กรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์

กรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์ มีพระนามเดิมว่า เจ้าหญิงฉิม เป็นพระธิดาของเจ้าพระยานครศรีธรรมราช (หนู) เจ้าผู้ครองนครศรีธรรมราช และเป็นพระมเหสีฝ่ายซ้ายในสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี

กรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์ หรือพระนามเดิมว่าเจ้าหญิงฉิม เป็นพระธิดาในเจ้าพระยานครศรีธรรมราช (หนู) เจ้าผู้ครองนครศรีธรรมราชซึ่งตั้งตนเป็นรัฐอิสระหลังการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่สองเรียกว่าก๊กเจ้าเมืองนคร และมิได้มีพื้นเพเป็นชาวนครศรีธรรมราช^[1] เจ้านครศรีธรรมราชมีพระธิดาสามองค์ที่ประสูติแต่หม่อมทองเหนี่ยว พระชายา^[2][3] ผู้มีเชื้อสายจีนในเมืองนครศรีธรรมราช^[4] ได้แก่ เจ้าหญิงชุ่ม (หรือนวล), เจ้าหญิงฉิม และเจ้าหญิงปราง (หรือ หนูเล็ก)^[5] ในราชสำนักนครศรีธรรมราชออกพระนามว่า ทูลกระหม่อมฟ้าหญิงใหญ่, ทูลกระหม่อมฟ้าหญิงกลาง และทูลกระหม่อมฟ้าหญิงเล็กตามลำดับ^[6][7][8] และมีพระขนิษฐาต่างมารดาอีกองค์หนึ่งคือเจ้าหญิงยวน (หรือจวน)^[9][10] นิธิ เอียวศรีวงศ์สันนิษฐานว่ากรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์น่าจะประสูติใน พ.ศ. 2302 ขึ้นไปเป็นอย่างช้า^[11]

เมื่อสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีทรงปราบปรามชุมนุมเจ้านครศรีธรรมราชได้เมื่อปี พ.ศ. 2312 เจ้านครศรีธรรมราชยอมสวามิภักดิ์ สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีก็ไม่ทรงถือว่าเจ้านครศรีธรรมราชเป็นกบฏ จึงโปรดเกล้าฯ ให้เข้าไปรับราชการในกรุงธนบุรี และทรงแต่งตั้งเจ้านราสุริวงษ์ พระเจ้าหลานเธอครองนครศรีธรรมราชแทน^[12] ด้วยเหตุนี้เจ้านครจึงถวายธิดาคือเจ้าหญิงฉิมเป็นพระสนมสนองพระเดชพระคุณโดยมีเจ้าหญิงปรางติดตามไปด้วย^[13]

ขณะที่เจ้าหญิงฉิมรับราชการเป็นพระสนมนั้น ได้สนองพระเดชพระคุณประสูติกาลพระโอรสคือเจ้าฟ้าทัศพงษ์ (ราว พ.ศ. 2319)^[11] ปีต่อมาจึงประสูติกาลพระโอรสอีกคือเจ้าฟ้าทัศไพ จึงมีนามเป็นเจ้าจอมมารดาฉิม ตำแหน่งพระสนมเอก^[14] หลังการประสูติกาลพระโอรสเป็นมารดาเจ้า สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีทรงยกเจ้าจอมมารดาฉิมขึ้นเป็นกรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์ เป็นมเหสีฝ่ายซ้าย^[6][8][15] มีพระราชโอรส-ธิดาด้วยกัน 4 พระองค์ ได้แก่^[9]

1. เจ้าฟ้าทัศพงษ์ (ต่อมาถูกถอดพระยศเป็นพระพงษ์นรินทร์) เป็นต้นสกุลพงษ์สิน
2. เจ้าฟ้าทัศไพ (ต่อมาถูกถอดพระยศเป็นพระอินทร์อภัย) เป็นบิดาของเจ้าจอมมารดาน้อย ในรัชกาลที่ 4 ต้นราชสกุลนพวงศ์และสุประดิษฐ์
3. เจ้าฟ้านเรนทรราชกุมาร (ต่อมาถูกถอดพระยศเป็นพระนเรนทรราชา) เป็นต้นสกุลรุ่งไพโรจน์
4. เจ้าฟ้าปัญจปาปี (ต่อมาถูกลดพระยศเป็นหม่อมปัญจปาปี) เป็นหม่อมในสมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมขุนอิศรานุรักษ์ ต้นราชสกุลอิศรางกูร

กรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์สิ้นพระชนม์เมื่อใดไม่เป็นที่ปรากฏ