Elektron

N Elektron is n gans littik Elementar-Paat, wät heert tou n Atom of sik fräi in ju Ruumte befint. Wan dät sik in ju Ruumte befint, fäilt dät (juust as een Ion) Ienfloud fon n elektrisk Fäild un wan dät bewääget in n magnetisk Fäild uk Ienfloud deerfon. Dät Woud Elektron äntstamt dät griechiske Woud ελεκτρον foar Bernsteen, deeruum dät Bernsteen elektrisk leeden wäd, wan dät wrieuwen wäd mäd n Douk..

Atome bestounde ätter Rutherfords Atommodel uut n positiv leedenen Atomkääden, wier uumetou glieke fuul negativ leedene Elektrone traale, as dät positiv leedene Protone rakt in dän Kääden. Do Protone un Neutrone in dän Kääden fon dät Atom änthoolde bolde ju ganse Masse fon n Atom. Do sunt 1800 moal swarre as n Elektron.

N Elektron is n Elementar-Paat mäd Spin 1/2, un is also n Fermion, as uk n Proton, n Neutron un n Positron. N Antipaat fon n Elektron hat Positron. So wied me weet häd n Elektron neen innere Struktuur.

Dät Elektron häd ne negative Leedenge gliek as dät elementäre Leedengskwantum e (1,6022×10^-19 Coulomb), toueerst meeten fon Robert Andrews Millikan mäd sien Ouljedruppe-Experiment. Elektriske Leedengen konnen bloot foarkuume in dat Fuulfache fon 1 e.

Ju Rauemasse fon dät Elektron is 9,109534×10^-31 kg, wät 1/1836^e is fon ju Masse fon n Proton un wät uureenstimt mäd ne Raue-Energie fon 511,007 keV.

Ju Elektronekonfiguration bestimt in hooge Mäite dät chemiske Ferhoolden fon n Atom.

Dät Elektron heert tou ju Klasse fon do Leptone. Dät rakt säks Leptone, älk mäd n Antipaat (sjuch Toafel).

Elementar-Paate					Antipaate
Noome	Symbol	Leedenge	Masse (MeV/c²)		Noome	Symbol	Leedenge	Masse (MeV/c²)
Elektron	${\displaystyle e^{-}}$	-1	0,511		Positron	${\displaystyle e^{+}}$	+1	0,511
Elektron Neutrino	${\displaystyle \nu _{e}}$	0	<0,0000025		Elektron Antineutrino	${\displaystyle {\overline {\nu _{e}}}}$	0	<0,0000025
Muon	${\displaystyle \mu ^{-}}$	-1	105,6		Antimuon	${\displaystyle \mu ^{+}}$	+1	105,6
Muon Neutrino	${\displaystyle \nu _{\mu }}$	0	<0,170		Muon Antineutrino	${\displaystyle {\overline {\nu _{\mu }}}}$	0	<0,170
Tauon	${\displaystyle \tau ^{-}}$	-1	1777		Antitauon	${\displaystyle \tau ^{+}}$	+1	1777
Tauon Neutrino	${\displaystyle \nu _{\tau }}$	0	<18		Tauon Antineutrino	${\displaystyle {\overline {\nu _{\tau }}}}$	0	<18

Elektrone heere tou ju eerste Generation of Familie, dät hat: jo heere tou ju sichtboare Familie. Do Elementar-Paate fon ju twäide un ju trääde Generation sunt instabil: sjuch Standardmodel.

In n Atom kon n Elektron bloot in bestimde Gebiete un mäd ne bestimde Energie ${\displaystyle E_{n}}$ uum dän Atomkääden tou bewäägje; ju Taal n hat ju Haudquantumtaal. Foar n=1 befint dät Elektron sik in dän Gruundtoustand, foar n>1 befint dät sik in n anräägeden Toustand. Die Wäid fon n kon bloot n Ganstaal weese. Do toulätte Toustanden wäide diskrete Energieniveaus naamd.

Spektroallienjen

Deeruum dät n Elektron in n Atom bloot bestimde Energieniveaus hääbe kon, kricht me bie Uurgong twiske do Energieniveaus Emission of Absorption fon Lucht, wierfon ju Woogelaangte direkt proportionoal is mäd dät Planckske Wierkengsquantum h un ju Luchtgauegaid c: Spektroallienjen, dät Atomspektrum

Elektriske Laitenge

Wan truch n Ienfloud fon buuten n Elektron loos kumt fon dän Atoomkääden un also fräi bewäägje kon, wäd dät n Laitengselektron of n fräi Elektron naamd. Sun fräi Elektron kon biedreege tou ju elektriske Laitenge. Disse Laitengselektrone sunt do Dreegere (Leedengsdreegere) fon dän elektriske Stroom. Sjuch Elektroneröiren.

Energiebeend

Elektrone fiende sik ap bestimde Energieniveaus binne n Atom. Binne Moleküle of Fääststoffe konnen disse Energieniveaus gjucht ticht juunnunner lääse un gunge do uur in aan Energiebeend.

Valenzbeend

Dät hoochste mäd Elektrone besätte Energieniveau fon n Atom naamt me dän Valenzbeend. Dit Energieniveau wäd uk ju HOMO (Highest Occupied Molecular Orbital) naamd.

Laitengsbeend

Dät läichste nit besätte Energieniveau naamt me ju LUMO (Lowest Unoccupied Molecular Orbital). Deeruum dät n Elektron, wät in dissen Beend kumt, relativ fier fon dän Kääden oawe is, kon sun Elektron eenfach dät Atom wier ferläite: sukke Elektronen fersuurgje ju elektriske Laitenge. Sun MO mäd een of moor Elektrone wäd deeruum Laitengsbeend naamd.

Ferbeedene Zone

Ju Ruumte twiske dän Laitengsbeend un dän Valenzbeend is ne ferbeedene Zone of Beendoustand. Bie Laitere rakt dät neen ferbeedene Zone, of is die Beendoustand so littik, dät Elektrone fon dän Valenzbeend uurspringe konnen ätter dän Laitengsbeend. Sukke Elektrone konnen dan deelnieme an ju Laitenge.

Isolator

Die Juundeel fon Laiter. N Isolator is n Stof wieroun naan elektrisken Stroom loope kon. In n Isolator rakt dät also neen fräie Elektrone. Do Bewäägengen fon do Elektrone in n Isolator sunt begränsed in hiere Atom. Dät rakt glieke fuul Elektrone as Energieniveaus, wiertruch do Elektrone man bloot hier Steede wikselje konnen. Truch ne Steedewikselelenge fon Elektrone annert sik niks an dät Energieniveau, deeruum dät aal Elektrone dänsälge Energiewäid hääbe. Bie n elektrisk Fäild konnen bloot do Boane n bitje ferskuuwe.

Laiter

Die Juundeel fon Isolator. In Laitere konnen do Elektrone sik fräi bewäagje. Wan do Elektrone in dän Laiter, toun Biespil n koopernen Träid, truchnunner nuumen in ne bestimde Gjuchte gunge, spräkt me fon elektrisken Stroom in dän Laiter.

Hoolichlaiter

Bie n Hoolichlaiter is ju Grööte fon dän Beendoustand fon jusälge Gröötenoardnenge as ju thermiske Energie. Hiertruch is dät foar Elektronen bietiede muugelk uur tou springen fon dän Valenzbeend ätter dän Laitengsbeend, wiertruch sukke Materioale in gans skeene Foarm ne gjucht litje Laitenge apwiese.

Statiske Elektrizität

Statiske Elektrizität äntstoant wan n Dingen moor of minner Elektrone änthalt as der nöödich sunt uum ju positive Leedenge fon do Protone in dän Kääden tou kompensierjen.

Ione

Wan dät in n Atom moor of minner Elektrone rakt as ju Taal Protone in dän Kääden, dan is dät Atom leeden un dät hat dan n Ion.

• Atomspektrum
• Betastroalenge
• Elektriske Laitenge
• Elektronefang
• Atommodel fon Bohr
• Spektroallienjen
• Standardmodel
• Superlaitenge

• Elektron auf dem Prüfstand – Untersuchungen, ob das Elektron ein Dipol aus positiver und negativer Ladung ist
• Matthias Gräbner: Identitätskrise bei Elektronen - und ihre Folgen. in Telepolis. 22.07.2007.