.12.2000 - Kategori: Gündem". Yeni Şafak. 9 Aralık 2000. 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021. 
  21. ^ "Yurdatapan da Türkiye'yi Mahkum Ettirdi". Haberler.com. 8 Ocak 2008. 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021. 
  22. ^ "Sansürün Tekerine En İyi Çomak Sokan". Bianet. 1 Nisan 2002. 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ "TGC 2015 Basın Özgürlüğü Ödülleri sahiplerini buldu". www.tgc.org.tr. Temmuz 2015. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021. 
  24. ^ "Yurdatapan ve Dilipak'ın ortak paydası". Bianet. 15 Kasım 2004. 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  25. ^ Uluç, Hıncal (25 Nisan 2015). "HINCAL ULUÇ - Şat diye bir şarkı." Sabah gazetesi. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021. 
  26. ^ YURDATAPAN, Şanar (9 Mart 2019). "Müzikle Dolu 60 Yıl – 6". POPSAV. 4 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021. 
  27. ^ "A sonata of solidarity: Şanar Yurdatapan - Archives". IFEX (İngilizce). 27 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şanar_Yurdatapan&oldid=33847004" sayfasından alınmıştır