Gospodar Jovanov konak
| Gospodar Jovanov konak | |
|---|---|
 Gospodar Jovanov konak | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Čačak |
| Opština | Čačak |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1835. |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture od velikog značaja |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo |
| www | |
Gospodar Jovanov konak nalazi se u Čačku i podignut je 1835. godine. Zgrada konaka od 1979. godine predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture. Reč je o jednom od najstarijih zdanja starog gradskog jezgra i rezidencijalnom objektu člana vladarske dinastije.[1]
Istorijat
[uredi | uredi izvor]Gospodar Jovan, rođeni mlađi brat kneza Miloša Obrenovića i Jevrema Obrenovića, živeo je u selu Pešti sve do 1834. godine kada se preselio u Čačak gde je postao načelnik tamošnjeg okruga. On je sledeće godine podigao konak i to za vreme je bio serdar „Raškog serdarstva”.[2] Sagradili su ga majstori „goge” poreklom sa juga Srbije, dok je nadziratelj gradnje bio Josif Dobrović. Gradnja je kratko trajala – od marta do septembra.
Porodicu Jovana Obrenovića "u dvorcu novom" prvi je posetio baron Avgust fon Herder oktobra 1835. godine. U isto vreme prota Janko Mihailović-Moler radio je "šalukatre" i završavao molerske radove "jošt da oboji troja vrata".[3]
Jovan Obrenović je u ovom gradu živeo prilično kratko. Godine 1942. otišao je iz Čačka i nije se više vraćao. Nakon njegove smrti, Ana, njegova supruga iz drugog braka, dugo nije mogla da se odvoji od Čačka. Tek je 1865. godine prodala konak čime je on došao u ruke trgovcu Spasoju Tajsiću.[1] Nakon toga, konak je bio dom Okružnog načelstva, pa žandarmerijske čete i, na kraju, školske poliklinike. Danas se u ovoj zgradi nalazi Narodni muzej Čačak.[4]
Iako je Gospodar Jovanov konak pretrpeo mnoge izmene i prepravke, a tokom bombardovanja Čačka 1941. bio i znatno oštećen, vraćen mu je prvobitni izgled prilikom popravki u periodu od 1950. do 1953. godine kada su izvedeni sanacioni i konzervatorsko-restauratorski radovi. Konak je obnavljan i između 1972. i 1974. godine, čime je dobio današnji izgled. Takođe, do prepokrivanja ove građevine došlo je 1997. i 2006. godine.[4]
Arhitektura
[uredi | uredi izvor]Gospodar Jovanov konak je u najstarija stambena zgrada u Čačku. Izgrađena je u orijentalno-balkanskom arhitektonskom stilu koji je bio čest tokom prvog perioda vladavine kneza Miloša.[4]
To je zgrada pravougaone osnove (16,25 h 11,10 m), asimetričnog tipa, sa ispadom i divanhanom nad ulazom koja je bila otvorena, pa docnije zazidana. Visoki podrum sa zasebnim ulazom ozidan je kamenom, sa tavanicom od drvenih greda između kojih su ubačeni šašovci. U prizemlju se osim hola nalaze još tri prostorije, od kojih jedna ima bogato dekorisanu peć. Spratni deo građevine, do koga vodi drveno stepenište, služio je za stanovanje i prijem gostiju. Većina soba ima dekorisanu tavanicu.[3]
Grb
[uredi | uredi izvor]Na prednjoj, glavnoj fasadi, iznad ulaza na jugoistočnoj strani i između dva prozora, nalazi se sačuvan i restauriran naslikani grb Jovana Obrenovića.[4] Na njemu su predstavljena dva lava koja na postamentu sa travnatom podlogom pridržavaju grb autonomne Kneževine Srbije – u pitanju je štit sa krstom sa četiri ocila na čiju gornju ivicu je oslonjena otvorena kruna, iznad koje je polumesec sa zvezdom. Desni lav nosi kneževsku krunu a levi generalski kalpak. Ova zidna slika upućuje na jedinstvo vrhovne i lokalne vlasti počev od Drugog srpskog ustanka pa do postizanja autonomije. Knez Srbije je prikazan kao lav sa krunom, dok nahijski knez nosi kalpak. Ovo likovno rešenje je osmislio i sproveo u delo ili slikar Uroš Knežević ili lokalni ikonopisac prota Janko Mihailović Moler (Negrišori, 1792 – 1852).[4][1]
Stalna postavka
[uredi | uredi izvor]Od 1953. godine u Gospodar Jovanovom konaku nalazi se stalna postavka čačanskog Narodnog muzeja[5] pod nazivom „Čačanski kraj u prošlosti”. Sačinjavaju je tri celine: Čačanski kraj od praistorije do srednjeg veka, Ovčarsko-kablarski manastiri i crkve čačanskog kraja i Čačanski kraj u ustancima i ratovima 1804-1918.[6]
Galerija
[uredi | uredi izvor]-
Grb na glavnoj fasadi konaka -
Izgled konaka -
Izgled konaka -
Izgled konaka -
Izgled konaka -
Izgled konaka -
Izgled konaka
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Izvori
[uredi | uredi izvor]- ^ a b v Marušić, Aleksandar; Bolović, Ana; Timotijević, Miloš; Borozan, Igor (2014). Obrenovići u muzejskim i drugim zbirkama Srbije II. Gornji Milanovac: Muzej rudničko-takovskog kraja. str. 208. ISBN 978-86-82877-56-1.
- ^ „Riznica srpska/Gospodar Jovanov konak”. Arhivirano iz originala 29. 04. 2014. g. Pristupljeno 29. 04. 2014.
- ^ a b Nestorović, Bogdan (2006). Architektura Srbije u XIX veku. Beograd: Art Press. ISBN 978-86-85597-01-5.
- ^ a b v g d „Konak gospodara Jovana Obrenovića”. Narodni muzej Čačak. Pristupljeno 12. 6. 2021.
- ^ „Narodni muzej Čačak” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 29. 04. 2014. g. Pristupljeno 29. 04. 2014.
- ^ „Stalna postavka”. Narodni muzej Čačak. Pristupljeno 12. 6. 2021.
