İçeriğe atla

Belçika

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
07.23, 24 Kasım 2024 tarihinde CommonsDelinker (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 34273775 numaralı sürüm (Official_flag_of_the_Province_of_Luxembourg.svg dosyası Official_flag_of_the_Arelerland.svg ile değiştirildi)
(fark) ← Önceki hali | Güncel sürüm (fark) | Sonraki hali → (fark)
Sayfanın 24 Kasım 2024 tarihinde onaylanmış olan kontrol edilmiş bir sürümü, bu revizyonu temel almıştır.
Belçika
Koninkrijk België (Felemenkçe)
Royaume de Belgique (Fransızca)
Königreich Belgien (Almanca)
Belçika Krallığı
Slogan
Eendracht maakt macht (Felemenkçe)
L'union fait la force (Fransızca)
Einigkeit macht stark (Almanca)
"Birlikten Kuvvet Doğar"
Millî marş
La Brabançonne (Brabantlı)
(instrumental version)
Belçika haritadaki konumu
BaşkentBrüksel
Resmî dil(ler)
DemonimBelçikalı
HükûmetFederal Parlamenter monarşi[1]
• Kral
Philippe
• Başbakan
Alexander De Croo
Yasama organıFederal Parlamento
Senato
Temsilciler Meclisi
Tarihçe 
4 Ekim 1830
• Tanınma
19 Nisan 1839
Yüzölçümü
• Toplam
30.528 km2 (139.)
• Su (%)
6,4
Nüfus
• 1 Kasım 2019 sayımı
11.515.793 (80.)
• Yoğunluk
376/km2 (33.)
GSYİH (SAGP)2023 tahminî
• Toplam
$636,48 milyar[2] (37..)
• Kişi başına
$53.973[2] (18..)
GSYİH (nominal)2023 tahminî
• Toplam
$579 milyar[2] (24..)
• Kişi başına
$50.103[2] (16..)
Gini (2018)▼ 25.6[3]
düşük
İGE (2022)artış 0.937[4]
çok yüksek · 13.
Para birimiEuro (€, EUR)1
Zaman dilimiUTC+01:00 (OAS)
• Yaz (YSU)
UTC+02:00 (OAYS)
Trafik akışısağ
Telefon kodu32
ISO 3166 koduBE
İnternet alan adı.be
  1. 1999'dan önce: Belçika frangı (BEF)
  2. .eu da kullanabilmektedir.

Belçika (Felemenkçe: België Felemenkçe telaffuz: [ˈbɛlɣijə]  ( dinle); Fransızca: Belgique; Almanca: Belgien), resmî adıyla Belçika Krallığı, Batı Avrupa'da bulunan bir devlettir. Avrupa Birliği'ne üyedir. Birliğin ve NATO gibi bazı uluslararası organizasyonların merkezlerini barındırır.[5] 30.528 km²'lik bir alanı kaplayan ülkenin nüfusu yaklaşık 11,4 milyon kişidir.

Cermen ve Latin dünyası arasında bir sınır oluşturan Belçika'da Felemenkler tarafından Felemenkçe, Valonlar tarafından Fransızca ve küçük bir Alman grup tarafından Almanca konuşulur. Belçika federal bir devlet yapısına sahip olup Felemenkçe'nin resmî dil olduğu Flaman Bölgesi, Fransızcanın resmi dil olduğu Valon Bölgesi ve her iki dilin de resmî dil sıfatını taşıdıkları Brüksel Başkent Bölgesi'nden oluşur.[6] Son olarak, tamamı Valon Bölgesi'nin sınırları içinde kalan ve Almanya'ya komşu Almanca konuşan küçük bir topluluk, Valon bölgesine bağlı olmakla birlikte bazı alanlarda özerkliğe sahiptir ve yaşadıkları bölgede Almanca resmi dildir.[7] Belçika'nın dilsel çeşitliliği ve bununla ilgili politik ve kültürel anlaşmazlığı, Belçika tarihine ve yönetim sistemine yansımıştır.[8][9]

Belçika adı, Kelt ve Cermen karışımı bir halk olan Belgae'lerin yaşadığı, Roma eyaleti Galya'nın en kuzeyindeki Gallia Belgica'dan kaynaklanır.[10][11] Belçika, Hollanda ve Lüksemburg tarihsel olarak Benelüks'ten daha büyük bir alanı kaplayan Alçak Ülkeler diye anılır. Orta Çağ'ın bitiminden 17. yüzyılın başlarına kadar ticari ve kültürel açıdan bir refah merkezi olan ülke, 16. yüzyıldan 1830'daki Belçika Devrimi'ne kadar Avrupa güçleri tarafından birçok muharebeye sahne olarak Avrupa'nın savaş alanı olarak tanımlanmış.[12] ve bu unvanı I. Dünya Savaşı ile II. Dünya Savaşı ile de güçlenmiştir.

Bağımsızlığın üzerine ülke, hevesle Endüstri Devrimi'ne katılmış[13][14] ve 20. yüzyıl boyunca Afrika'da birçok koloni kurmuştur.[15] Belçika'da 20. yüzyılın ikinci yarısına ise bir yandan Felemenkler ve Frankofonlar arasındaki çatışma diğer yandan Flaman ve Valon Bölgeleri arasındaki eşit olmayan ekonomik gelişme damgasını vurmuştur. Bu hâlâ devam eden çatışmalar ülkede üniter devlet yapısından federal devlete doğru bir dizi reformun yapılmasına neden olmuştur.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Belçika tarihi

Milattan önce 1. yüzyılda Romalılar bölgedeki yerli kabileleri mağlup etti ve bölgede Gallia Belgica ilini kurdu. Kavimler Göçü sonrasında bölgenin yönetimi Franklar tarafından Merovenj Hanedanı'na devredildi. 8. yüzyıl boyunca Frankların yönetimini Karolenj İmparatorluğu devraldı.

17 il (turuncu, kahverengi ve sarı) ile Liège Piskoposluğu (yeşil)

843'teki Verdun Antlaşması ile bölge, Orta ve Batı Frank Krallıkları arasında paylaşıldı ve sonucunda Orta Çağ boyunca Fransa Krallığı ve Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu dönemlerinde toprak ağaları vassallar olarak az çok bağımsızlıklarını kazandı.

Bu vassallıkların çoğu 14. ve 15. yüzyıllarda Burgundiya Hollandası (sonrasında Habsburg Hollandası) olarak birleşti. İmparator V. Karl 17 ilin şahsi birliğini 1540'larda devam ettirdi ve bu birlik 1549 Pragmatik Yaptırımlarıyla şahsi bir birlikten çok daha fazlasına dönüşerek kralın Liège Piskoposluğu'ndaki etkisini artırdı.[16]

Seksen Yıl Savaşı (1568-1648) Alçak Ülkeler'i, Birleşik Hollanda Cumhuriyeti (Latince Belgica Foederata, "Federasyon Hollandası") ve Güney Hollanda (Belgica Regia, "Krallık Hollandası") olarak ayırdı. Bugünkü modern Belçika'nın büyük bölümünü içeren Güney Hollanda, art arda Habsburg İspanyası ve Habsburg Avusturyası tarafından idare edildi ve 17. ve 18. yüzyıllar boyunca çoğu Fransa-İspanya ve Fransa-Avusturya savaşına ev sahipliği yaptı.

Fransız Devrim Savaşları'ndaki mücadeleyi takiben, Alçak Ülkeler-Liège Piskoposluğu gibi sözde Habsburg kurallarının asla bulunmadığı bölgeleri de içeren I. Fransız Cumhuriyeti tarafından bölgedeki Avusturya egemenliği kırılarak ilhak edildi. 1815'te I. Fransa İmparatorluğu'nun dağılmasıyla Alçak Ülkeler, Hollanda Birleşik Krallığı adı altında yeniden birleşti.

1830'daki Hollanda Devrimi'nin ilk aşaması (1834)
Egide Charles Gustave Wappers tarafından,
Belçika Krallık Güzel Sanatlar Müzesi, Brüksel.

1830 Belçika Devrimi, Katolik ve tarafsız Belçika'nın Geçici Hükûmet ve Ulusal Kongre altında bağımsızlığını ilan etmesine yol açtı. 1831'de I. Léopold'ün Kral olarak atanmasından sonra Belçika, parlamenter bir sisteme sahip bir monarşi oldu. Kralın hakları başta sınırlı olsa da, 1893'te Belçika Genel Grevi'nden sonra erkekler için genel oy hakkı (1919'a kadar çoğul oylamayla), 1949'da ise kadınlar için oy hakkı tanınmıştır.

19. yüzyıldaki ana siyasal partiler Katolik Parti ve Liberal Parti ile yüzyılın sonlarına doğru gelişmekte olan Belçika İşçi Partisi'ydi. Fransızca, asalet ve burjuvazi tarafından benimsenen tek resmi dildi. Fransızca, Felemenkçe'nin de resmi dil statüsü kazanmasıyla etkisini giderek kaybetmeye başladı. Bu tanınma, 1898 ve 1967'deki Belçika Anayasası'nın bir Felemenkçe versiyonuyla kanunen resmî halde geldi.[17]

1885'teki Berlin Konferansı'nda Kongo Özgür Devleti'nin mülkiyeti II. Léopold'e devredildi. 1900'e doğru ve 1900'lerin başlarından itibaren II. Léopold tarafından devletin başlıca kauçuk ve fildişi kaynağı olan Kongo'nun halkına karşı aşırı ve vahşice muameleler uluslararası endişeleri artırdı. Bu haykırış 1908'de daha sonra Belçika Kongosu olarak adlandırılan devletin koloninin sorumluluğunu devralmasına yol açtı.[18]

20. yüzyılın başında Belçika ve kolonileri

Belçika, 1914'te Schlieffen Planı'nın bir parçası olarak Almanya tarafından işgal edildi[19] ve Batı Cephesi savaşlarının çoğu, ülkenin batısında meydana geldi. Savaşın ilk ayları Alman kuvvetlerin Belçikalılara kötü muamele uygulaması nedeniyle Belçika Tecavüzü olarak bilinir. Belçika savaş sırasında Alman kolonileri Ruanda-Urundi'nin (bugünkü Ruanda ve Burundi) yönetimini devraldı ve bölge 1924'te Milletler Cemiyeti'nin kararıyla Belçika mandasına verildi. I. Dünya Savaşı sonucunda 1925'te Prusya'ya ait Eupen-Malmedy, Belçika'ya katıldı ve bu ülkede Almanca konuşan bir azınlığın oluşmasına yol açtı.

Ülke, 1940'ta blitzkrieg ile tekrar Almanya tarafından işgal edildi ve bu durum 1944'te Müttefiklerin ülkeyi yeniden kontrol etmesiyle sona erdi. II. Dünya Savaşı'ndan sonra Almanlarla işbirliği yaptığı söylenen Kral III. Leopold'e karşı genel bir grev baş gösterdi ve Kral 1951'de feragat etti. Belçika Kongosu da 1960'ta Kongo Krizi sırasında bağımsızlığını kazandı;[20] bunu 2 yıl sonra Ruanda-Urundi'nin bağımsızlığı izledi.

Belçika, NATO'ya kurucu ülke olarak katıldı ve Hollanda ve Lüksemburg ile birlikte Benelüks grup devletlerini kurdu. 1951'de Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu'nun altı kurucu ülkesinden biri olan Belçika, 1957'de Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu ve Avrupa Ekonomik Topluluğu'nun kuruluşunda yer aldı. Daha sonra en önemli yönetim organlarına ev sahipliği yaptığı Avrupa Parlamentosu, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Birliği Konseyi'ni de içeren şimdiki Avrupa Birliği'nin kurucu üyelerinden oldu.

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yser nehri boyunca polderler.
Ardennes ağaçlık alanı.
Ana madde: Belçika coğrafyası

Kuzeybatıda Atlas Okyanusu'na kıyısı bulunan Belçika'nın, Fransa (620 km), Almanya (167 km), Lüksemburg (148 km) ve Hollanda ile (450 km) komşudur. İç sularla birlikte 33,990 km²lik alanı kaplayan ülke iç sular dışında 30,528 km²'lik bir alanı kaplar. Belçika üç temel coğrafi bölgeye sahiptir: Anglo-Belçika Havzası ait kuzey-batı kıyı ovaları ve merkez plato ile güneydoğu Hersiniyen orojenik kuşağının parçası olan Ardennes araziler. Ülkenin güney ucunda, Paris Havzası Belçikalı Lorraine adında küçük bir dördüncü bölgeye ulaşır.[21]

Kıyı ovaları çoğunlukla kumullar ve polderlerden oluşur. Daha içerilerde sayısız su yolu ile sulanan yumuşak ve yavaşça yükselen kuzeybatı Campine (Kempen) kumsal alanı uzanır. Ardennes yaylalarında daha sağlam mağaralar ve sık ormanlarla kaplı tepeler ve küçük kayalık kanyon vardır. Batıda Fransa'ya doğru genişleyen bu alan doğuya doğru Almanya'daki Yüksek Bataklıklar platosundaki Eifel'e kadar ulaşan 694 metre ile ülkenin en yüksek noktası Signal de Botrange'yi de içerir[22][23]

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkede her mevsim yağışlı okyanusal bir iklim hakimdir (Köppen iklim sınıflandırması: Cfb). Ocak ayı ortalama en düşük sıcaklık 3 °C iken haziran ayı ortalama en yüksek sıcaklık 19 °C'dir. Ortalama yağış şubat ve nisan aylarında 54 milimetre ile temmuz ayında 78 mm arasında değişiklik gösterir.[24]

İdari Bölümleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bayrak İl Felemenkçe adı Fransızca adı Almanca adı Başkent Vali Alan![25] Nüfus
(1 Ocak 2019)[26]
Flaman Bölgesi
Antwerpen Antwerpen Anvers Antwerpen Anvers Cathy Berx 2008'den beri 2.876 km2 (1.110 sq mi) 1.857.986
Doğu Flandre Oost-Vlaanderen Flandre orientale Ostflandern Gent Jan Briers 2013'ten beri 3.007 km2 (1.161 sq mi) 1.515.064
Flaman Brabant Vlaams-Brabant Brabant flamand Flämisch-Brabant Leuven Lodewijk De Witte 1995'en beri 2.118 km2 (818 sq mi) 1.146.175
Limburg Limburg Limbourg Limburg Hasselt Herman Reynders 2009'dan beri 2.427 km2 (937 sq mi) 874.048
Batı Flandre West-Vlaanderen Flandre occidentale Westflandern Brugge Carl Decaluwé 2012'den beri 3.197 km2 (1.234 sq mi) 1.195.796
Valon Bölgesi
Hainaut Henegouwen Hainaut Hennegau Mons Tommy Leclercq 2013'ten beri 3.813 km2 (1.472 sq mi) 1.344.241
Liège Luik Liège Lüttich Liège Hervé Jamar 2015'ten beri 3.857 km2 (1.489 sq mi) 1.106.992
Lüksemburg Luxemburg Luxembourg Luxemburg Arlon Olivier Schmitz 2016'dan beri 4.459 km2 (1.722 sq mi) 284.638
Namur Namen Namur Namür Namur Denis Mathen 2007'den beri 3.675 km2 (1.419 sq mi) 494.325
Valon Brabant Waals-Brabant Brabant wallon Waals-Brabant Wavre Gilles Mahieu 2015'ten beri 1.097 km2 (424 sq mi) 403.599
Brüksel Başkent Bölgesi
Brüksel Başkent Bölgesi Brussels Hoofdstedelijk Gewest Région de Bruxelles-Capitale Region Brüssel-Hauptstadt Brüksel Rudi Vervoort 2013'ten beri 1.624 km2 (627 sq mi) 1.208.542
Toplam België Belgique Belgien Brüksel 30.689 km2 (11.849 sq mi) 11.431.406

Topluluklar ve bölgeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Topluluklar:
  Felemenk topluluğu
         Felemenk ve Fransız toplulukları
  Fransız topluluğu
  Alman topluluğu

Burgund ve Habsburg mahkemelerini takiben,[27] 19.yüzyılda ülkeyi yöneten ve yönlendiren yüksek sınıfın içinde olabilmek için Fransızca konuşabilmek gerekliydi, Felemenkçe konuşanlar alt sınıf vatandaşlardı. Yüzyılın sonunda ve devamı 20. yüzyıla doğru Flaman hareketi bu duruma karşılık olarak gelişti. Valonlar ve Brüksellilerin çoğunluğu Fransızcayı birinci dilleri olarak benimsemesine rağmen Flamanlar bunu reddetti ve Felemenkçenin Flamanların resmi dili olmasında başarılı oldular. II. Dünya Savaşı'nı takriben Belçika siyasetinde giderek artan şekilde iki ana dile bağlı özerkleşmeden yana bir eğilim baskın hale geldi. Toplumsal gerginlik arttı ve anayasa çatışma potansiyelini en aza indirmek için değiştirilmiştir.

Temel olarak 1962-63 yıllarında tanımlanan 4 dil alanı (Felemenkçe, Fransızca, iki dilli (Felemenkçe, Fransızca) ve Almanca alanları) ve 1970, 1980, 1988 ile 1993'teki Belçika anayasasındaki ardışık revizyonlar 3 düzeyde politik güce ayrılmış tek bir federal devlet kurdu:[28][29]

  1. Brüksel merkezli Belçika Federal Yönetimi.
  2. Üç ana topluluk:
    • Flaman topluluğu;
    • Fransız topluluğu;
    • Alman topluluğu.
  3. Üç bölge:

Anayasal dil alanları bölgelerinde resmi dilleri belirler. Bu yedi parlamento ve hükûmet için 1980'de topluluklar ve bölgeler yaratıldığı zaman olanak sağlasa da Flaman politikacılar ikisini birleştirmeye karar verdi. Yani Flamanlar federal ve özel belediyelere ait sorunlar hariç tüm konularda yetkili olan tek bir parlamento ve yönetimde birleşmiştir.[30]

Topluluklar ve bölgelerin örtüşen sınırları iki kayda değer özellik yaratmıştır: Brüksel Başkent Bölgesi (diğer bölgelerden birkaç yıl sonra yaratılmıştır) Fransız ve Flaman topluluklarının ikisini birden içerir ve Almanca konuşulan bölge tamamıyla Valon Bölgesi sınırları içindedir. Kurumlar arasındaki çatışmalar Belçika Anayasa Mahkemesi tarafından çözümlenir. Yapısı farklı kültürlerin barışçıl bir şekilde bir arada yaşaması için uzlaşma yaratması amacıyla tasarlanmıştır.[13]

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Belçika ekonomisi
Liège yakınlarındaki Ougrée'deki Maas Nehri'nde çelik üretimi

Belçika'nın kuvvetle küreselleşmiş ekonomisi[31] ve ulaşım altyapısı Avrupa'nın geri kalanıyla entegredir. Ülkenin ileri derecede endüstrileşen bölgenin kalbindeki konumu, 2007'de dünyanın en büyük 15. ticaret ülkesi olmasına yardımcı olmuştur.[32][33] Ekonomi, işgücü, yüksek GNP ve kişi başına yüksek ihracatla karakteristikleşmiştir.[34] Belçika'nın ana ithal ürünleri gıda ürünleri, makine, işlenmemiş elmas, petrol ve petrol ürünleri, kimyasallar, giyim ve aksesuar ve tekstil ürünleriyken ana ihraç ürünleri otomobil, gıda ürünleri, demir ve çelik, işlenmiş elmas, tekstil, plastik, petrol ürünleri ve demirdışı metallerdir.

Belçika, 19. yüzyılda Endüstri Devrimi'ne katılan ilk kıta Avrupası devletidir.[35] Liège ve Charleroi'deki hızlı gelişen demir ve çelik üretimi ve 20. yüzyılın ortalarında Sambre–Mass vadisinde gelişen sanayi 1830-1910 arasında Belçika'yı dünyanın en gelişmiş üç ulusundan biri yapmıştır.[36] Buna karşın 1840l'arda Flaman Bölgesi'ndeki tekstil endüstrisinde ciddi bir kriz oluştu ve bölge 1846-50 arasında bir kıtlık yaşadı.

II. Dünya Savaşı'ndan sonra Gent ve Anvers, kimya ve petrol endüstrisinde hızlı bir gelişme yaşadı. 1973 ve 1979 Petrol Krizleri ekonomiyi resesyona soktu ve bu durum demir-çelik endüstrisinin daha az rekabete katılan ve üretimde ciddi düşüş yaşayan Valonya'da daha uzun sürdü.[37] 1980'ler ve 1990'lar boyunca ülkenin ekonomik merkezi kuzeye doğru kaydı ve bugünün kalabalık Vlaamse Ruit bölgesine yerleşti.[38]

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Başlıca eğitim kurumlarından bazıları şunlardır:

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Belçika'daki müzeler listesi

Demografi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Belçika demografisi
Belçika'daki ana bölgeler
Belçika'nın başkenti ve en büyük kenti Brüksel

2007'nin başlarında Belçika nüfusunun yaklaşık %92'si Belçika Vatandaşı ve yaklaşık %6'sı diğer Avupa Birliği ülkelerinin vatandaşlarıydı. Kalabalık topluluklar İtalyanlar (171,918), Fransızlar (125,061), Hollandalılar (116,970), Faslılar (80,579), İspanyollar (42,765), Türkler (39,419) ve Almanlardı (37,621).[39][40]

2004'te %97 oranla hemen hemen nüfusun tamamı kentlerde yaşamaktaydı.[41] Belçika'da kilometrekareye 342 kişi düşer ve bu oran Avrupa'da Monako gibi mikrodevletler ve Hollanda dışında en fazla yoğunluğa sahip ülkedir. Ülkenin en yoğun alanı Anvers–Leuven–Brüksel–Gent kentlerinden meydana gelen Vlaamse Ruit iken en tenha alanı Ardenler'dir. 2006'da Flaman Bölgesi'nin nüfusu 6,078,600 kişiydi ve bu nüfus Anvers (457.749), Gent (230.951) ve Brugge (117.251) kentlerinde yoğunlaşmıştı. Charleroi (201.373), Liège (185.574) ve Namur (107.178) gibi kentleriyle Valonya'nın nüfusu 3.413.978 kişiyken 2 tanesinin 100.000'in üzerinde nüfusu olan 19 belediyeden meydana gelen Brüksel Başkent Bölgesi 1.018.804 nüfusa sahipti.[42]

Belçika'da hemcins çiftler evlenme hakkına sahiptirler.

Din

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Belçika'da din

Avrobarometre'ye göre[43]

Diller

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Belçika'nın dilleri
Resmi diller:
  Felemenkçe (~59%)
  Fransızca (~40%)
  Almanca (~1%)
Brüksel'de iki dilli tabelalar.

Belçika konuşulan dillere göre Felemenk, Fransız ve Alman bölgelerine ayrılmıştır. Bunun yanında birkaç azınlık dili de gayriresmî olarak konuşulur. Belçika'nın 3 resmi dili ya da lehçelerine dair hiçbir resmi sayım olmadığı gibi herhangi bir istatistik de yoktur. Buna rağmen aileler, eğitim ve yabancı çocukların 2. dilleri gibi bazı konuları içeren alanlarda bazı rakamlar verilebilir.

Bir istatistiğe göre Belçika nüfusunun %59'u Felemenkçe[44] %40'ı Fransızca konuşur. Toplam Felemenkçe konuşucusu sayısı 6,23 milyondur ve bu nüfus kuzeydeki Flaman Bölgesi'nde yoğunlaşmıştır. Fransızca konuşucusu sayısı 3.32 milyondur ve konuşucular Valonya'da ve tahmini olarak 0.87 milyon kişi yani Brüksel Başkent Bölgesi'nin 85%inde yoğunlaşmıştır.[45][46] Almanca konuşan 73,000 'lik halk Valon Bölgesi'nin doğusunda yerleşiktir; yaklaşık 10,000 Alman ve 60,000 Belçikalı Almanca konuşur. Takriben 23,000 Almanca konuşucusu resmi bölgeleri yakınlarındaki belediyelerde yaşar.[7][47]

Belçika'da konuşulan Felemenkçe ve Fransızca Hollanda'da ve Fransa'da konuşulanlardan sözcükler ve nüans olarak farklılıklar içerir. Birçok Felemenk hala bölgelerindeki Felemenk lehçesini konuşur. Valonya'nın ana resmi dili olan Valonca bugün en çok yaşlı insanlar tarafından konuşulur ya da anlaşılır. Valonya'nın lehçeleri Picard dili gibi[48] bugün günlük yaşamda kullanımda değildir.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "CIA – The World Factbook – Government of Belgium". 12 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2010. 
  2. ^ a b c d "Uluslararası Para Fonu 2023 GYSİH Tahminleri". Dünya Ekonomi Tahmini. Uluslararası Para Fonu. 10 Ekim 2023. 
  3. ^ "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. 20 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2019. 
  4. ^ "Human Development Report 2023/2024" (PDF) (İngilizce). Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. 13 Mart 2024. 13 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  5. ^ Belgium is also a member of, or affiliated to, many international organizations, including ACCT, AfDB, AsDB, Australia Group, Benelux, BIS, CCC, CE, CERN, EAPC, EBRD, EIB, EMU, ESA, EU, FAO, G-10, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICRM, IDA, IDB, IEA, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, IMSO, Intelsat, Interpol, IOC, IOM, ISO, Uluslararası Telekomünikasyon Birliği, MONUC (gözlemci), NATO, NEA, NSG, OAS (observer), OECD, OPCW, OSCE, PCA, UN, UNCTAD, UNECE, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNMIK, UNMOGIP, UNRWA, UNTSO, UPU, WADB (non-regional), WEU, WHO, WIPO, WMO, WTrO, ZC.
  6. ^ "Belgique • België • Belgien—Région de Bruxelles-Capitale • Brussels Hoofdstedelijk Gewest". L'aménagement linguistique dans le monde (Fransızca). Ev sahibi: Trésor de la langue française au Québec (TLFQ), Université Laval, Québec. 18 Ocak 2007. 26 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2007. C'est une région officiellement bilingue formant au centre du pays une enclave dans la province du Brabant flamand (Vlaams Brabant) 
    *"Belçika'yla İlgili". Belgian Federal Public Service (bakanlık) / Belçika'nın Kore Cumhuriyeti'ndeki Elçiliği. 4 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2007. the Brussels-Capital Region is an enclave of 162 km² within the Flemish region. 
    *"Flanders (administrative region)". Microsoft Encarta Online Encyclopedia. Microsoft. 2007. 31 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2007. The capital of Belgium, Brussels, is an enclave within Flanders. 
    *McMillan, Eric (Ekim 1999). "The FIT Invasions of Mons" (PDF). Capital translator, Newsletter of the NCATA, Vol. 21, No. 7, p. 1. National Capital Area Chapter of the American Translators Association (NCATA). 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2009. The country is divided into three increasingly autonomous regions: Dutch-speaking Flanders in the north; mostly French-speaking Brüksel in the center as an enclave within Flanders and French-speaking Wallonia in the south, including the German-speaking Cantons de l'Est). 
    *"Language Facilities in the Brussels Periphery" (PDF). KULeuven—Leuvens Universitair Dienstencentrum voor Informatica en Telematica. 31 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2007. Brussels is a kind of enclave within Flanders—it has no direct link with Wallonia. 
  7. ^ a b "The German-speaking Community". The German-speaking Community. 23 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2007.  The (original) version in German language 29 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (already) mentions 73,000 instead of 71,500 inhabitants.
  8. ^ "Language dispute divides Belgium". BBC News. 13 Mayıs 2005. 25 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2007. 
  9. ^ "Langues majoritaires, langues minoritaires, dialectes et NTIC" (Fransızca). 25 Eylül 2001. 2 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2007. 
  10. ^ Buson, Matthew (1994). Encyclopedia of the Roman Empire (İngilizce). New York: Facts on File. s. 169. ISBN 0-8160-3182-7. 
  11. ^ Footnote: The Celtic and/or Germanic influences on and origin(s) of the Belgae remains disputed. Further reading e.g."Ethnic and Cultural Identity". Barbarians on the Greek Periphery?—Origins of Celtic Art. Institute for Advanced Technology in the Humanities, University of Virginia. Mayıs 1997. 2 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2007. 
  12. ^ "Rezention zu (Review of) Cook, Bernard: Belgium. A History ISBN 0-8204-5824-4" (Almanca). FH-Zeitung (journal of the Fachhochschule). 17 Şubat 2003. 9 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2007. die Bezeichnung Belgiens als „the cockpit of Europe” (James Howell, 1640), die damals noch auf eine kriegerische Hahnenkampf-Arena hindeutete —The book reviewer, Haß, attributes the expression in English to James Howell in 1640. Howell's original phrase "the cockpit of Christendom" became modified afterwards, as shown by:
      "The Hydra No.1 New Series (November 1917)—Arras And Captain Satan". War Poets Collection. Napier University's Business School. 28 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2007. —and as such coined for Belgium:
      "Nuttall Encyclopaedia of General Knowledge—Cockpit of Europe". 1907. 30 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2007. Cockpit of Europe, Belgium, as the scene of so many battles between the Powers of Europe.  (Ayrıca bakınız: The Nuttall Encyclopaedia)
  13. ^ a b "New Order? International models of peace and reconciliation—Diversity and civil society". Democratic Dialogue Northern Ireland's first think tank, Belfast, Northern Ireland, UK. 1996. 25 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2007. 
  14. ^ "Belgium country profile". Richmond: EUbusiness. 27 Ağustos 2006. 7 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2007. 
  15. ^ "Chapter 27. The Age of Imperialism (Section 2. The Partition of Africa)" (PDF). World History II. Appomattox Regional Governor's School (History Department), Petersburg, Virginia, USA. 1999. 25 Eylül 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2007. 
  16. ^ "Chapter II: Habsburg Rule in the Netherlands". History of Holland. The University Press, Cambridge. Republished: Authorama. 1922. 6 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2007. 
  17. ^ "Ethnic structure, inequality and governance of the public sector in Belgium" (PDF). United Nations Research Institute for Social Development (UNRISD). Ocak 2004. 16 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Mayıs 2007. 
  18. ^ The State of Africa (Hardcover 608pp bas.). Free Press. 6 Haziran 2005. ss. 95-96(?). ISBN 0-7432-3221-6. 
  19. ^ Jodie Gaudet, (Ed.) (2008). 1001 Days That Shaped the World (İngilizce). Barron's Educational Series. ISBN 0-7641-6135-0. The nightmare of World War I began on Ağustos 4, when the German Armies streamed over the Belgian border. 
  20. ^ "The Congolese Civil War 1960–1964". BBC News. 15 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2010. 
  21. ^ "Belgium—The land—Relief". Encyclopædia Britannica. Chicago. 2007. 11 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2007. 
  22. ^ "Geography of Belgium". 123independenceday.com. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2007. 
  23. ^ "Life—Nature" (PDF 3.8 MB). Office for Official Publications of the European Communities. 2005. 7 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ağustos 2007. 
  24. ^ "Climate averages—Brussels". EuroWEATHER/EuroMETEO, Nautica Editrice Srl, Rome, Italy. 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2007. 
  25. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2021. 
  26. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2021. 
  27. ^ Zweisprachigkeit in den Benelux-ländern (Almanca). 69: Buske Verlag. 1984. ISBN 9783871185977. Zur prestige Sprache wurde in den Spanischen Niederlanden ganz eindeutig das Französische. Die Vertreter Spaniens beherrschten normalerweise das Französische, nicht aber das Niederländische; ein beachtlicher Teil der am Hofe tätigen Adligen stammte aus Wallonien, das sich ja eher auf die spanische Seite geschlagen hatte als Flandern und Brabant. In dieser Situation war es selbstverständlich, dass die flämischen Adligen, die im Laufe der Zeit immer mehr ebenfalls zu Hofbeamten wurden, sich des Französischen bedienen mussten, wenn sie als gleichwertig anerkannt werden wollten. [Transl.: The prestigious language in the Spanish Netherlands was clearly French. The Spain's representatives usually mastered French but not Dutch; a notable part of the nobles at the court came from Wallonia, which had taken party for the Spanish side to a higher extent than Flanders and Brabant. It was therefore evident within this context that the Flemish nobility, of which a progessively larger number became servants of the court, had to use French, if it wanted to get acknowledged as well.] 
  28. ^ Willemyns, Roland, Vrije Universiteit Brussel, Germanic Languages (2002). "The Dutch-French Language Border in Belgium" (PDF). Journal of Multilingual and Multicultural Development. 23 (1&2). ss. 36-49. doi:10.1080/01434630208666453. ISSN 0143-4632. 26 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Haziran 2007. 
  29. ^ Each municipality of the Kingdom is part of one of the four language areas (taalgebieden in Dutch, Sprachgebiete in German), occasionally called linguistic regions (régions linguistiques in French). See the three legal versions of the Constitution:
    *"Titel I: Das föderale Belgien, seine Zusammensetzung und sein Staatsgebiet". Die Verfassung Belgiens (Almanca). Belgian Senate. 15 Mayıs 2007. 29 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2007. Art. 4 Belgien umfaßt vier Sprachgebiete 
    *"Titre Ier: De la Belgique fédérale, de ses composantes et de son territoire". La Constitution Belge (Fransızca). Belgian Senate. 15 Mayıs 2007. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2007. Art. 4 La Belgique comprend quatre régions linguistiques 
      English translation, not recently updated and without legal value:
    *"Title I: On Federal Belgium, its components and its territory". the Constitution. Belgian Senate. 21 Ocak 1997. 4 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2007. Art. 4 Belgium has four linguistic regions 
  30. ^ Footnote: The Constitution set out seven institutions each of which can have a parliament, government and administration. In fact there are only six such bodies because the Flemish Region merged into the Flemish Community. This single Flemish body thus exercises powers about Community matters in the bilingual area of Brussels-Capital and in the Dutch language area, while about Regional matters only in the latter.
  31. ^ Belgium ranked first in the KOF Index of Globalization 2009"KOF Index of Globalization". 12 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2009. 
  32. ^ "Rank Order – Exports". CIA – The 2008 world factbook. 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2008. 15[th]: Belgium $322,200,000,000 (2007 est.) 
  33. ^ "Rank Order – Imports". CIA – The 2008 world factbook. 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2008. 15[th]: Belgium $323,200,000,000 (2007 est.) 
  34. ^ "Belgian economy". Belgium. Belgian Federal Public Service (ministry) of Foreign Affairs, Foreign Trade and Development Cooperation. 2 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2009. Belgium is the world leader in terms of export per capita and can justifiably call itself the 'world's largest exporter'. 
  35. ^ "Industrial History Belgium". European Route of Industrial Heritage. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2007. 
  36. ^ Rioux, Jean-Pierre (1989). La révolution industrielle (Fransızca). Paris: Seuil. s. 105. ISBN 2-02-000651-0. 
  37. ^ "Background Note: Belgium". US Department of State, Bureau of European and Eurasian Affairs. Nisan 2007. 28 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2007. 
  38. ^ Vanhaverbeke, Wim. "Het belang van de Vlaamse Ruit vanuit economisch perspectief The importance of the Flemish Diamond from an economical perspective" (Felemenkçe). Netherlands Institute of Business Organization and Strategy Research, University of Maastricht. 14 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007. 
  39. ^ "European Migration Network—Annual Statistical Report on migration and asylum in Belgium (Reference year 2003)—section A. 1) b) Population by citizenship & c) Third country nationals, 1 Ocak 2004" (PDF). Belgian Federal Government Service (ministry) of Interior—Immigration Office. Nisan 2006. ss. 5-9. 5 Haziran 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2007. 
  40. ^ "Ecodata". 8 Ekim 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2010. 
  41. ^ "Quelques résultats des précédents recensements—Indicateurs de logement (1991)". Belgian Federal Government Service (ministry) of Economy—Directorate-general Statistics Belgium. 1998-2007. 25 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2007. 
  42. ^ "Structuur van de bevolking—België / Brussels Hoofdstedelijk Gewest / Vlaams Gewest / Waals Gewest / De 25 bevolkingsrijkste gemeenten (2000–2006)" (asp) (Felemenkçe). Belgian Federal Government Service (ministry) of Economy—Directorate-general Statistics Belgium. 2007. 28 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2007. 
  43. ^ "Special Eurobarometer 516 : European citizens' knowledge and attitudes towards science and technology". European Union: European Commission. September 2021. 29 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2023 – European Data Portal (see Volume C: Country/socio-demographics: BE: Question D90.2.) vasıtasıyla. 
  44. ^ Native speakers of Dutch living in Wallonia and of French in Flanders are relatively small minorities that furthermore largely balance one another, hence counting all inhabitants of each unilingual area to the area's language can cause only insignificant inaccuracies (99% can speak the language). Dutch: Flanders' 6.079 million inhabitants and about 15% of Brussels' 1.019 million are 6.23 million or 59.3% of the 10.511 million inhabitants of Belgium (2006); German: 70,400 in the German-speaking Community (which has language facilities for its less than 5% French-speakers) and an estimated 20,000–25,000 speakers of German in the Walloon Region outside the geographical boundaries of their official Community, or 0.9%; French: in the latter area as well as mainly in the rest of Wallonia (3.414 − 0.093 = 3.321 million) and 85% of the Brussels inhabitants (0.866 million) thus 4.187 million or 39.8%; together indeed 100%.
  45. ^ Flemish Academic Eric Corijn (initiator of Charta 91 10 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.), at a colloquium regarding Brussels, on 2001-12-05, states that in Brussels there is 91% of the population speaking French at home, either alone or with another language, and there is about 20% speaking Dutch at home, either alone (9%) or with French (11%)—After ponderation, the repartition can be estimated at between 85 and 90% French-speaking, and the remaining are Dutch-speaking, corresponding to the estimations based on languages chosen in Brussels by citizens for their official documents (ID, driving licenses, weddings, birth, sex, and so on); all these statistics on language are also available at Belgian Department of Justice (for weddings, birth, sex), Department of Transport (for Driving licenses), Department of Interior (for IDs), because there are no means to know precisely the proportions since Belgium has abolished 'official' linguistic censuses, thus official documents on language choices can only be estimations. For a web source on this topic, see e.g. General online sources: Janssens, Rudi
  46. ^ "Belgium Market background". British Council. 6 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2007. The capital Brussels, 80–85 percent French-speaking, ... —Strictly, the capital is the municipality (City of) Brussels, though the Brussels-Capital Region might be intended because of its name and also its other municipalities housing institutions typical for a capital.
  47. ^ "Citizens from other countries in the German-speaking Community". The German-speaking Community. 7 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2007. 
    *"German (Belgium)—Overview of the language". Mercator, Minority Language Media in the European Union, supported by the European Commission and the University of Wales. 26 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2007. 
    *"Belgique • België • Belgien—La Communauté germanophone de Belgique". L'aménagement linguistique dans le monde (Fransızca). Host: Trésor de la langue française au Québec (TLFQ), Université Laval, Québec. 19 Nisan 2006. 2 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2007. 
  48. ^ "Languages of Belgium". Ethnologue: Languages of the World, 15th edition. SIL International Dallas, Texas, USA. 2005. 3 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2007. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Belçika ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Yönetim
Genel bilgi
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Belçika&oldid=34273775" sayfasından alınmıştır