Geologija Ukrajine

Geologija Ukrajine je regionalna studija stena, minerala, tektonike, prirodnih resursa i podzemnih voda u Ukrajini. Najstarije stene u regionu su deo Ukrajinskog štita i formirane su pre više od 2,5 milijardi godina u arhaičkom eonu prekambrijuma. Ekstenzivna tektonska evolucija i brojni planinski događaji orogeneze razbili su koru na brojne blokove, horste, grabene i depresije. Ukrajina je povremeno bila poplavljena dok se kora spuštala tokom većeg dela paleozoika, mezozoika i ranog kenozoika, pre nego što je formiranje Alpa i Karpata definisalo veći deo njene trenutne topografije i tektonike. Ukrajina je bila pod uticajem pleistocenskih glacijacija u poslednjih nekoliko stotina hiljada godina. Zemlja ima brojna ležišta metala, kao i minerala, građevinskog kamena i visokokvalitetnog industrijskog peska.^[1]

U ranom arhaiku, počeo je da se formira najstariji granitni sloj koji sada formira prekambrijski kristalni podrum Ukrajine. Ove stene, uključujući plagioklasni granit, bazalt i gnajs, prerađene su u granulitne pojaseve usled tektonske evolucije u Arheju. Kasni arhej je obeležen taloženjem drevnih greivaka, čarnokita i osnovnih erupcija iz brojnih vulkana i fumarola.

Tektonske sile su slomile arhaičku podrumsku stenu u šavove, blokove, korita i udubljenja do početka proterozoika, iako je počelo novo savijanje. Evolucija stenskih jedinica u proterozoju proizvela je stabilan ukrajinski štit, koji je bajkalskom orogenezom dalje razbijen na formacije horsta i grabena. Tokom rifejskog perioda, ocrtavanja istočnoevropske stratigrafije, počeo je da se formira Dnjeparsko-donjecki rascep.

U paleozoiku, oblast Volin-Podolja i južna Ukrajina su se slegli i preplavili ih morska transgresija, koja je potopila region do devona (ili do perma južnije). Ukrajina je doživela vulkansku aktivnost vezanu za kaledonsku orogenezu. Lavovsko-volinska depresija se razvila na Volinsko-podolskoj platformi tokom devona i karbona.

Dalje tektonske promene nastale su sa hercinskom orogenezom, čime je počelo formiranje Pričernomorske depresije. Bazalt i alkalne vulkanske stene su za to vreme prodrle u Dnjeparsko-Donjecku zonu rascepa i formirale su se Dnjeparsko-Donjecka depresija i Donjecki basen. Ove sinklinalne strukture bile su poplavljene morem u srednjem devonu.

U kasnom paleozoiku, od perma do trijasa, vratili su se kontinentalni uslovi suvog kopna.

Veliki deo Ukrajinskog štita bio je poplavljen tokom kimerijske orogeneze kada se formirala velika antiklinala. Kora se srušila u Dnjeparsko-Donječkoj depresiji i Donječkom basenu, a dublja mora su prodrla dalje u unutrašnjost tokom jure. Rasedi su nastali kada su Alpi počeli da se grade, zajedno sa Karpatskim planinama, odvajajući veći deo Ukrajine od Predkarpatskog prednjeg dela i Zakarpatske depresije. Središnji ukrajinski štit je potopljen tokom krede.

U kenozoiku opšte uzdizanje regiona dovelo je do povlačenja mora na sever, sa izuzetkom transgresije tokom eocena. Morski baseni su se konačno u potpunosti povukli u oligocenu. Megantiklinorijum se formirao na Krimu do kraja oligocena. Tokom pleistocena u nedavnoj geološkoj prošlosti, veći deo Ukrajine bio je prekriven glečerima sa izuzetkom oblasti oko Azovskog i Crnog mora koje su bile poplavljene tokom tog vremenskog perioda.^[2]

Proterozojski ukrajinski štit sadrži ležišta gvozdene rude u Krivoroškom basenu, dok se gvozdena ruda nalazi i u neogenskoj Pričernomorijskoj depresiji. Rude mangana su poznate iz oligocenskih stena na južnoj padini ukrajinskog štita, a titan se nalazi u magmatskim i aluvijalnim naslagama. Na štitu se takođe nalaze volfram, molibden, vanadijum, nikl, kobalt i hrom. Naslage žive u basenu Donjecka nalaze se u karbonskim peščarima, kao iu Zakarpatskom koritu i na Krimu (takođe se nalazi mineralizacija olovo-cink-zlata, dok se bakar nalazi u permskim stenama u basenu Donjeca).

Geolozi su otkrili nalazišta nafte i gasa u neogenu Predkarpatskog prednjeg dela, paleozoiku Dnjeparsko-donječke depresije i u oligocenu Pričernomorske depresije. Velike rezerve uglja nalaze se u basenu lignita Dnjepra, basenu Donjecka i Lavovsko-volinskoj depresiji. Pored toga, Ukrajina ima zapaljive crne škriljce i naslage treseta.

Građevinska industrija često vadi prekambrijski granit iz ukrajinskog štita, dok hemijska industrija vadi kamenu so, talk, liskun, feldspat i pesak od stakla.^[3]