İspanyol milliyetçiliği

İspanyol milliyetçiliği, İspanyolların bir millet olduklarını savunan ve kültürel birlikteliği amaçlayan milliyetçiliktir. Genel anlamda siyasal ve toplumsal hareketler ile İspanyol kültürüne, diline ve tarihine karşı bir sevgiden esinlenerek oluşmuştur. İspanyol milliyetçileri sık sık İspanya içindeki Bask ve Katalan milliyetçiliği gibi diğer milliyetçi hareketleri reddederler.

Genellikle Kastilya tabanlı kültürün düşünce sistemine yakından bağlı olmuştur. Kastilya dili İspanyolca haline gelmiştir. İspanyol milliyetçiliğinin kökenlerinin Reconquista ile, Katolik ordularının Granada’da Müslüman işgalcilere karşı 1492 yılında elde ettiği zaferle başladığı düşünülür. Bu durum Katolik İspanyollar arasında vatansever duyguların oluşumuna yol açmıştır. İspanyol milliyetçiliği, Kastilya yönetimindeki İspanyol monarşisinin devlet kurma sürecine bağlı olarak gelişmiştir.

1808'den beri İspanya'da milliyetçilikten bahsedilmektedir. Etnik vatanseverlik, en azından seçkinler arasında tamamen ulusal hale gelmiş durumdadır. Modernleşmiş seçkinler, bu fırsatı bir sosyal ve politik değişim programı empoze etmeye çalışmak için kullanmışlardır. Yöntemleri, egemenliğin sahibi olarak ulusun devrimci fikrini başlatmak idi. Bu egemenlik fikrinin İspanyolları yabancı bir orduya ve İspanyol olmayan (afrancesados) olarak kabul edilen José Bonaparte'ın işbirlikçilerine karşı muzaffer bir şekilde seferber ettiğine inanılmaktadır. İspanyol liberalleri savaş alanındaki zaferlerini ateşli bir vatanseverlik kimliğine ve özgürlüğü savunmaya çevirmişlerdir. Asturyalı milletvekili Agustín Argüelles'in 1812 Anayasası'nı sunduğunda, "İspanyollar, artık bir vatanınız var." demiştir.

Eski Rejimin savunma hareketi olan Carlizm, "ulusal" sıfatına (ulusal egemenlik, ulusal milis ya da ulusal mülkler) herhangi bir değer vermemiş ve onu yalnızca liberaller tarafından kullanılan bir terim olarak kabul etmiştir. 1860'lara kadar Carlizm hareketi, takipçilerini "İspanyollar" yerine "Katolikler" olarak etiketleme eğilimindeydi.

1859-1860 Hispano-Fas Savaşı'ndan sonra (o zamana kadar siyasi yelpazede görülmeyen bir vatanseverlik coşkusu tarafından kucaklanmıştır), o zamana kadar oldukça ilgisiz Katolik muhafazakâr güçler, İspanyol milliyetçiliğinin sunduğu olanaklara satılmış olarak kabil edilmekteydi. Bu nedenle, yüzyılın son yarısında, bir dizi Muhafazakâr tarihçi (en dikkat çekeni, figürü sonunda ulusal katolikliğin lodestarı hâline gelen Menéndez Pelayo), İspanya tarihinin yeni bir kanonunu, "Katolik birliği" fikirleriyle desteklenen yeni bir kanon geliştirdiler. "İspanyol uyruğu ve monarşisi için ilke". Menéndezpelayista milliyetçi yapı, Katolik matrisinde iyi tanımlanmıştı (Katoliklik, 20. yüzyılda gerici sağ kanadın temel taşı haline gelecekti), ancak diğer bakımlardan, hem alternatif milliyetçiliklerin ve ayrılıkçılığın kararlı bir şekilde reddedilmesini hem de İspanya'nın iç çoğulluğu nedeniyle çok olumlu sonuç alınamadı.

Küba'nın kaybedilmesi, ulusun birliğine yönelik ilk çatlak olarak yorumlandığında (Küba Savaşı ülkedeki pek çok kişi tarafından bir dış çatışmadan ziyade bir iç savaş olarak görülmüştü), zamanın İspanyol milliyetçiliği ile uzlaşmak zorunda kaldı. Kolonilere sahip olmanın milletin canlılığının bir işareti olarak görüldüğü bir dönemde adanın kaybedilmesi halk üzerinde olumsuz bir etki oluşturdu.

1898 felaketinden sonra yaratılan sözde "98'in ruhu", yeni bir İspanyol milliyetçiliğinin gelişmesi için çabalayan seçkin entelektüel çevreden gelen bir tepkiyi gerektirdi. Bu tepki, başlangıçta kendiliğinden sağla özdeşleştirilmediyse de, (98'in edebi milliyetçiliğinin birkaç temsilcisi, hayatlarının başlarında aslında sosyalist veya anarşist duruşlara yakındı) en önde gelen noventayochista'ların çoğu muhafazakâr düşünceyle uyumlu fikirleri benimsedi ve birçoğu sonunda liberal olmayan muhafazakârlık biçimlerine doğru gelişti. Bir grup daha sonraki faşist aşırı milliyetçiliğin şekillenmesinde önemli bir entelektüel etkiye sahip olacaktı. Henüz Faşist veya proto-Faşist olmasa da, Üçlü Grup [lar]: Azorín, Pío Baroja ve Ramiro de Maeztu, faşist bir hareket tarafından ele geçirilmeye açık olan potansiyel bir doktrinel eklemlenmenin tohumlarını attı.

Ismael Saz'ın görüşüne göre, milliyetçiliğin farklı bir türü olan yeniden doğuşçuluk içinde, 20. yüzyılda İspanya'da iki ana liberal karşıtı milliyetçi siyasî kültür şekillenecekti: gerici milliyetçi kültür (ulusal katolikizm) ve faşist Frankocu diktatörlük sırasındaki hegemonya.

İspanyol liberal filozof ve deneme yazarı José Ortega y Gasset, İspanya'yı "ortak bir yaşam için heyecan verici bir proje (proyecto sugestivo de vida en común)" olarak tanımladı. Evrensel İmparatorluk İspanya'nın geleneksel ve manevi değerlerine dönüşü savundu. İmparatorluk fikri onu yerelci olmaktan çok evrenselci yapar, onu diğer milliyetçilik biçimleri arasında tekil, ancak diğerlerine (İtalyan faşizmi) daha yakın yapan da budur.

İspanya'da meydana gelen siyasî geçiş, ayrıntılı bir modernleşme anlayışına dayanan sosyal ve ekonomik değişikliklerle birlikte, Franco'nun iktidardaki zamanının sonunda başladı ve mevcut kurumların oluşturulmasına kadar sürdü. Bu aynı zamanda, ulusal kimliğin İspanyol sembollerinin toplumsal kullanımlarının güçlü bir şekilde tersine çevrilmesine neden oldu.

Çevresel milliyetçilikler, özellikle Katalonya'da (Katalonya'nın Yakınsama ve Birlik Cumhuriyetçi Solu) ve Bask Ülkesinde (Bask Milliyetçi Partisi, ayrıca EA ve sözde abertzale solu arasında) önemli bir varlık ve bölgesel güç elde etti. Rakamlar Katalonya ve Bask ülkesine kıyasla önemli ölçüde daha düşüktür, ancak bu milliyetçilikler Navarre (Nabai) ve Galiçya'da da (Galiçya Ulusal Bloğu) hâlâ mevcuttur. Kanarya Adaları (Coalición Canaria), Endülüs (Partido Andalucista) ve diğer özerk topluluklar da daha az belirgin milliyetçiliğe sahiptir ve genellikle öncekilerden daha az farklı olmayan dilsel veya tarihsel farklı gerçeklere dayanan bölgeselcilikler olarak gruplandırılır.

Diğer milliyetçiliklerle karşılaştırıldığında, "İspanyol milliyetçiliği" genellikle, "españolismo" yani, merkeziyetçiliğin eşdeğeri olarak anılır. Genellikle tartışmalı bir siyasî amaçla, Franco rejimine yönelik muhafazakâr nostalji veya aşırı durumlarda (özellikle Bask Ülkesi ve Navarre'deki ETA) terörizmin gerekçesi olarak kullanılan bu bölgelerde iddia edilen devlet baskısı ile tanımlanabilir. Kendisini ulusal kurtuluş için silahlı mücadele olarak görmektedir. Buna karşın, bu tür españolistas veya "İspanyol milliyetçileri" tanımlamasından etkilenen büyük siyasî partilerin hiçbiri kendilerini böyle tanımlamamaktadır. Bunun yerine, kendilerini milliyetçiden ayırmak için milliyetçi olmayan deyimini kullanırlar, bu da genellikle sözde "çevre" veya aykırı değerleri bu şekilde tanımlanır.

İspanya'nın farklı vizyonlarına saygı duymayı ve onu kapsayıcı ve münhasır olmayan çoğulcu bir çerçeveye sığdırmayı amaçlar. Çoğunluğun siyasî partileri, İspanyol Sosyalist İşçi Partisi ve Halk Partisi, azınlığın, Birleşik Sol, Birlik, İlerleme ve Demokrasi ve diğer bölgesel veya milliyetçi partilerle, derin siyasi farklılıkları sürdürmelerine rağmen bazen ılımlı olarak adlandırılan kavramlarla örtüşen kavramlardır.

Katalan meselesiyle ilgili 2017 anayasa krizinden sonra, İspanyol milliyetçiliğinin "yükselişte" olduğu kaydedilmiştir.