ඔලිම්පික්
| ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා උළෙල |
|---|
 |
| ප්‍රධාන මාතෘකා |
| ක්‍රීඩා |
ඔලිම්පික් යනු දහස් ගණන් ක්‍රීඩකයන් විවිධ ක්‍රීඩාවන් සඳහා සහභාගී වන ප්‍රමුඛ අන��තර්ජාතික උත්සවයකි. රටවල් 200කට අධික ප්‍රමාණයක ක්‍රීඩකයන්ගේ සහභාගීත්වයෙන් පැවැත්වෙන මෙය, ලොව ප්‍රමුඛතම ක්‍රීඩා උළෙල බව අවිවාදයෙන්ම පිළිගැනේ.[1] වර්තමානයේ එක් ඍතුවකට අයත් ඔලිම්පික් උළෙලක් වසර හතරකට වරක් පැවැත්වෙන පරිදි ග්‍රීෂ්ම සහ ශීත ඍතු ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා දෙවසරකට වරක් ප්‍රත්‍යාවර්ථනය වෙමින් පැවැත්වේ. ක්‍රිස්තු පූර්ව 8 වන සියවසේ සිට ක්‍රිස්තු පූර්ව 4 වන සියවස දක්වා වූ ආරම්භක කාලයේ දී පුරාතන ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා ග්‍රීසියේ ඔලිම්පියාහි දී පැවැත්විණ. ක්‍රීඩාවට මහත් ඇල්මක් දැක්වූ පියරේ ද කුබ(ර්)ටීන් නම් වංශාධිපතියා විසින් 1894 වර්ෂයේ දී අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව (IOC) පිහිටවනු ලැබීය. ඔලිම්පික් ප්‍රඥප්තියෙන් පනවා ඇති ව්‍යුහයට සහ ක්‍රියා පටිපාටියට අනුව කටයුතු කරන අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව එතැන් පටන් අද දක්වා ම ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා උළෙල පවත්වාගෙන ඒමට කටයුතු කරයි.
20 වන සහ 21 වන සියවස තුළ ඔලිම්පික් පදනමෙහි සිදු වූ විකාශනයන් ඔලිම්පික් උළෙල සඳයා ද නොයෙක් ආකාරයෙන් බලපෑවේ ය. හිම ක්‍රීඩා සහ ශීත කාලයට ඔබින ක්‍රීඩාවන් වෙනුවෙන් ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙල ඇරඹීම, ශාරීරික ආබාධයන්ගෙන් පෙලෙන්නවුන් සඳහා පැරාලිම්පික් තරගාවලිය හඳුන්වාදීම සහ නව යොවුන් ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවන් සඳහා යෞවන ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා හඳුන්වාදීම එලෙස සිදු වූ වෙනස්කම් අතර වේ. කාලයත් සමග සිදුවන ආර්ථික, දේශපාලනික සහ තාක්ෂනික යථාර්ථයන්ට අනුගත ව අනුවර්තනය වීමට 20වන සියවසේ දී අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවට සිදු විය. කුබර්ටීන්ගේ සංකල්පයකට අනුව හුදෙක් විනෝදාස්වාදයට පමණක් හෝ විවේකය ගත කිරීම සඳහා ක්‍රීඩා කරන්නවුන් වෙනුවෙන් අරඹන ලද ඔලිම්පික් උළෙල, පසුකාලයේ දී වෘත්තීමය ක්‍රීඩකයන්ට පමණක් සහභාගී විය හැකි පරිදි සැකසුනේ ඒ අනුව ය. ක්‍රමයෙන් වර්ධනය වන්නට වූ ජන සන්නිවේදන මාධ්‍යයන්ගේ අවශ්‍යතාව, ක්‍රීඩාවට ඒකාබද්ධ ප්‍රතිඥාතෘත්වයක් [2] අවශ්‍ය වීමට සහ ක්‍රීඩාව වාණීජ්‍යකරණයට ලක්වීමට හේතු විය .1916, 1940, සහ 1944 වසර වලට නියමිත ව තිබූ ඔලිම්පික් උළෙලවල් ලෝක යුද්ධයන් නිසා අවලංගු විය. 1980 සහ 1984 වසරවල සීතල යුද්ධය පැවති හෙයින් ඇතැම් රටවල් ක්‍රීඩා උළෙල වර්ජනය කළ අතර ඒ නිසාවෙන් ම තරගකරුවන්ගේ සහභාගීත්වය ද අඩු විය.
අන්තර්ජාතික ක්‍රීඩා සම්මේලන (IF), ජාතික ඔලිම්පික් කමිටු (NOC), සහ එක් එක් වසරවල ඔලිම්පික් උළෙලවල සංවිධායක කමිටුවලින් ඔලිම්පික් ව්‍යාපාරය සමන්විත වේ. එක් එක් ඔලිම්පික් උළෙල පැවැත්වීම සඳහා සත්කාරක නගර තෝරා ගැනීම, තීරණ ගැනීමේ බලතල සහිත අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ වගකීමකි. ඔලිම්පික් ප්‍රඥප්තියට අනුකූල වන පරිදි ඔලිම්පික් උළෙල සංවිධානය කිරීමේත් ප්‍රතිපාදන යෙදවීමේත් වගකීම එක් එක් උළෙලේ සත්කාරක නගරය විසින් දැරිය යුතු ය. උළෙල පුරා තරගවැදීමට නියමිත ක්‍රීඩා පෙළගැස්ම ද ඇතුලත් වන වැඩසටහන සම්පාදනය කිරීම, අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව විසින් සිදු කරනු ලබයි. ඔලිම්පික් ධජය සහ ඔලිම්පික් පහන මෙන් ම සමාරම්භක සහ සමාප්ති උත්සව ද මෙම ක්‍රීඩා උළෙල සම්බන්ධ සංකේත වේ. විවිධ ක්‍රීඩා 33 ක ක්‍රීඩා අංග 400කට ආසන්න සංඛ්‍යාවක් සඳහා ග්‍රීෂ්ම සහ ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙලවලදී තරගකරුවෝ 13000කට වැඩි පිරිසක් තරගවදිති. එක් එක් තරග අංගයේ පළමු, දෙවන සහ තෙවන ස්ථාන හිමි කර ගන්නා තරගකරුවන් වෙත පිළිවෙලින් රන්, රිදී, ලෝකඩ වශයෙන් පදක්කම් පිරිනැමේ.
ලොව සෑම රටක්ම පාහේ මෙම උළෙලට සහභාගී වන තැන දක්වා වර්තමානය වන විට ඔලිම්පික් උළෙල දියුණු වී ඇත. එම වර්ධනය නිසාවෙන් ම ඔලිම්පික් වර්ජන, තහනම් උත්තේජක භාවිතයන්, නිළධාරීන්ගේ අල්ලස් ගැනීමේ සිද්ධි සහ ත්‍රස්තවාදී ක්‍රියා වැනි අභියෝගයන්ට ද මෙම උළෙල නිරතුරු ව මුහුණදෙයි. සෑම දෙවසරකට ම වරක්, අප්‍රකට ක්‍රීඩකයන් වෙත ජාතික මට්ටමෙන් මෙන්ම ඇතැම් විට අන්තර්ජාතික මට්ටමෙන් ද කීර්තියක් අත් කර දීමට ඔලිම්පික් උළෙල ත් ඒ හා බැඳුණු ජනමාධ්‍ය ආවරණය ත් සමත් වෙයි. එමෙන් ම සත්කාරක රටට සහ නගරයට තමන්ගේ සුවිශේෂතා ලෝකය හමුවේ පෙන්වීමට ද ඔලිම්පික් උළෙල අවස්ථාවක් සලසා දෙයි.
පුරාතන ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා
[සංස්කරණය]
පුරාණ ග්‍රීසියේ රාජධානි සහ නගර නියෝජනය කරමින් එක් වූ ක්‍රීඩකයන් අතර පැවැත්වූ පුරාතන ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා උළෙල, මූලික වශයෙන් මළල ක්‍රීඩාවලට ද සටන් සහ රථ ධාවන ක්‍රීඩාවලට ද අවස්ථාවක් ලබා දී තිබුණු තරග මාලාවකි. ඔලිම්පික් උළෙල පැවැත්වෙන කාලය අතරතුර, තරග සඳහා සහභාගී වන රාජ්‍යයන් අතර ඇති අරගල, තරග නිම වන තුරු කල් තබන ලදී. [3] ඔලිම්පික් උළෙලේ සම්භවය පිළිබඳ තොරතුරු අබිරහස් සහ පුරාවෘත්ත අතර සැඟව ගොස් ඇත.[4] ඉතාම පුකට පුරාවෘත්තයකට අනුව ක්‍රීඩාවේ මුතුන්මිත්තන් වනුයේ හර්කියුලිස්[5] සහ ඔහුගේ පියා වන සියුස් ය.[6][7][8] පුරාවෘත්තයට අනුව මෙම තරගමාලාව “ඔලිම්පික්” නමින් නම් කරනු ලැබ ඇත්තේත් එය වසර හතරකට වරක් පැවැත්වීමේ සම්ප්‍රදාය හඳුන්වා දෙනු ලැබ ඇත්තේත් හර්කියුලිස් විසිනි. [9] තව ද, පුරාවෘත්තයේ කියවෙන්නේ, හර්කියුලිස් තම වික්‍රම දොළොස සම්පූර්ණ කළ පසු සියුස්ට කරන ගෞරවයක් වශයෙන් ඔලිම්පික් ක්‍රීඩාංගනය තැනූ බවයි. තවද, ඉන් අනතුරු ව ඔහු පියවර 200ක් සරළ රේඛීය ව ගමන් කර, ඒ සලකුණු කළ දුර “ස්ටේඩියනය“ක් ලෙස නම් කළ බව ද සඳහන් වෙයි. (ග්‍රීක: στάδιον, ලතින්: stadium, stage ඉංග්‍රීසි භාෂාව : Stadion). එය පසුකලෙක ග්‍රීසියේ දිග මැනීමේ ඒකකයක් ලෙස ද යොදා ගැනුණි. පුරාතන ඔලිම්පික් උළෙලේ ආරම්භය ලෙස බොහෝ දෙනා පිළිගන්නේ ක්‍රිස්තු පූර්ව 776 වසරයි. ක්‍රි.පූ. 776 වන වසරෙන් ඇරඹී, වසර හතරකට වරක් පැවති ඇවිදීමේ තරගයක ජයග්‍රාහකයන්ගේ නම් ඇතුලත් ශිලා ලේඛනයක්, ඔලිම්පියා හිදී හමුවීමෙන් මේ බව තහවුරු කර ගෙන ඇත.[10] පුරාතන ඔලිම්පික් උළෙල, දිවීමේ තරග, පංචප්‍රයාම (පැනීම, කවපෙත්ත විසි කිරීම, හෙල්ල විසි කිරීම, ඇවිදීම සහ මල්ලව පොර ඉසව් ඇතුලත් තරගයක්), බොක්සිං, මල්ලව පොර, සටන් තරග සහ තුරඟ තරගවලින් සමන්විත විය.[11][12] එලිස් නම් නගරයේ කුරෝබස් නම් කෝකියා, පළමු ඔලිම්පික් ජයග්‍රාහකයා බව ජනප්‍රවාදයක කියවෙයි.[13]
ඔලිම්පික්, ක්‍රීඩා උළෙලක් වුව ද තවත් පසෙකින් එය සියුස් දෙවියන්ට (ෆීඩියාස් විසින් කරන ලද සියුස් දේව ප්‍රතිමාවක් ඔලිම්පියාහි සියුස් දේවාලයේ ඇත.) සහ දිව්‍යමය වීර චරිතයක් වන පෙලොප්ස් (පුරාවෘත්තවලට අනුව ඔහු ඔලිම්පියා හි රජකෙනෙකි.) වෙනුවෙන් කෙරෙන ශාන්තිකර්ම පූජාවක් ද වන බැවින් ආගමික වැදගත්කමක් ද ඇත. පිසා හි ඕනමස් රජු හා යෙදුණු රථ ධාවන තරගය නිසා පෙලොප්ස් ප්‍රසිද්ධ ය.[14] එවැනි ඉසව්වල ජයග්‍රාහකයින් අගය කරනු වස් ලියවෙන කවි සහ තැනෙන ප්‍රතිමා නිසා ඔවුහු අමරණීයත්වයට පත් වෙති. [15] පුරාතන ඔලිම්පික් උළෙල ද වසර හතරකට වරක් පැවැත්වුණු අතර එය පැවැත්වෙන කාල පරාසය ඔලිම්පියාඩ් ලෙස හැඳින්වුණි. ග්‍රීකයන් විසින් කාලය මිනුමට ගත් ඒකකයක් ලෙස “ඔලිම්පියාඩ්“ හැඳින්විය හැක. මෙම ක්‍රීඩා, Panhellenic ක්‍රීඩා යනුවෙන් හැඳින්වුණු චක්‍රයක කොටසක් වූ අතර එම චක්‍රයට Pythian ක්‍රීඩා, Nemean ක්‍රීඩා සහ Isthmian ක්‍රීඩා යන ඒවා අයත් විය.[16]
පුරාතන ඔලිම්පික් උළෙල, එහි පරමෝත්කර්ශවත් අවධියට පැමිණියේ කිස්තු පූර්ව හයවන සහ පස්වන සියවස් වලදී ය. නමුත් ඉන් අනතුරු ව සිදුවූ රෝම අධිරාජ්‍යයේ නැගී සිටීම ත් සමග ක්‍රමයෙන් එයට තිබූ ආකර්ශනය අඩු විය. පුරාතන ඔලිම්පික් උළෙල, කවදා කෙසේ නිළ වශයෙන් නිමා වූයේදැයි සාක්ෂියක් නොමැති වුවද බහුල ව පිළිගන්නා මතය වන්නේ එය ක්‍රිස්තු වර්ෂ 393 දී තියඩෝසියස් අධිරාජ්‍යයාගේ සමයේ දී සිදු වී ඇති බවයි. තියඩෝසියස් අධිරාජ්‍යයා විසින් සියලු ආගමික ඇදහීම් සහ වතාවත් කිරීම තහනම් කරමින් නීතියක් පැනවීම එසේ පිළිගැනීමට ප්‍රධානතම හේතුවයි. [17] තවත් පිළිගන්නා මතයක් වන්නේ තියඩෝසියස් රජුගේ අනුප්‍රාප්තිකයා වූ දෙවන තියඩෝසියස් රජුගේ සමග වූ ක්‍රිස්තු වර්ෂ 426 දී ඔලිම්පික් නතර වූ බවයි. එයට හේතුව එම අධිරාජ්‍යයා විසින් සියලු ග්‍රීක ආගමික ස්ථාන විනාශ කිරීමට අණ කරනු ලැබීම යි. [18] මේ අනුව, පුරාතන ඔලිම්පික් උළෙල නතර වූවායින් අනතුරු ව, 19 වන සියවසේ අග භාගය වනතුරු කිසිඳු අවස්ථාවක ලොවම එක් ස්ථානයකට එක් කරන ඔලිම්පික් උළෙලක් පැවැත්වී නැත.
නූතන ඔලිම්පික්
[සංස්කරණය]පෙරගමන්කරුවෝ
[සංස්කරණය]
පුරාතන ඔලිම්පික් උළෙලට නව පණක් දෙමින් යළි ඇරඹීමට පළමු පියවර තැබුයේ ක්‍රි.ව. 1796 සිට 1798 දක්වා විප්ලවකාරී ප්‍රංශයේ වාර්ෂික ව පැවති L'Olympiade de la République නම් වූ ජාතික ඔලිම්පික් උළෙල යි. [19] එම තරගාවලියේ ද පැවති සමහර නීති රීති පුරාතන ඔලිම්පික් උළෙල අනුසාරයෙන් සැකසී තිබිණ. 1796 වසරේ දී පැවති තරගාවලියට පළමු වරට මෙට්‍රික් ඒකක ක්‍රමය හඳුන්වා දීම ද විශේෂ සිදුවීමක් විය. [19]
වර්ෂ 1850 දී වෛද්‍ය විලියම් පෙනී බ්‍රෘක්ස්, එංගලන්තයේ ශ්‍රොප්ෂයර් හි මච් වෙන්ලොක් නගරයේ ඔලිම්පික් උළෙලක් පැවැත්වීය. වර්ෂ 1859 දී එතෙක් වාර්ෂික ව පැවති තරගාවලිය “වෙන්ලොක් ඔලිම්පීය ක්‍රීඩා“ යනුවෙන් වෛද්‍ය බ්‍රෘක්ස් විසින් නම් කරන ලදී. [20] 1850 වසරේ නොවැම්බර් 15 දින වෛද්‍ය බ්‍රෘක්ස් වෙන්ලොක් ඔලිම්පීය සමාජය පිහිටුවීය. [21]:28
1862 ත් 1867 ත් කාලය තුළ ලිවර්පූල් හි වාර්ෂික ව මහා ඔලිම්පික් උළෙලක් පැවැත්විණ. ප්‍රථම වතාවට, එම තරගාවලිය මුළුමනින් ම ආධුනික තරගකරුවන්ට පමණක් තරගවැදිය හැකි අයුරිනුත්, ජාත්‍යන්තර වශයෙන් කැපී පෙනෙන අයුරිනුත් සංවිධානය කරනු ලැබුයේ ජෝන් හලී සහ චාල්ස් මෙලී යන අය විසිනි. [22][23] 1896 දී ඇතැන්ස් හි පැවති පළමු නූතන ඔලිම්පික් උළෙලේ වැඩසටහන් සැකැස්ම බොහෝදුරට ලිවර්පූල් ඔලිම්පික් උළෙලට සමාන විය. [24] බ්‍රිතාන්‍ය ඔලිම්පික් සංගමය පිහිටුවීමට පෙර, 1865 දී, හලී, බෘක්ස් සහ ඊ.ජී. රේව්ස්ටීන් විසින් ජාතික ඔලිම්පීය සංගමය ලිවර්පූල්හි දී පිහිටුවනු ලැබීය. එමෙන්ම වර්තමාන ඔලිම්පික් ප්‍රඥප්තිය සැකසීම සඳහා ද අඩිතාලම සැපයූයේ පෙර කී සංවිධානයේ ව්‍යවස්ථාවයි. [25] 1866 දී ජාතික ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා උළෙල බ්‍රිතාන්‍යයේ ලන්ඩන් නුවර, The Crystal Palace. හි පැවත්විණි.[26]
පුනර්ජන්මය
[සංස්කරණය]
1821 දී ඔටෝමන් අධිරාජ්‍යයාගෙන් නිදහස ලැබීම සඳහා පැවති ග්‍රීක යුද්ධයෙන් පසුව ඔලිම්පික් උළෙලට යළි පණ දීම සඳහා ග්‍රීකයන්ගේ උනන්දුව වැඩි විණ. කවියකු හා පුවත්පත් සංස්කාරකවරයකු වූ Panagiotis Soutsos 1833 වසරේදී පළ කරන ලද "Dialogue of the Dead" කවිය තුළින් එය පළමු වරට යෝජනා කර තිබිණ. [21]:1 Evangelis Zappas නම් ධනවත් ග්‍රීක - රෝමානු ජනහිතකාමියා 1856 දී ග්‍රීසියේ ඔටෝ රජු වෙත ලියා යවනු ලැබුවේ ඔලිම්පික් උළලේ පුබර්ජීවනය සදහා අරමුදලක් පිහිටුවීමට තමා කැමති බවයි. [21]:14 ඒ අනුව 1959 වසරේ දී ඇතැන්ස් නුවර චතුරස්‍රයේ දී පළමු වරට පැවති Zappas Olympics නමින් හඳුන්වා ඇති ඔලිම්පික් උළෙලට Evangelis Zappas විසින් අනුග්‍රාහකත්වය දක්වන ලදී. ග්‍රීසියේ සහ ඔටෝමන් අධිරාජ්‍යයේ ක්‍රීඩකයෝ ඒ සඳහා සහභාගී වූහ. පැරණී ඇතැන්ස් නගරයේ වූ Panathenaic stadium නම් ක්‍රීඩාගාරය ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමට ද Zappas මූල්‍යමය දායකත්වය දැක්වූවේය. ඒමනිසා, එය පසු කාලයේ දී සියළු ඔලිම්පික් තරග පැවැත්වෙන ක්‍රීඩාගාරය ලෙස භාවිත කළ හැකි විය.[21]:14
1870 සහ 1875 ඔලිම්පික් උළෙලවල් Panathinaiko Stadium හි දී පැවැත්විණ.[21]:2, 13–23, 81 1870 ඔලිම්පික් උළෙල නැරඹීම සඳහා තිස් දහසක ප්‍රේක්ෂක ප්‍රමාණයක් පැමිණ ඇති බව සඳහන් වූව ත්, 1875 උළෙලේ ප්‍රේක්ෂක සහභාගීත්වය පිළිබඳ ව නිළ වාර්තා කිසිවක් නොමැත. [21]:44 වෙන්ලොක් ඔලිම්පීය සමගමය විසින් 1890 දී පවත්වනු ලැබූ ඔලිම්පීය ක්‍රීඩා සඳහා සහභාගී වීමෙන් අනතුරුව, පියරේ ද කුබර්ටීන් වංශාධිපතිවරයා අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව (IOC) පිහිටුවීමට උද්යෝගීමත් ව ක්‍රියා කළේ ය. [27] කුබර්ටීන්ගේ නවමු අදහස්වලින් සහ Brookes සහ Zappas යන අයගේ දායකත්වයෙන් වසර හතරකට වරක් ලොව පුරා ගමන් කරන ඔලිම්පික් තරගාවලියක් නිර්මාණය විය.[27] අළුතින් පිහිටුවන ලද අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ පළමු සැසිවාරයේ දී තම ඔලිම්පික් අදහස් කුබර්ටීන් විසින් ඉදිරිපත් කරන ලදී. 1894 වසරේ ජුනි 16 සිට 23 දක්වා කාලයේ දී, ප්‍රංශය පැරිස් නුවර සෝබෝන් විශ්වවිද්‍යාලයේ දී එම සමුළුව පැවැත්විණ. සමුළුවේ අවසන් දිනයේ දී අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ අනුග්‍රාහකත්වයෙන් 1896 වසරේ ඇතැන්ස් නුවර දී පළමු ඔලිම්පික් උළෙල පැවැත්වීමට තීරණය විය. [28] අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ පළමු සභාපතිවරයා ලෙස ග්‍රීක ලේඛක දිමිත්‍රියස් වික්ලාස් (Demetrius Vikelas) තේරී පත් වූවේ ය.[21]:100–105
1896 පළමු ඔලිම්පික් උළෙල
[සංස්කරණය]
1896 වර්ෂයේ ග්‍රීසියේ ඇතන්ස් නුවර Panathenaic stadium හි දී අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ අනුග්‍රහයෙන් පළමු ඔලිම්පික් උළෙල පැවැත්විණ. ඒ සඳහා රටවල් 14 ක ක්‍රීඩකයෝ 241 දෙනෙක් තරග අවස්ථා 43 ක් සඳහා ඉදිරිපත් වූහ.[29] අනාගත ඔලිම්පික් උළෙලවල් සඳහා ද තම මූල්‍යමය දායකත්වය ලබා දීමට හැකි වන පරිද්දෙන්, ග්‍රීක රජය තුළ තමන් කෙරෙහි විශ්වාසයක් ඇති කරවීමට Zappas සහ ඔහුගේ ඥාති සොහොයුරෙකු වූ Konstantinos Zappas සමත්වූහ. 1896 උළෙලේ මූල්‍යමය තත්ත්වය කෙරෙහි ඒම විශ්වාසය බලපෑවේ ය. [21]:117[30][31]උළෙල පැවැත්වීමට පෙර සිදු කළ ක්‍රීඩාගාරයේ නවීකරණ කටයුතු සඳහා George Averoff නොමසුරු ව දායකත්වය දැක්වූයේ ය.[21]:128 ඔලිම්පික් උළෙලේ ප්‍රවේශපත් වලින් සහ පළමු ඔලිම්පික් උළෙල සැමරුම සඳහා නිකුත් කළ මුද්දර පෙළ විකිණීමෙන් ලැබෙන ආදායමෙන් පියවා ගන්නා අටියෙන් ග්‍රීක රජය ද අරමුදල් ලබා දුන්නේ ය. [21]:128
තම රටෙහි ඔලිම්පික් උළෙල පවත්වන්නට යෙදීම සම්බන්ධයෙන් ග්‍රීක රජය සහ ජනතාව බෙහෙවින් ම උද්යෝගයට පත්වූහ. සෑම ඔලිම්පික් උළෙලක් ම ඇතැන්ස් නුවර ම පැවැත්විය යුතු යැයි ඇතැම් ක්‍රීඩකයෝ ද යෝජනා කරන්නට වූහ. නමුත්, ඒ සඳහා අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව එකහෙලාම විරුද්ධ වූ අතර නූතන ඔලිම්පික් උළෙල ලොව වටා ගමන් කළ යුතු ය යන්න ඔවුන්ගේ මතය විය. ඒ අනුව 1900 දී දෙවන ඔලිම්පික් උළෙල ප්‍රංශයේ පැරිස් නුවර දී පැවැත්වීමට තීරණය විය. [32]
වෙනස්වීම් සහ එකතුවීම්
[සංස්කරණය]1896 තරගාවලිය සාර්ථක වුව ද ඉන් අනතුරුව, ඔලිම්පික් උළෙල මුහුණදුන්නේ එක තැන පල් වන තත්ත්වයකට ය. ඔලිම්පික් උළෙලෙහි පැවැත්මට ද එම තත්ත්වය බලපාන සුළු විය. 1900 වසරේදී පැරිසියේ පැවති වෙළඳ ප්‍රදර්ශනය අතර පැවැත්වුණු ඔලිම්පික් උළෙල ත්, 1904 වසරේ දී ශාන්ත ලුවිස් හි පැවති ජගත් සල්පිල අතරතුර පැවති ඔලිම්පික් උළෙලත් සුළු අංගයන් පමණක් ම විය. පැරිසියේ පැවති උළෙලට ක්‍රීඩාගාරයක් ද භාවිතා නොකළ අතර කෙසේ වුව ද පළමු වරට ඔලිම්පික් සඳහා කාන්තාවන් සහභාගී වී ඇත්තේ මෙම ඔලිම්පික් උළෙලේ දී ය. ශාන්ත ලුවිස් ඔලිම්පික් උළෙල සඳහා සහභාගී වූ ක්‍රීඩකයන් 650 දෙනාගෙන් 580 දෙනෙක් ම ඇමරිකානුවෝ වූහ. සෑම උත්සවයක ම තිබී ඇති ඒකාකාරීභාවය පිළිබඳ ඔලිම්පික් පදනම සැලකිල්ලක් දක්වා නැත. [33] 1906 දී ඇතැන්ස් හි පැවති අතරමැදි ඔලිම්පික් උළෙලේදී නැවත එය පරිවර්තනයකට ලක් ව පැවැත්වූවේ ය. තෙවැනි ඔලිම්පියාඩ් කාල පරාසය තුළ පැවති දෙවැනි ඔලිම්පික් උළෙල වන නිසා අතරමැදි තරගාවලිය ලෙස හඳුන්වන එය, අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව විසින් නිළ උළෙලක් වශයෙන් පිළිනොගන්නා අතර එවැනි අතරමැදි උළෙලක් එතැන් සිට මේ දක්වා පවත්වා නැත. ඇතැන්ස් හි Panathinaiko ක්‍රීඩාගාරයේ පැවැත්වුණු ඔලිම්පික් උළෙල ජාත්‍යන්තර තලයේ ඉහළ සහභාගීත්වයක් මෙන්ම විශාල ජනතා ආකර්ශනයක් ද දිනා ගැනීමට සමත් විය. එය, ඔලිම්පික් උළෙලේ ජනප්‍රියත්වය සහ විශාලත්වය වර්ධනය වීමේ ආරම්භය සනිටුහන් කරයි. [34]
ශීත ඍතු ඔලිම්පික්
[සංස්කරණය]
ග්‍රීශ්ම ඔලිම්පික් උළෙලකදී පැවැත්වීමට අපහසු වන හිම සහ අයිස් මත කරන ක්‍රීඩාවන්ට අවස්ථාවක් ලබා දීම සඳහා ම ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙල සංවිධානය විය. හිම මත ලිස්සා යාම (1908 සහ 1920 උළෙලවල දී) සහ අයිස් හොකී (1920 උළෙලේ දී) ග්‍රීෂ්ම උළෙලවලදී පැවැත්වීමට මුල් කාලයේ දී කටයුතු යොදා තිබිණ. අනතුරුව තව තවත් එබඳු ක්‍රීඩා ඔලිම්පික්වල දී පැවැත්වීමට අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව තීරණය කළේය. 1921 දී ලුසෑන් හි පැවති ඔලිම්පික් සැසියේ දී, ඔලිම්පික් උළෙලට සමගාමී ව ශීත ඍතු ක්‍රීඩා පැවැත්වීම සඳහා වෙනම ක්‍රීඩා උළෙලක් පැවැත්වීමට යෝජනා විය. ඒ අනුව 1924 ප්‍රංශයේ පැරිස් ඔලිම්පික් උළෙලට සමගාමීව, ඉන් තෙමසකට පසු, එම වර්ෂයේ ම ප්‍රංශයේ Chamonix හි දී ශීත ඍතු ක්‍රීඩා සතියක් (දින 11 ක්) පැවැත්විණි. එය ශීත ඍතු ඔලිම්පික් වල සමාරම්භය සනිටුහන් කරයි. [35] ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් සඳහා සත්කාරකත්වය දරන රටම ඊට සමගාමී ව පැවැත්වෙන ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙලට සත්කාරකත්වය දැක්විය යුතු බව පළමු ව තීරණය කර තිබුණ නමුත් කෙටි කලකින් ම එම අදහස අත්හැරදැමීමට සිදු විය. ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙල ද, සෑම සිව් වසරකට ම වරක් ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් පැවැත්වෙන වසරේ ම පැවැත්වීමට අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව සම්මතයකට එළඹුණේ ය.[36] ප්‍රංශයේ Albertville හි පැවැත්වුණු 1992 ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙල දක්වා ම එම සම්මතය පැවතුණ ද, 1994 උළෙලේ සිට ව මේ දක්වා ශීත ඍතු ඔලිම්පික් පැවැත්වෙන්නේ ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් පවත්වා දෙවසරකට පසු එළඹෙන ශීත ඍතුවේ දී ය.
පැරාලිම්පික්
[සංස්කරණය]දෙවන ලෝක යුද්ධය නිමා වීමෙන් අනතුරුව, 1948 වසරේ දී යුද්ධයට සහභාගී වූ සොල්දාදුවන් පුනරුත්තාපනය කිරීමේ වැඩසටහන පුචලිත කිරීමේ අරමුණෙන්, ශ්‍රීමත් ලුඩ්විග් ගට්මන් විසින් ක්‍රීඩා කිහිපයකින් යුත් ක්‍රීඩා උළෙලක් සංවිධානය කර රෝහල් කිහිපයක් අතර පවත්වන්නට කටයුතු කෙරිණි. එම උළෙල 1948 ලන්ඩන් ඔලිම්පික් උළෙලට සමගාමී ව පැවැත්විණ. ගට්මන් විසින් සංවිධානය කෙරුණු එම ක්‍රීඩා උළෙල පසුව ස්ටෝක් මැන්ඩවිල් ක්‍රීඩා උළෙල ලෙස වාර්ෂික ව පවත්වන්නට කටයුතු යෙදිණි. ඉන්පසු යෙදුණු දොළොස් වසරේ දී ම ගට්මන් සහ ඔහුගේ පිරිවර විසින්, යුධ සෙබළුන් සුව කිරීමේ මාර්ගයක් වශයෙන් ක්‍රීඩාව යොදා ගැනීමට කටයුතු කෙරිණි. රෝමයේ පැවැත්වුණු 1960 ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් උළෙල හා සමගාමීව ගට්මන්ගේ ක්‍රීඩා උළෙල පැවැත්වීම සඳහා ඔහු විසින් ක්‍රීඩකයෝ 400 දෙනෙක් රෝමයට ගෙන එන ලදී. එතැන් පටන් එම සමගාමී ක්‍රීඩා උළෙල "Parallel Olympics" යන අර්ථයෙන් පැරාලිම්පික් යනුවෙන් හඳුන්වන්නට විණි. එමෙන්ම පැරාලිම්පික් උළෙල ද සෑම ඔලිම්පික් උළෙලකට ම සමගාමීව වර්ෂ 4 කට වරක් පවත්වන්නට කටයුතු කෙරිණි. 1988 ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් සඳහා සත්කාරකත්වය දැක්වූ දකුණු කොරියාවේ සියෝල් නගරය ඉතිහාසයේ ප්‍රථම වතාවට එම වසරේ පැරාලිම්පික් සඳහා ද සත්කාරකත්වය දැක්වීය. [37] ඉන් අනතුරුව ඔලිම්පික් උළෙල සඳහා සත්කාරකත්වය දක්වන නගරයට ම පැරාලිම්පික් උළෙල සඳහා ද සත්කාරකත්වය දැක්වීමට හැකි වන පරිදි, 2001 වසරේ දී අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව (IOC) සහ අන්තර්ජාතික පැරාලිම්පික් කමිටුව (IPC) විසින් ගිවිසුමකට එළඹෙන ලදී. [38][39] 2008 වසරේ චීනයේ බීජිං හි පැවති ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් උළෙලින් සහ 2010 වසරේ දී වැන්කුවර් හි පැවති ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙලින් එම ගිවිසුම් ක්‍රියාත්මක කිරීම ඇරඹිණි. ලන්ඩන් ඔලිම්පික් උළෙලේ සංවිධායක කමිටුවේ සභාපතිවරයා වූ සෙබස්තියන් කෝ 2012 ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් උළෙල සහ පැරාලිම්පික් උළෙල සම්බන්ධව මෙසේ ප්‍රකාශ කර සිටියේ ය.
ඔලිම්පික් සහ පැරාලිම්පික් යනු දෙකක් නොව එකක් බව ජනතාවට ඒත්තු ගැන්වීමට අපට අවශ්‍ය යි. ආබාධිතයන් සම්බන්ධ ව ජනතාවගේ ඇති ආකල්ප වෙනස් කළ යුතුයි. පැරාලිම්පික් ක්‍රීඩාවේ විශිෂ්ටත්වය ද ඔලිම්පික් මෙන්ම ඔවුන් විසින් සැමරිය යුතුයි.[40]
යෞවන ඔලිම්පික්
[සංස්කරණය]2010 වසරේ දී ඔලිම්පික් උළෙලට එක් වූ යෞවන ඔලිම්පික් නම් විශේෂ ඔලිම්පික් උළෙල වසය අවුරුදු 14 සහ 18 අතර යෞවනයන් සඳහා වෙන්වූවකි. එබඳු තරගාවලියක් ඔලිම්පික් සඳහා එක් කිරීම 2001 වසරේ දී අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ සභාපති ධුරය දැරූ ජැකස් රොජ්ගේ සිතිවිල්ලක් වන අතර එය අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ 119 වන සැසි වාරයේ දී සම්මත කර ගන්නා ලදී.[41][42] පළමු ග්‍රීෂ්ම යෞවන ඔලිම්පික් උළෙල 2010 වසරේ අගෝස්තු 14 සිට 26 දක්වා සිංගප්පූරුවේ පැවැත්වුණු අතර පළමු ශීත ඍතු යෞවන ඔලිම්පික් උළෙල 2012 වසරේ දී ඔස්ට්‍රියාවේ ඉන්ස්බ්රුක් හි දී පැවැත්විණ.[43] යෞවන ඔලිම්පික් උළෙලක් සාමාන්‍ය ඔලිම්පික් උළෙලකට වඩා කෙටි වෙයි; ග්‍රීෂ්ම ඍතු යෞවන ඔලිම්පික් උළෙලක් දින 12 ක් ද ශීත ඍතු යෞවන ඔලිම්පික් උළෙලක් දින 9 ක් ද පැවැත්වෙයි. [44] ග්‍රීෂ්ම ඍතු යෞවන ඔලිම්පික් උළෙලක් සඳහා ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවන් 3500 දෙනෙකු හා නිළධාරීන් 875 දෙනෙකු සහභාගී කරවීමට අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව අවසර ලබා දී ඇත. එමෙන්ම ශීත ඍතු යෞවන ඔලිම්පික් උළෙලක් සඳහා ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවන් 970 දෙනෙකුට හා නිළධාරීන් 580 දෙනෙකුට සහභාගී විය හැක. [45][46] මෙම උළෙලක දී පැවැත්වෙන ක්‍රීඩා බොහෝ දුරට සාමාන්‍ය ඔලිම්පික් උළෙලකට සමාන වන නමුත් මිශ්‍ර යුගල සහ කණ්ඩායම් තරගවල දී සුළු සුළු වෙනස්කම් දක්නට හැක. සාමාන්‍ය ඔලිම්පික් උළෙලක දැකිය හැකි සියළුම තරග සහ පුහුණුවීම් යෞවන ඔලිම්පික් උළෙලක දී දක්නට නොලැබේ.[47]
මෑත ඉතිහාසය
[සංස්කරණය]1896 වසරේ පැවැත්වුණු පළමු ඔලිම්පික් තරගාවලියට රටවල් 14 ක් නියෝජනය කරමින් තරගකරුවන් 241 දෙනෙකු සහභාගී වූ අතර 2008 වන විට රටවල් 204 කින් තරගකරුවන් 10,500 කට අධික සංඛ්‍යාවක් සහභාගී වන තත්ත්වයට ඔලිම්පික් උළෙල දියුණු වූයේය.[48] මෙම සංඛ්‍යාත්මක අගයන් ශීත ඍතු ඔලිම්පික් ගැන සලකා බැලීමේ දී මීට වඩා අඩු ය. උදාහරණයක් ලෙස 2006 වසරේ ටියුරින් හි දී පැවති ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙලේ ක්‍රීඩා ඉසව් 84 ක් සඳහා රටවල් 80 ක් නියෝජනය කරමින් තරගකරුවෝ 2508 දෙනෙක් සහභාගී වූහ. [49] තරගාවලිය පැවැත්වෙන මුළු කාලය පුරාවටම ක්‍රීඩකයෝ සහ නිළදාරීහු ඔලිම්පික් ගම්මානයේ නවාතැන් ගනිති. එම ගම්මානය සියළු ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවන්ට නවාතැන් ගත හැක වන පරිදි සෑදූ අංග සම්පූර්ණ නිවාසවලින් මෙන් ම භෝජනාගාර, සෞඛ්‍ය මධ්‍යස්ථාන සහ ආගමික කටයුතු කිරීමට සිද්ධස්ථාන වලින් ද සමන්විත වේ. [50]
දේශපාලන ස්වෛරීත්වය තහවුරු කිරීම වෙනුවෙන් අනෙක් ජාත්‍යන්තර සංවිධානවලින් ඉල්ලා සිටින සාධනීය තත්ත්වයන් පෙන්වා සිටීමට නොහැකි වන රටවල් නියෝජනය කිරීම සඳහා ජාතික ඔලිම්පික් කමිටු පිහිටුවීමට අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව අවසර දී ඇත. ඒ අනුව ජනපද සහ යටත් විජිත වලට ද ඔලිම්පික් තරගාවලියට සහභාගී වීමට හැකියාව ලැබී ඇත. උදාහරණ ලෙස පෝට රිකෝ, බර්මියුඩා සහ හොංකොං වැනි ජනපද වෙනම ජාතියක් වශයෙන් තරග වදින අතර ඒවා වෙනත් රටක කොටසක් ලෙස ඔලිම්පික් තරගාවලිය තුළ දී නොසැලකේ. [51] ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව විසින් නිදහස් රාජ්‍යයක් වශයෙන් පිළිගැනෙන ඕනෑම රටක් නියෝජනය කිරීම සඳහා ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවක් පිහිටුවා ගැනීමට ඔලිම්පික් ප්‍රඥ්ඥප්තියේ නව අනුවාදය මගින් ඉඩ කඩ සලසා ඇත.[52]
සත්කාරක නගර සහ රටවල් කෙරෙහි බලපාන ආර්ථික සහ සාමාජීය බලපෑම
[සංස්කරණය]ඔලිම්පික් උළෙලක සත්කාරකත්වය දැරීමෙන්, දිගු කාලීන ව නියත වශයෙන්ම ප්‍රතිලාභයන් කිහිපයක් ලැබුව ද, එවැනි දැවැන්ත උළෙලක සංවිධාන කටයුතු වලට යන අධික පිරිවැය හා සැලකීමේදී සැබැවින්ම සත්කාරක රටවල්වලට ආර්ථික වාසියක් අත්වන්නේදැයි ආර්ථික විද්‍යාඥයෝ සැක පල කරති. ඔලිම්පික් උළෙලක සත්කාරකත්වය දැරීම හෝ ඒ සඳහා ඉල්ලුම් කිරීම වනාහි රටක ආර්ථික තත්ත්වය යහපත් බවට ලෝකයට කරන ඉඟි කිරීමක් වන බැවින් එවැනි අවස්ථාවක එම රටෙහි හෝ නගරයේ අපනයන ආර්ථිකය ඉහළ යෑම දැකිය හැකි වේ. [53] කිසියම් නගරයක් ඔලිම්පික් උළෙලක සත්කාරකත්වය දැරීම හේතුවෙන් එම නගරයේ ඇති සංස්ථාවල උපකාර නිසා එම ප්‍රදේශයේ ආදායම් නොලබන ජනතාවට වාසි ලැබිය හැකි වන බව පර්යේෂණයකින් සොයා ගෙන ඇත. එම ධනාත්මක බලපෑම ඔලිම්පික් උළෙල පැවැත්වෙන වසරේ දී බහුල ව දැකීමට හැකි වන අතර සදාකාලිකව නොපැවතුණත්, ඇතැම් විට ඊට පසුව ද දිගු කාලයක් පුරා දැකිය හැකි වේ. ආදායම් නොලබන ජනතාව සහ සාමාන්‍ය ජනතාව වෙත වාසි අත් කර දීමට හැකි වන පරිදි දේශීය සංස්ථාවලට අනුබල දිය හැකි වන වටපිටාවක් ඔලිම්පික් උළෙලක සත්කාරකත්වය දැරීම නිසා නගරයකට හිමි වන බව ඉහත කී පර්යේෂණය මගින් තවදුරටත් පැහැදිලි කර ඇත. [54] එසේම, මෙ කී සත්කාරකත්වය දැරීම සැලකිය යුතු ඍණාත්මක බලපෑම් ද අදාල රට වෙත ඇති කරයි.
අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව
[සංස්කරණය]
විශාල සංඛ්‍යාවක් වූ ජාතික හා ජාත්‍යන්තර ක්‍රීඩා සංවිධාන, මාධ්‍ය සහකරුවන්, ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවන්, නිළධාරීන්, විනිසුරුවන් මෙන්ම ඔලිම්පික් ප්‍රඥප්තියේ අන්තර්ගත වන නීති රීති වලට එකඟ ව කටයුතු කරන සෑම පුද්ගලයකුම හා ආයතනයක් ම ඔලිම්පික් පදනමට අයත් වේ.[55] ඔලිම්පික් උළෙලක් සංවිධානය කිරීමේ දී සත්කාරක නගර තෝරා ගැනීම, සංවිධාන කටයුතු කෙරෙන ආකාරය පිළිබඳ නිරතුරුව විමසිලිමත් වීම, ක්‍රීඩා වැඩසටහන් සඳහා අනුමැතිය ලබා දීම සහ යාවත්කාලීන කිරීම මෙන්ම අනුග්‍රාහක අයිතීන් සහ විකාශන අයිතීන් සම්බන්ධ කරුණුවලදී මැදිහත් වීම සම්බන්ධයෙන් ඔලිම්පික් පදනමෙහි මව් සංවිධානය වශයෙන් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව (IOC) වගකිව යුතු වෙයි. [56]
ඔලිම්පික් පදනම ප්‍රධාන කොටස් තුනකින් සමන්විත වෙයි:
- අන්තර්ජාතික මට්ටමෙන් කිසියම් ක්‍රීඩාවක් අධීක්ෂණය කිරීමේ බලාධිකාරය වනුයේ එම ක්‍රීඩාව සඳහා වන අන්තර්ජාතික ක්‍රීඩා සම්මේලනය යි. උදාහරණ ලෙස පාපන්දු ක්‍රීඩාව සඳහා එය ජාත්‍යන්තර පාපන්දු සම්මේලනය (FIFA) වන අතර වොලිබෝල් සඳහා එය අන්තර්ජාතික වොලිබෝල් සම්මේලනය (Fédération Internationale de Volleyball) නමින් හැඳින්වේ. මේ වන විට එක් එක් ක්‍රීඩා නියෝජනය කිරීම උදෙසා අන්තර්ජාතික ක්‍රීඩා සම්මේලන 35 කින් ඔලිම්පික් පදනම සමන්විත වේ.[57]
- එක් එක් රටවල් තුළ ඔලිම්පික් පදනම නියෝජනය කරනුයේ සහ හසුරවනුයේ එම රටෙහි ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව යි. (NOC) උදාහරණයක් ලෙස ශ්‍රී ලංකාව තුළ ඔලිම්පික් පදනම නියෝජනය කරනුයේ ශ්‍රී ලංකා ඔලිම්පික් කමිටුව යි. මේ වන විට ජාතික ඔලිම්පික් කමිටු 205 ක් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ ලියාපදිංචි වී ඇත. [48]
- එක් එක් වසරවල ඔලිම්පික් උළෙලවල් සංවිධාන කිරීම තාවකාලිකව භාර කරනුයේ ඒ සඳහා පත් කරන ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා සංවිධායක කමිටුවලට ය. (OCOGs) එවැනි සංවිධායක කමිටුවක් පත්කරනු ලබන්නේ කිසියම් ඔලිම්පික් උළෙලක සංවිධාන කටයුතු වලට පමණක් වන අතර එම ඔලිම්පික් උළෙල අවසන් වූ පසු අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවට අවසන් වාර්තාව ලබා දීමෙන් අනතුරු ව එය විසුරුවා හරිනු ලබයි.[58]
ප්‍රංශ සහ ඉංග්‍රීසි භාෂාවන් ඔලිම්පික් පදනම භාවිතා කරන ප්‍රධානතම භාෂාවන් දෙක ය. කිසියම් ඔලිම්පික් උළෙලක දී එම භාෂාවන් දෙකට අමතර ව තවත් භාෂාවක් (භාෂාවන්) භාවිතා කරයි නම්, ඒ අදාල සත්කාරක රටේ රාජ්‍ය භාෂාව (භාෂාවන්) විය යුතු ය. සෑම දැන්වීමක් ම (සමාරම්භක උළෙලේ දී, ආචාර පෙළපාලියේ යන විට කණ්ඩායම් පිළිබඳ නිවේදන කරන අවස්ථා වල, පදක්කම් ප්‍රදානයේ දී) ඉතහ කී භාෂා තුනෙන් (හෝ වැඩි ගණනින්) නිවේදනය කරනු ලබයි.[59]
විචාර
[සංස්කරණය]අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව, අන්තර්ජාතික සංවිධාන අතර ඇති එක් මුරණ්ඩු සංවිධානයක් ලෙස නිරතුරු ව චෝදනා ලබයි. ඇවෙරි බ්‍රන්ඩේජ් සහ ජුවාන් ඇන්ටෝනියෝ සැමරන්ච් යන සභාපතිවරුන්ගේ නිල කාලයන් දැඩිව මතභේදයන්ට ලක් ව ඇත. බ්‍රන්ඩේජ්, පුරා වසර 20 ක් මුළුල්ලේ එහි සභාපතිවරයා ව කටයුතු කරන අතර ඔහුගේ නිල කාලය තුළ ඔලිම්පික් උළෙල දේශපාලන ඇඟිලි ගැසීම්වලින් සහ වෙළඳ ප්‍රචාරණ බලපෑම්වලින් තොරව පවත්වා ගෙන යෑමට ඔහු කටයුතු කළේය. [60] දකුණු අප්රිකානු නියෝජිතයන් සම්බන්ධයෙන් සිදු වූ වර්ණ භේදය පිළිබඳ ගැටලුව විසඳූ ආකාරය ත්, යුදෙව් විරෝධවාදය සම්බන්ධව ඔහු කටයුතු කළ ආකාරය ත්, අන්තවාදී ලෙස සිදු කළේ යැයි ඔහුට චෝදනා එල්ල වී ඇත. [61] සැමරන්ච්ගේ සභාපතීත්වය යටතේල ඔහුගේ ඥාතීන් වෙත වැඩි සැලකිල්ලක් දැක්වූ බවටත්, විවිධ අක්‍රමිකතා සිදු වූ බවටත් චෝදනා එල්ල වී ඇත. [62] සැමරන්ච් සහ ස්පාඤ්ඤයේ ෆ්‍රැන්කෝ ආධිපත්‍ය අතර තිබූ සම්බන්ධය ද විචාරයන්ට බඳුන් වෙයි. [63]
2002 ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙලේ සත්කාරකත්වය ලබා ගැනීම සඳහා 1998 වසරේ දී පැවැති ලංසු තැබීමේ දී සෝල්ට් ලේක් නගරයේ අදාල කමිටුවේ නිළධාරීන්ගෙන් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ නිළධාරීන් පිරිසක් අල්ලස් ගත් බවට හෙළි වී ඇත. ඒ සඳහා පැවැත්වූ පරීක්ෂණයකින් පසු ව නිළධාරීන් හතර දෙනෙකු ඉල්ලා අස් වූ අතර 6 දෙනෙකුගේ වැඩ තහනම් කරන ලදී. එම සිදුවීමෙන් අනතුරුව, අනාගතයේ තවදුරටත් එවැනි සිදුවීම් සිදු වීම වැළැක්වීමේ අරමුණෙන් සත්කාරක නගර තෝරා ගැනීම සඳහා අනුගමනය කරන ක්‍රියා මාර්ගය සංශෝධනය කිරීමට පියවර ගන්නා ලදී. [64]
2012 ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් උළෙලේ සත්කාරකත්වය ගැනීම සඳහා 2004 වසරේ දී පැවති ලංසු තැබීමේ දී සිදු වූ අල්ලස් ගැනීමක් සම්බන්ධව ක��� විමර්ශනයක් ඇසුරින් BBC නාළිකාව නිෂ්පාදනය කළ වාර්තා වැඩසටහනක් Panorama: Buying the Games, නමින් 2004 වසරේ අගෝස්තුවේදී විකාශය විය.[65] එම වාර්තා වැඩසටහන හෙළි කළ පරිදි අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ නිළධාරීන්ට අල්ලස් ලබා දී කිසියම් නගරයකට ඡන්දය ප්‍රකාශ කරන ලෙස බලපෑම් කළ හැකි බවයි. 2012 ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් උළෙලේ සත්කාරකත්වය ලබා ගැනීම සඳහා ඔවුන්ගේ ලංසුව ඉතා සුළු අගයකින් පරාජය වීමෙන් අනතුරු ව[66] ප්‍රංශයේ පැරිස් නුවර නගරාධිපතිවරයා විසින් එවකට බ්‍රිතාන්‍යයේ අගමැතිවරයා වූ ටෝනි බ්ලෙයාර් සහ හිටපු ඔලිම්පික් ශූරයකු වූ සෙබස්තියන් කෝ ගේ ප්‍රධානත්වයෙන් යුත් ලන්ඩන් නුවර ලංසු තැබීමේ කමිටුව හට ලංසු තැබීමේ මූලික නීති රීති බිඳ දැමූ බවට ඍජුව චෝදනා කරන ලදී. ඒ සඳහා එවකට ප්‍රංශ ජනාධිපතිවරයා වූ ජැක් ෂිරාක් සාක්ෂි දරනු ඇති බවට ඔහු පැවසූ අතර, ජනාධිපතිවරයා විසින් ප්‍රවේශම්සහගත ව ප්‍රශ්න කිරීම්වලදී පිළිතුරු දෙන ලදී. [67] චෝදනාව සම්පූර්ණයෙන්ම පරීක්ෂණයකට ලක් නොකළ බව නම් නිසැකය. 2006 ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙල සඳවූ වූ ලංසු තැබීම ද මතභේදයකට ලක් ව සැඟව ගියේ ය. ටියුරින් සංවිධායක මණ්ඩලය විසින් දැඩිව චෝදනා කරන ලද්දේ ප්‍රතිවාදී ලංසුව තැබූ ස්විට්සර්ලන්තය අල්ලස් ලබා දුන් බවත් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ ප්‍රසිද්ධ නිලධාරියකු වන මාක් හෝල්ඩර් ද එයට සම්බන්ධ බවත් ය. එම චෝදනාව දීර්ඝ පරීක්ෂණයක් සිදු කිරීමට මුල පිරුවේ ය. තවද එම චෝදනාව නිසා අන්තර් ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ නිළධාරීන් ද කළකිරුණු අතර ස්විට්සර්ලන්තය කෙරෙහි අප්‍රසාදයට පත් ව සත්කාරකත්වය ටියුරින් නගරයට දිනා ගැනීමට ඔවුහු උදව් කළහ. [68]
1972 දී මියුනිච් ඔලිම්පික් උළෙලේ දී පලස්තීන ත්‍රස්තවාදීන් අතින් ඝාතනය වූ ඊශ්රායල ක්‍රීඩකයන් 11 දෙනා සිහි කර ඔලිම්පික් උළෙලේ සමාරම්භක උත්සවයේ දී නිහඬතාවයක් පැවැත්වීමට කරන ලද ඉල්ලීම් සියල්ලම අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව දිගින් දිගටම ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත. ඒ වෙනුවෙන් 2012 ජූලි මාසයේ දී ප්‍රකාශයක් නිකුත් කරමින් The Anti-Defamation League (ADL) නම් සංවිධානය කියා සිටියේ එය අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ මුරණ්ඩු බව, දයාවිරහිත බව සහ හැඟීම් විරහිත බව දිගින් දිගටම ප්‍රදර්ශනය කිරීමක් බවයි. [69]
වාණිජකරණය
[සංස්කරණය]ආරම්භයේ දී අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව සංස්ථාපිත අනුග්‍රාහකත්වයන් වලට විරුද්ධත්වය දැක්වූවේ ය. 1972 දී ඇවෙරි බ්‍රන්ඩේජ් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ සභාපති තනතුරෙන් විශ්‍රාම යනතුරු ම, රූපවාහිනී මාධ්‍ය සහ මූල්‍යමය වාසි ලබා දෙන ප්‍රචාරණ ක්‍රම භාවිත කළ හැකියාවක් පවතී දැයි සොයා බැලීමටවත් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව උත්සාහ නොකළේය. [70] තමන්ගේ නිෂ්පාදන ඔලිම්පික් සන්නාමය හා සබැඳීමට කැමැත්ත ප්‍රකාශ කළ ජාත්‍යන්තර අනුග්‍රාහකයන් වෙත ඔලිම්පික් උළෙල ඇදී යන්නට වූයේ ජුවාන් ඇන්ටෝනියෝ සැමරන්ච් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ සභාපතීත්වය දරන සමයේ දී ය.[71]
අයවැය
[සංස්කරණය]20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව පවත්වාගෙන යනු ලැබුවේ සුළු මූල්‍යමය තත්ත්වයක් යටතේ ය. [71][72] 1952 සිට 1972 දක්වා කාලය තුළ එහි සභාපතිවරයාව සිටි ඇවෙරි බ්‍රන්ඩේජ් විසින් වාණිජ්‍යමය අරමුණු සමග ඔලිම්පික් සැසඳීමට ගත් සියළු උත්සාහයන් ව්‍යර්ථ කර දමන ලදී. [70] එයට හේතුව වූයේ වෙනත් පාර්ශවයන් හා සම්බන්ධ වුවහොත් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ තීරණ ගැනීම් එම පාර්ශවයන් නිසා අයුතු ලෙස බලපෑමට ලක් ව හැකි බව බ්‍රන්ඩේජ් විශ්වාස කිරීමයි.[70]ඔහුගේ එම ක්‍රියා පිළිවෙල නිසා අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවට සිදු වූයේ අනුග්‍රාහක ගිවිසුම් ඉවත ලා කටයුතු කිරීමටයි. [70] බ්‍රන්ඩේජ්, අන්තර්ජාතික ඔල්ම්පික් කමිටු සභාපතීත්වයෙන් වි��ාම යන විට එහි වත්කම් ප්‍රමාණය ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 2 ක් වූ අතර එයින් වසර 8 ක් ඉක්ම යද්දී භාණ්ඩාගාරය ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 45 ක් දක්වා තර කර ගැනීමට හැකි විය. [70] මූලික වශයෙන්ම එය සිදු වූයේ, පාලනාධිකාරයෙහි ඇති වූ දාර්ශනික වෙනස් වීම මත, සයයෝගීතා අනුග්‍රාහකත්වයට සහ රූපවාහිනී විකාශන අයිතීන් අලෙවියට ඉඩ ප්‍රස්ථාව ලබා දෙමින් ඔලිම්පික් උළෙල ව්‍යාපත්තියට මග පෑදූ හෙයිනි. [70] ජුවාන් අන්තෝනියෝ සැමරන්ච් 1980 දී අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ සභාපතීත්වයට තේරී පත් වන විට ඔහුගේ අරමුණ වූයේ එය ආර්ථික වශයෙන් ස්ථාවරත්වයකට පත් කිරීම ය.[72]
1984 ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් උළෙල ඔලිම්පික් ඉතිහාසයේ නව පිටුවක් පෙරලීමට සමත් විය. ලොස් ඇන්ජලීස් සංවිධායක කමිටුව එම ඔලිම්පික් උළෙලින් ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 225 ක ශුද්ධ ලාභයක් ලැබීමට සමත් වූ අතර එය පෙර නොවූ විරූ අන්දමේ ලාභයකි. [73] විශේෂිත අනුග්‍රාහකත්ව හිමිකම් විකිණීමෙන් එවන් ආදායමක් ලැබීමට ඔවුහු සමත් වූහ. [73] ඉන් අනතුරු ව එවැනි අනුග්‍රාහකත්ව අයිතීන් පාලනය කිරීම සම්බන්ධ ව අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව සොයා බැලීය. ඒ අනුව සැමරන්ච් විසින් 1985 දී ඔලිම්පික් සන්නාමය පිහිටුවීමේ අරමුණෙන්, ඔලිම්පික් වැඩසටහන (TOP) පිහිටුවීමට උපකාර කරන ලදී. [71] TOP හි සාමාජිකත්වය ඉතා විශේෂිත එකක් වූ අතර එය මිල අධික වූයේ ය. වසර හතරක සාමාජකත්වය ලබා ගැනීමට ඩොලර් මිලියන 50 ක් ගෙවීමට සිදු විය. [72] තම නිෂ්පාදන ලෝකය පුරා ප්‍රචාරය කිරීම සඳහා විශේෂ අයිතියක් ද එහිදී ඔලිම්පික් සන්නාමය භාවිතා කිරීමේ අයිතිය ද, ඔවුන්ගේ ප්‍රකාශන සහ වෙළඳ දැන්වීම්වල ඔලිම්පික් සංඛේතය භාවිතා කිරීමේ අයිතිය ද TOP සාමාජිකයන් සතුවේ.[74]
රූපවාහිනියේ බලපෑම
[සංස්කරණය].jpg)
1936 වසරේ දී බර්ලිනයේ පැවැති ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් උළෙල ඉතිහාසයේ ප්‍රථම වතාවට ජර්මනිය පුරා රූපවාහිනියෙන් විකාශය කෙරිණි. [75] ප්‍රථම වරට ලොව පුරා විකාශය කෙරුණු ඔලිම්පික් උළෙල වන්නේ 1956 ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙල යි. [76] 1960 ඔලිම්පික් උළෙලේ දී ඉතිහාසයේ ප්‍රථම වතාවට තම විකාශන හිමිකම් විශේෂිත රූපවාහිනී නාළිකාවලට විකිණූ අතර ඒ සඳහා ඇමරිකානු හිමිකම් වෙනුවෙන් CBS නාළිකාව මගින් ඇමරිකානු ඩොලර් 394,000 ක් ද[77] European Broadcasting Union (EBU) මගින් ඇමරිකානු ඩොලර් 660,000 ක් ද ගෙවන ලදී. [71] පසුව එළඹුණූ වසරවලදී සීතල යුද්ධයේ සංකල්පමය යුධ පෙරමුණ බවට ඔලිම්පික් උළෙල පරිවර්තනය විය. සුපිරි බලවතුන් විසින් දේශපාලනික ආධිපත්‍ය රැක ගනු වස් එය මෙහෙයවනු ලැබූ අතර, රූපවාහිනියෙන් ඔලිම්පික් උළෙල විකාශය වීම නිසා උද්දීපනය වූ මහජන උනන්දුව තම වාසියට යොදා ගැනීමට අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව කටයුතු කළේය. [77] විකාශන හිමිකම් විකිණීම නිසා ඔලිම්පික් උළෙල වඩාත් ජනතාව අතර ගෙන යාමෙන්, ඔවුන් තුළ ඔලිම්පික් කෙරෙහි ඇති වූ උන්මාදය දියුණු තියුණු කිරීමට හැකි වූ අතර ඒ නිසා ම එම විකාශයන්ට වෙළඳ දැන්වීම් සඳහා ඉල්ලීම් ගලා එන්නට විය. මෙම ක්‍රියා පිළීවෙල චක්‍රීය ව සිදු වීම නිසා නිරතුරුව ම අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව තම විකාශන හිමිකම් වල වටිනාකම ඉහළ දැමීය. [77] උදාහරණයක් ලෙස CBS නිළිකාව 1998 ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙලේ විකාශන අයිතීන් වෙනුවෙන් ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 375 ක්[78] වියදම් කළ අතර NBC නාලිකාව 2000 සිට 2012 දක්වා ඔලිම්පික් උළෙල 4 ක විකාශන අයිතීන් වෙනුවෙන් ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 3.5 ක් වියදම් කර ඇත.[71]
1960 සිට සියවසේ නිමාව දක්වා ඔලිම්පික් නරඹන්නන්ගේ ප්‍රමාණය ඝාතීය ව ඉහළ ගියේය. 1964 දී චන්ද්‍රිකා තාක්ෂණය යොදා ගෙන වෙ පුරා සජීවී ව රූපවාහිනී විකාශයන් ඇරඹීම ත්, 1968 දී වර්ණ රූපවාහිනී ලොවට හඳුන්වාදීම ත් එයට හේතු වන්නට ඇත. [79] 1968 මෙක්සිකෝ සිටි ඔලිම්පික් උළෙල නරඹනු ඇතැයි අපේක්ෂා කළ ප්‍රේක්ෂක සංඛ්‍යාව මිලියන 600 ක් වූ අතර 1984 ලොස් ඇසන්ජලීස් ඔලිම්පික් උළෙල නැරඹූ ප්‍රේක්ෂක සංඛ්‍යාව මිලියන 900 ක් විය. 1992 වසරේ බාසිලෝනා ඔලිම්පික් උළෙල වන විට මෙම සංඛ්‍යා තවදුරටත් වර්ධනය වෙමින් ලොව පුරා බිලියන 3.5 ක ජනකායක් ඔලිම්පික් උළෙල සජීවි ව නැරඹුවේ ය. [80] කෙසේ වෙතත්, 1968 වසරෙන් පසු ව NBC නාළිකාව ලබා ගත් අවම තක්සේරුව 2000 සිඩ්නි ඔලිම්පික් උළෙලින් වාර්තා විය. [81] ඒ සඳහා හේතු දෙකක් බලපාන්නට ඇත. කේබල් නාළිකාවල ශීඝ්‍ර වර්ධනය එක් හේතුවක් වූ අතර, අන්තර්ජාලයේ බලපෑම දෙවැන්න විය. රූපවාහිනී සමාගම් අනුගමනය කරන ක්‍රමවේදය වන්නේ පටිගත කර පසුව ප්‍රචාරය කිරීම ���න නිසා ත්, අන්තර්ජාලය ඔස්සේ කිසියම් දෙයක් ඒ මොහොතේම නැරඹිය හැකි වීම නිසාත් තොරතුරු යුගයට එළඹෙත්ම රූපවාහිනී නාළිකාවන් අනුගමනය කරන ක්‍රමය යල් පැන ගිය එකක් බවට පත් විය. [82] විකාශන හිමිකම්වල මිල අඩුවීම රූපවාහිනී නාළිකාවල වෙළඳ දැන්වීම් කාලය නොමිලේ ලබා දීමට සිදු වන තරම් බරපතල ගැටලුවක් උද්ගත කරන්නක් විය. [83] රූපවාහිනී විකාශයන්ගේ වියදම වැඩි වීමත්, අන්තර්ජාලයෙන් සහ කේබල් නාළිකාවලින් එල්ල වූ දැඩි තරගකාරීත්වය ත් නිසා අදාල විකාශන හිමිකම්වල මිල ඉහළ දැමීමක් රූපවාහිනිය අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවෙන් අපේක්ෂා කළේය.[84] ඔලිම්පික් වැඩසටහනට විවිධ වෙනස්කම් කිහිපයක් සිදු කරමින් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව ඒ ඉල්ලීම්වලට ප්‍රතිචාර දැක්වූවේ ය. දින හතක් පුරා පැවැත්වුණු ජිම්නාස්ටික් තරග දින 9ක් දක්වා දීර්ඝ කිරීම ත්, වැඩිදුර ආකර්ශනයක් ලබා ගැනීම සඳහා ජයග්‍රාහකයන් වෙනුවෙන් සැමරුම් සාදයක් පැවැත්වීමත් ඒ අතර වෙයි. [85] රූපවාහිනිය ඔස්සේ විශාල ප්‍රේක්ෂක පිරිසක් නරඹන පිහිනුම් සහ කිමිඳුම් ඉසව් පුළුල් කිරීම තවත් එක් පියවරකි. [85] එම වෙනස් කිරීම් නිසා ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ වැඩිම පිරිසක් රූපවාහිනී නරඹන කාල පරාසය තුළ ඔලිම්පික් තරග විකාශය කිරීමට ඇමරිකානු රූපවාහිනිය සමත් වූවේය. [86] මෙම සියලු ම ක්‍රියාමාර්ගවලන් ලැබෙන ප්‍රතිපල එක් මිශ්‍ර වීම රූපවාහිනී නරඹන්නන් ප්‍රමාණය කෙරෙහි විවිධ අයුරින් බලපා ඇත. 2006 ඉතාලියේ ටොරිනෝ නුවර පැවති ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙල නැරඹූ ප්‍රමාණය 2002 වසරේ ප්‍රේක්ෂක ප්‍රමාණයට වඩා සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයකින් අඩු වී ඇති අතර 2008 බීජිං ඔලිම්පික් උළෙල නැරඹීමේ යම් වැඩි වීමක් දක්නට ඇත. [83][87]
මතභේදයන්
[සංස්කරණය]ඔලිම්පික් සන්නායමය අලෙවි කිරීම මතභේදයට තුඩු දුන් කාරණයකි. විවාදාත්මක කාරණය වූයේ ඔලිම්පික් සන්නායමය අලෙවි කිරීම නිසා වෙනත් වාණිජ්‍යකරණය වූ ක්‍රීඩා උත්සව අතරින් ඔලිම්පික් උළෙල වෙන් කර හඳුනාගත නොහැකි වන බවට අදහස් පළ වීමයි.[74] 1996 ඇට්ලන්ටා සහ 2000 සිඩ්නි උළෙලවල් අතරතුර දී එම නගරයන්හි වෙළඳ ආයතන සහ බාහිර පුද්ගලයන් ඔලිම්පික් සම්බන්ධ ආයිත්තම් අලෙවි කිරීමට පටන් ගත් නිසා එය ප්‍රබල ලෙස විචාරයට බඳුන් විය.[88] අනාගතයේ එවැනි දෙයක් සිදු නොවීමට වග බලා ගැනීමට අන්තර් ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව පියවර ගත යුතු බව අවධාරණය විය. [88] අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව ඔලිම්පික් සංකේත වල හිමිකම් තමන් සතුව තබා ගනිමින් ඒ මගින් මුදල් ඉපැයීමක් කළ ද උළෙලේ සංවිධාන කටයුතුවලට කිසිඳු වියදමක් නොදරන බවටත්, සංවිධාන කටයුතුවල වියදම් සියල්ල සත්කාරක නගරයට සහ අදාළ රටේ රජයට පවරා ඇති බවටත් තවත් චෝදනාවක් මතු විය. අන්‍රගාහකත්ව සහ විකාශන හිමිකම් වලින් ලැබෙන ආදායමෙන් කිසියම් ප්‍රතිශතයක් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවට හිමිවේ.[74] ඔලිම්පික් උළෙලකින් ලැබෙන ආදායමෙන් අදාල රට සංවිධාන කටයුතුවලට ආයෝජනය කළ මුදල පියවා ගැනීමට හැකි වෙතැයි විශ්වාසයක් නැති වුවද සියලු රටවල් ඔලිම්පික් උළෙලක සත්කාරකත්වය ලබා ගැනීමට තරග වදියි.[89]
වියදම
[සංස්කරණය]ඔක්ස්ෆර්ඩ් විශ්වවිද්‍යාලයේ විද්‍යාර්ථීන් දෙදෙනෙකු වන Bent Flyvbjerg සහ Allison Stewart විසින් ඔලිම්පික් උළෙලේ වියදම පිළිබඳ ව අධ්‍යයනය කරන ලදී.[90] ඔවුන් සොයා ගත් පරිදි පසුගිය පනස් වරස තුළ පැවති ඔලිම්පික් උළෙලවල් අතරින් වැඩිම වියදමක් දරා සංවිධානය කර ඇත්තේ 2012 ලන්ඩන් ඔලිම්පික් උළෙල (ඇ. ඩො. බිලියන 14.8) ත්, 1992 බාසිලෝනා ඔලිම්පික් උළෙල (ඇ. ඩො. බිලියන 11.4) ත් 1976 මොන්ට්‍රියෙල් (ඇ. ඩො. බිලියන 6) ත් බවයි. 2008 බීජිං සංවිධායකයන් විසින් ඔවුන්ගේ අය වැය පිළිබඳ දත්ත එළි කිරීමට අකමැති වීම නිසා එහි වියදම සම්බන්ධ ව නිගමනයකට එළඹීමට පෙර කී විද්‍යාර්ථියන්ට හැකි ව නැත. මෙහිදී වියදම වශයෙන් සලකා බලා ඇත්තේ ක්‍රීඩා කටයුතු සඳහා යන වියදම පමණක් වන අතර අනෙකුත් වියදම් ද සැලකීම අත්‍යාවශය වුවත් ඒවා අදාළ නගරයේ තත්ත්වය අනුව නගරයෙන් නගරයට විශාල වශයෙන් වෙනස් වන නිසා සංසන්දනාත්මකව විග්‍රහ කිරීමේ අපහසුව සලකා බලා එම වියදම් ගැන සලකා බලා නැත. උදාහරණ ලෙස මෙහිදී වියදම් යටතට මහාමාර්ග, දුම්රිය මාර්ග, ගුවන් තොටුපල වැනි යටිතල පහසුකම් සංවර්ධනයට යන වියදම වැනි රජයේ වියදම් ද, හෝටල් පහසුකම් වැඩි දියුණු කිරීම වැනි පෞද්ගලික වියදම් ද ගණන් බලා නැත. [90]
පෙර කී විද්‍යාර්ථයින් දෙදෙනා තව දුරටත් සොයා ගෙන ඇත්තේ පෙර ගිණුම ඉක්මවා යන පරිදි වියදමක් දැරීමට සෑම ඔලිම්පික් උළෙලකදී ම සිදු වන බවයි:
- ඔලිම්පික් උළෙලක දී වියදම්, අපේක්ෂිත වියදමඉක්මවා යාමේ සම්භාවිතාව 100% කි. එනම්, ඕනෑම ඔලිම්පික් උළෙලක වියදම, අපේක්ෂිත ප්‍රමාණය ඉක්මවා යන බවට ඉතාම නිවැරදි ව අනාවැකි පල කළ හැක. වෙනත් කිසිම මෙවැනි ව්‍යාපෘතියක් සඳහා එතරම් නිවැරදි ව අනාවැකියක් පල කළ නොහැක. ගොඩනැගිලි, යටිතල පහසුකම්, වාරිමාර්ග, තොරතුරු තාක්ෂණය සම්බන්ධ ව්‍යාපෘතිවලදී අදාල පෙර ගිනුමට අනුව වියදම් සිදු කළ හැකි වුවත් ඔලිම්පික්වලදී එය එසේ නොවේ. [90]
- මෙහිදී වියදම් ඉක්මවා යාමේ ප්‍රතිශතය 179% වන අතර නාම මාත්‍රිකව එය 324% ක් යැයි කියනු ලැබේ. එය අනෙක් ව්‍යාපෘති හා සැසඳීමේ දී අති විශාල අගයකි.[90]
- මේ වන තෙක් විශාලතම වියදම් ඉක්මවා යාම් වන්නේ 1976 මොන්ට්‍රියල් (796%), 1992 බාසිලෝනා (417%) සහ 1980 ලේක් ප්ලේසිඩ් ශීත ඍතු ඔලිම්පික් (321%) යන උළෙලවල් හි දී ය. [90]
- ඉහත දත්ත අනුව එළඹිය හැකි නිගමනය නම් කිසියම් රාජ්‍යයක් ඔලිම්පික් උළෙලක සත්කාරකත්වය ලබා ගැනීමට තරග කිරීමට පෙර ඒ පිළිබඳ ව දෙවරක් සිතා බැලිය යුතු බවයි. එනම්, මෙම ව්‍යාපෘතිය (ඔලිම්පික් සත්කාරකත්වය) අන් සියලුම ව්‍යාපෘති අතරින් වැඩිම ආර්ථික අවදානමක් ගෙන ඇරඹිය යුතු ව්‍යාපෘතියක් ලෙස හඳුන්වා දිය හැක. එසේම එම අවධානම ගෙන සත්කාරකත්වය ලබා ගත් ඇතැම් රාජ්‍යයන් මේ වන විට එයින් පාඩම් ඉගෙන ගෙන ඇත. උදාහරණයක් ලෙස 2004 ඇතැන්ස් ඔලිම්පික් උළෙල සඳහා ණය ගැනීම සහ වියදම් ඉක්මවා යාම නිසා එවකට ග්‍රීසියේ පැවති ආර්ථික අර්බුධය සැලකිය යුතු මට්ටමකින් දරුණු තත්ත්වයකට පත් විය. 1976 මොන්ට්‍රියල් උළෙල සඳහා ගත් ණය පියවීමට ඔවුන්ට වසර 30 ක ගත වූ බව ද වාර්තා වේ. [90]
අවසාන වශයෙන් Flyvbjerg සහ Stewart විසින් සොයා ගත් පරිදි පසුගිය දස වසරක කාලය තුළ වියදම ඉක්මවා යාම සාමාන්‍ය තත්ත්වයකට පත් ව ඇත. 2000 සිට 2010 දක්වා කාලය තුළ මධ්‍යන්‍ය වියදම ඉක්මවා යාමේ ප්‍රතිශතය 47% කි. ඊට පෙර එම අගය 258% කි. මෙම වියදම් ඉක්මවා යාමේ ප්‍රතිශතය පහත වැටීමේ ප්‍රවණතාව නැවත වැඩි කිරීමට 2012 ලන්ඩන් ඔලිම්පික් උළෙල දායක වී ඇත. එහි දී අදාල අගය 101% ක් වූ බව වාර්තා වේ. [90]
සංකේත
[සංස්කරණය]
ඔලිම්පික් ප්‍රඥප්තිය තුළ මූර්තිමත් වී ඇති නියමයන් නිරූපණය කිරීම සඳහා ඔලිම්පික් පදනම විසින් විවිධ සංකේත භාවිතා කරනු ලබයි. ඔලිම්පික් වළළු ලෙසින් ප්‍රචලිත ඔලිම්පික් සංකේතය,ආසියාව, අප්‍රිකාව, ඇමරිකාව (උතුරු ඇමරිකාව සහ දකුණු ඇමරිකාව), යුරෝපය සහ ඕස්ට්‍රේලියාව යන ඔලිම්පික් තරග සඳහා සහභාගී වන මහාද්වීප පහ අතර සහයෝගය නිරූපණය කරන එකට බැඳුණු වළළු පහකින් සමන්විත වේ. නිල්, කහ, කළු, කොළ සහ රතු වර්ණයන්ගෙන් වර්ණ ගැන්වුණු එම වළළු පහ සුදු පසුතලයක දැක්වීමෙන් ඔලිම්පික් ධජය නිර්මාණය වී ඇත. එම වර්ණ පහ තෝරා ගෙන ඇත්තේ සෑම රටකම ජාතික කොඩියේ එම වර්ණ පහෙන් එකක්වත් අන්තර්ගත ව තිබීම නිසා ය. පළමු වරට 1914 වසරේ දී ඔලිම්පික් ධජය නිර්මාණය කළ ද, පළමු වරට එය භාවිතා කළේ 1920 වසරේ බෙල්ජියමේ ඇන්ට්වර්ප් හි පැවති ඔලිම්පික් උළෙලේ දී ය. එදා සිට අද දක්වා සෑම ඔලිම්පික් උළෙලකදී ම ඔලිම්පික් ධජය අභිමානයෙන් යුතුව භාවිතා කරනු ලබයි. [91]
“වඩා වේගවත් ව, වඩාත් ඉහළට, වඩා ශක්තිමත් ව“ යන අර්ථය සහිත Citius, Altius, Fortius යන ලතින් පාඨය ඔලිම්පික් ආදර්ශ පාඨය ලෙස භාවිතා කෙරේ. ඔලිම්පික් දර්ශනයේ ද කුබර්ටීන්ගේ කල්පිතයන් වඩාත් හොඳින් පැහැදිලි කර ඇත:
ජීවිතයේ දී වඩා වැදගත් දෙය වන්නේ ජයග්‍රහණය නොව සටන් වැදීමයි. එසේ ම ඔලිම්පික් තරගවල දී වඩා වැදගත් දෙය වන්නේ ජයග්‍රහණය නොව සහභාගීත්වය යි. ආධිපත්‍යයට පත් වීම අත්‍යාවශ්‍ය නොවුණත් වඩා හොඳින් සටන් වැදීම අත්‍යාවශ්‍ය වේ. [91]
ප්‍රරාණ ග්‍රීක සම්ප්‍රදායයන්ට ගරු කරමින් ඔලිම්පික් උළෙලකට මාස කිහිපයකට පෙර ඔලිම්පියා හි දී ඔලිම්පික් ගිණි සිළුව දල්වනු ලැබේ. පූජකවරියක් ලෙස පෙනී සිටින නිරූපණ ශිල්පිණයක විසින් සූර්ය කිරණ අභිසරණය කරන පරාවලයික දර්පණයක් තුළ ඔලිම්පික් ගිණිසිළුව තබා එය දල්වනු ලබයි. අනතුරුව ඇය විසින් ගිණිසිළුව ගෙන සංචාරයේ නිරත වන ප්‍රථම පුද්ගලයාගේ ගිණි සිළුව දල්වනු ලබයි. එසේ ඔලිම්පික් ගිණිසිළුව රැගෙන සංචාරයේ යෙදී අවසානයේ සමාරම්භක උත්සවය පැවැත්වෙන ක්‍රීඩා පිටිය වෙත එය රැගෙන එනු ලැබේ. එය ඔලිම්පික් සමාරම්භක උළෙලක වැදගත් අංගයක් ලෙස හැඳින්විය හැක. [92] ඔලිම්පික් ගිණිසිළුව, ඔලිම්පික් සංකේතයක් ලෙස භාවිතා කිරීම ඇරඹුනේ 1928 ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් උළෙලේ සිට ය. නමුත් ඔලිම්පික් ගිණි සිළුව රැගෙන රට වටා යාම ආරම්භ කරන ලද්දේ 1936 ඔලිම්පික් උළෙලත් සමග ය. එසේ කිරීමට හේතු වූයේ නාසිවාදය ප්‍රචලිත කිරීමට ජර්මානු රජයට ඇති වූ අවශ්‍යතාවයයි.[91]
සත්කාරක රටේ සංස්කෘතිකමය උරුමයන් විදහා දක්වන පරිදි සත්වයෙකු හෝ මිනිස් රුවක් ඔලිම්පික් සුරතලා ලෙස යොදා ගනු ලැබේ. එසේ ඔලිම්පික් උළෙලක් සඳහා සුරතලෙකු නම් කිරීම ඇරඹුනේ 1968 ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් උළෙලේ දී ය. 1980 උළෙලේ සිට ඔලිම්පික් සුරතලා, ඔලිම්පික් ප්‍රචාරණයේ දී වැදගත් මෙහෙයක් ඉටු කළේ ය. 2008 බීජිං ඔලිම්පික් උළෙලේ සුරතලුන් වූයේ චීනයේ සාම්ප්‍රදායික ෆෙන්ෂුයි කලාවේ දී කියවෙන මූල ද්‍රව්‍යයන් පහ නිරූපණය කරන ෆුවා (සුභ පැතුම් බෝනික්කන්) නම් සතුන් පස් දෙනා ය. [93]2024 පැරිස් ඔලිම්පික් උළෙලෙ සුරතලා ෆ්‍රිජියන් කැප්" ය[ඔලිම්පික් සුරතලා 1][ඔලිම්පික් සුරතලා 1]
උත්සව
[සංස්කරණය]සමාරම්භක උළෙල
[සංස්කරණය].jpg)
ඔලිම්පික් ප්‍රඥප්තිය මගින් පනවා ඇති පරිදි ඔලිම්පික් සමාරම්භක උත්සවයක් තුළ අනිවාර්යයෙන්ම තිබිය යුතු අංග කිහිපයක් වෙයි. සමාරම්භක උත්සවය පැවැත්වෙනුයේ ඔලිම්පික් උළෙලක ක්‍රීඩා ඉසව් ආරම්භ කිරීමට පෙර ය. [94][95] මේ සම්ප්‍රදායයන් අතරින් බොහොමයක් ආරම්භ කෙරුණේ 1920 ඇන්ට්වර්ප් ඔලිම්පික් උළෙලින් පසු ය. [96] ඔලිම්පික් සමාරම්භක උත්සවය සාමාන්‍යයෙන් ඇරඹෙන්නේ සත්කාරක රටේ ජාතික ධජය ඔසවා ජාතික ගීය ගායනා කිරීමෙනි. [94][95] අනතුරුව සත්කාරක රට විසින් ඔවුන්ගේ සංස්කෘතිය විදහා දක්වමින් නැටුම්, රැඟුම්, ගැයුම්, වැයුම් ඇතුලත් සංස්කෘතික සංදර්ශනයක් පවත්වනු ලබයි. [96] වර්තමානය වන විට පෙර ඔලිම්පික් උළෙලේ සමාරම්භක උළෙලට නොදෙවෙනි සමාරම්භක උළෙලක් ලොවට පෙන්වීමේ අභිප්‍රාය මත, සත්කාරක රටවල්, දිගු කලක් මතකයේ රැඳෙන සමාරම්භක උළෙලවල් ඉදිරිපත් කිරීමට උත්සාහ කරති. ඒ අනුව සමාරම්භක උළෙලේ විචිත්‍රත්වය සහ සංකීර්ණත්වය සෑම ඔලිම්පික් උළෙලකදීම අළුත් වන බව කිව හැක. බීජිං ඔලිම්පික් උළෙලේ සමාරම්භක උළෙල සඳහා ඇ. ඩො. මිලියන 100 ක් වියදම් වූ බව වාර්තා වී ඇත. ඒ වියදමෙන් වැඩි කොටසක් කලාත්මක නිර්මාණයන් වෙනුවෙන් කළ වියදම් වීම විශේෂත්වයකි. [97]මෙය අතිඋත්කර්ෂවත් ලෙස පවත්වනු ලබයි
සමාරම්භක උළෙලේ සංස්කෘතික සංදර්ශනයෙන් පසුව එළඹෙන්නේ ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවන් සියළු දෙනා සහභාගී වන ආචාර පෙළපාලියයි. එක් එක් ජාතීන් තම ජාතික ධජයන් සමග වෙන වෙනම ක්‍රීඩාගාරයට ඇතුළු වෙමින් ගමන් කරන මෙම ආචාර පෙළපාලියට සිරිතක් වශයෙන් පළමුවෙන්ම ඇතුළු වන්නේ ග්‍රීසිය නියෝජනය කරන කණ්ඩායමයි. ඒ, ඔලිම්පික් උළෙලේ පුරෝගාමී රාජ්‍ය වශයෙන් ඔවුන්ට කරන ගරු කිරීමක් වශයෙනි. සත්කාරක රට විසින් තෝරා ගන්නා භාෂාවක අක්ෂර මාලාවේ අකාරාදී පිළිවෙලට නම් සඳහන් වන ජාතීන් ඉන් අනතුරුව පිළිවෙලින් ක්‍රීඩා පිටියට ඇතුළු වෙයි. සත්කාරක රටට අයත් කණ්ඩායම පිටියට ඇතුළු වන්නේ අවසානයට ය. 2004 වසරේ ග්‍රීසියේ ඇතැන්ස් හි පැවති ඔලිම්පික් උළෙලේ සමාරම්භක උළෙලේ දී ආචාර පෙළපාලිය සඳහා ග්‍රීසියේ ධජය පළමුවෙන් පිටියට ඇතුළු වූ අතර ග්‍රීක නියෝජිත පිරිස පෙළපාලියේ අවසානයට පැමිණනෙමින් සම්ප්‍රදාය බිඳ නොදැමීමට කටයුතු කළේය. අනතුරු ව නිළ වශයෙන් ඔලිම්පික් උළෙල ඇරඹීමේ නිවේනය නිකුත් කිරීම සඳහා අදාල බලධාරීන් සහ සත්කාරක රටේ රාජ්‍ය නායකයන් විසින් කතා පවත්වනු ලැබේ. අවසානයේ ඔලිම්පික් ගිණි සිළුව ක්‍රීඩාගාරයට ගෙන ඒම සිදු කරනු ලබයි. ගිණි සිළුව අවසාන වශයෙන් අතට ගනු ලබන්නේ සත්කාරක රටෙන් බිහි වූ ලොව පුරා නමක් රැන්දූ ක්‍රීඩකයකු වන අතර ඔහු හෝ ඇය විසින් ක්‍රීඩාගාරයේ කල්දේරමේ ඇති ඔලිම්පික් පහන දල්වනු ලබයි.[94][95]
සමාප්ති උළෙල
[සංස්කරණය]
ඔලිම්පික් උළෙලේ සියලුම ක්‍රීඩා ඉසව් පවත්වා අවසන් වීමෙන් අනතුරු ව සමාප්ති උත්සවය පවත්වනු ලැබේ. පළමුව සෑම රටක්ම නියෝජනය කරමින් ධජයන් රැගත් නියෝජිතයන් ක්‍රීඩා පිටයට ඇතුළු වන අතර ඉන් අනතුරු ව කිසිම ජාතිකත්ව වෙනසකින් තොරව ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවෝ පිටියට ඇතුළු වෙති. [98] ඉන් අනතුරුව රටවල් තුනක ධජ තුනක් ඔසවමින් ඔවුන්ගේ ජාතික ගී ගායනා කරනු ලැබේ. අදාල ඔලිම්පික් උළෙලේ සත්කාරකත්වය දැරූ රට, ඔලිම්පික් පුරෝගාමීත්වයට දක්වන ගරු කිරීමක් වශයෙන් ග්‍රීසිය සහ ඊලඟට නියමිතව ඇති ග්‍රීෂ්ම හෝ ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙලේ සත්කාරකත්වය දරන රට, එම රටවල් තුනයි. [98] සංවිධායක කමිටුවේ සභාපතිවරයා සහ අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ සභාපතිවරයා තම සමාප්ති කතාවන් පවත්වමින් නිළ වශයෙන් ඔලිම්පික් උළෙලේ සමාප්තිය සනිටුහන් කරන අතර ඉන් අනතුරුව ඔලිම්පික් පහන නිවා දමනු ලැබේ. [99] අවසානයේ දී වර්තමාන ඔලිම්පික් උළෙලේ සත්කාරකත්වය දැරූ නගරයේ නගරාධිපතිවරයා විසින් විශේෂ ඔලිම්පික් ධජයක් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටු සභාපතිවරයාට ලබා දෙනු ලබන අතර ඔහු විසින් එය මීලඟ ඔලිම්පික් උළෙල පවත්වන නගරයේ නගරාධිපතිවරයාට භාර දීම සිදු කරනු ලබයි. [100] ඉන් අනතුරුව ඊලඟ ඔලිම්පික් උළෙල පවත්වන රට තමන්ව හඳුන්වාදීම සඳහා ඔවුන්ගේ සංස්කෘතිය විදහා දක්වමින් කුඩා සන්දර්ශනයක් පැවැත්වීම සිදුවේ. [98]
පදක්කම් ප්‍රදානය
[සංස්කරණය]
සෑම ක්‍රීඩා ඉසව්වක්ම අවසානයේ පදක්කම් ප්‍රදානය කිරීම සිදු කරනු ලැබේ. පළමු, දෙවන සහ තෙවන ස්ථාන ලබා ගත් ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවන් හෝ කණ්ඩායම් විසින්, තට්ටු තුනකින් සමන්විත වේදිකාවක් මතට නැගී තම පදක්කම් ලබා ගනු ලැබේ. [101] අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටු නිළධාරියෙකු විසින් පදක්කම් ප්‍රදානය කරනු ලැබීමෙන් අනතුරු ව පදක්කම් ලාභීන්ගේ රටවල් තුනෙහි ජාතික ධජ ඔසවන අතර රන් පදක්කම් ලාභියාගේ රටෙහි ජාතික ගීය වාදනය කරනු ලබේ. [102] පදක්කම් ප්‍රදානය කරන නිළධාරියාට පදක්කම් ලබා දීම, ජාතික ධජ එසවීම වැනි කටයුතුවලට සත්කාරක රටෙහි ස්වේච්ඡාවෙන් ඉදිරිපත් වන්නන්ට අවස්ථාව ලබා දෙනු ලැබේ. [103]
ක්‍රීඩා
[සංස්කරණය]ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා උළෙලක ක්‍රීඩා 35 ක් ද, අංශ 30 ක් ද ආසන්න වශයෙන් ඉසව් 400 ක් ද පැවැත්වේ. උදාහරණයක් ලෙස මල්ලවපොර, ඔලිම්පික් උළෙලක පැවැත්වෙන ක්‍රීඩාවක් වන අතර එය ග්‍රේකො-රෝමානු මල්ලවපොර සහ නිදහස් මල්ලවපොර වශයෙන් අංශ ද්විත්වයකින් යුක්ත වේ. විවිධ බර පන්තීන්ට අයත් වන ක්‍රීරීඩකයන් සඳහා ඉසව් 14 ක් ද ක්‍රීඩිකාවන් සඳහා ඉසව් හතරක් ද වශයෙන් තවදුරටත් එය බෙදා දැක්විය හැක.[104] ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් උළෙලක් ක්‍රීඩා 26 කින් ද ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙලක් ක්‍රිඩා පහළවකින් ද වර්ණවත් වේ. [105] මළල ක්‍රීඩා, පිහිනුම්, කඩු හරඹ සහ රිද්මයානුකූල ව්‍යායාම (ජිම්නාස්ටික්) යන ක්‍රීඩා හතර නූතන ඔලිම්පික් ඇරඹි වසරේ සිට සෑම ඔලිම්පික් උළෙලකම නොවරදවා දැකිය හැකි වූ ක්‍රීඩා හතරයි. එසේ ම Cross-country skiing (හිම ධාවනය), figure skating (හිමසරණය), ice hockey (අයිස් හොකී), Nordic combined, ski jumping (හිම මත පැනීමේ ක්‍රීඩාව) සහ speed skating (වේගවත් හිමසරණය) යන ක්‍රීඩා 1924න් ඇරඹි පසු සියලු ශීත ඍතු ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා උළෙලකම පවත්වා ඇත. බැඩ්මින්ටන්, වොලිබෝල් සහ පැසිපන්දු ක්‍රීඩා මුල් කාලයේ දී ප්‍රදර්ශන තරග ලෙස පමණක් තරගාවලියට එක් කොට තිබී ඇති අතර පසුකාලීන ව නිත්‍ය තරග වශයෙන් එක් කර ගෙන ඇත. මුල් කාලයේ පැවති ඇතැම් ක්‍රීඩා පසුකාලීන ව ඔලිම්පික් උළෙලවලින් ඈත් වීම ද සිදු ව ඇත.[106]
ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා පාලනය කරනු ලබන්නේ අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව මගින් ලෝක ව්‍යාප්ත ක්‍රීඩා අධීක්ෂකයන් වශයෙන් හඳුන්ගන්නා ලද අන්තර්ජාතික ක්‍රීඩා සම්මේලනයන් (IFs) විසිනි. එවැනි සම්මේලන 35 ක් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව නියෝජනය කරයි. [107] ඔලිම්පික් කමිටුව මගින් හඳුනාගන්නා ලද නමුත් ඔලිම්පික් උළෙලේ තරග නොපැවැත්වෙන ක්‍රීඩා ද පවතී. එවැනි ක්‍රීඩා ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා ලෙස නොසලකන නමුත් කිසියම් ඔලිම්පික් උළෙලක් අවසානයේ පළමුව පැවැත්වෙන ඔලිම්පික් කමිටු සැසියේ දී වැඩසටහන් ප්‍රතිශෝධනය කිරීමේ අවස්ථාවක දී එම තරග ඔලිම්පික් තරග ලෙස නම් කිරීමේ හැකියාව ඇත. [108][109] එම ප්‍රතිශෝධන අවස්ථාවක දී ඔලිම්පික් කමිටු සාමාජිකයන්ගේ තුනෙන් දෙකක බහුතර ඡන්දයෙන් කිසියම් ක්‍රීඩාවක් ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා යටතට ඇතුල් කිරීමට හෝ ඉන් ඉවත් කිරීමට පුළුවන. [110] චෙස් සහ රළ මත ලිස්සායාම වැනි සැලකිය යුතු ක්‍රීඩා කිසිම අවස්ථාවක ඔලිම්පික් උළෙලකට ඇතුලත් ව නොතිබීම විශේෂත්වයකි. [111]
2004 වසරේ ඔක්තෝබර් සහ නොවැම්බර් මාසවලදී ඔලිම්පික් වැඩසටහනට ඇතුලත් විය යුතු සහ නොවිය යුතු ක්‍රීඩා පිළිබඳ විමර්ශනය කර බැලීමට අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව විසින් ඔලිම්පික් වැඩසටහන් කමටුව නමින් කමිටුව් පත් කරන ලදී. එහි අරමුණ වූයේ සෑම ඔලිම්පික් උළෙලකම වැඩසටහන සඳහා ක්‍රමානූකූල ප්‍රවේශයක් සකසා ගැනීමයි. [112] කිසියම් ක්‍රීඩාවක් ඔලිම්පික් සඳහා සුදුසු බව තීරණය කිරීම සඳහා නිර්ණායක හතකින් සමන්විත නිර්දේශයක් එම කමිටුව විසින් සකස් කරන ලදී.[112] අදාල ක්‍රීඩාවේ ඉතිහාසය සහ සම්ප්‍රදාය, සර්වසාධාරණත්වය, ජනප්‍රියත්වය, ප්‍රතිරූපය, ක්‍රීඩකයන්ගේ සෞඛ්‍යසම්පන්න බව, එම ක්‍රීඩාව පාලනය කරනු ලබන අන්තර්ජාතික සාමූහිකයේ ප්‍රවර්ධනය සහ ක්‍රීඩාව පැවැත්වීමට වැය වෙන පිරිවැය එම නිර්ණායක හතයි.[112] එම අධ්‍යයනයෙන් ගෝල්ෆ්, කරාතේ, රග්බි, රෝලර් ක්‍රීඩා සහ ස්කෝෂ් යන ක්‍රීඩා පහ 2012 ඔලිම්පික් උළෙලේ ක්‍රීඩාවන්ට ඇතුලත් වීම සඳහා ඉල්ලුම් කිරීමට සුදුසුකම් ලැබීය. [112] එම ක්‍රීඩා පහ අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ විධායක මණ්ඩලය විසින් පුනරීක්ෂණය කිරීමෙන් අනතුරුව 2005 වසරේ සිංගප්පූරුවේ පැවති ප්‍රධාන සැසිය වෙත යොමු කරන ලදී. එහිදී සුදුසුකම් ලැබීමේ තරගයට ඉදිරිපත් වූ ක්‍රීඩා පහෙන් කරාතේ සහ ස්කොෂ් යන ක්‍රීඩා දෙක පමණක් අවසාන වටයට සුදුසුකම් ලැබීය.[112] නමුත් අවසානයේ දී අවශ්‍ය කරන තුනෙන් දෙකක බහුතර ඡන්දය නොලැබීම නිසා එම ක්‍රීඩා දෙකටම ඔලිම්පික් වැඩසටහනට ඇතුලත් වීමට අවස්ථාව නොලද හ. [112] 2009 වසරේ ඔක්තෝබරයේ දී රග්බි සහ ගෝල්ෆ් ක්‍රීඩා 2016 සහ 2020 ඔලිම්පික් උළෙලවල් සඳහා ඇතුලත් කිරීමට හේතුදක්වමින් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව කැමැත්ත පල කළේය. [113]
අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ 114 වැනි සැසි වාරයේ දී ග්‍රීෂ්ම ඍතු ඔලිම්පික් උළෙලක පැවැත්විය හැකි උපරිම ක්‍රීඩා ගණන 28කට ත්, ඉසව් ගණන 301කට ත්, ක්‍රීඩකයින් සංඛ්‍යාව 10,500කට ත්, සීමා කළේය.[112] වසර තුනකට පසු, 117 වන ඔලිම්පික් කමිටු සැසියේ දී පළමු වැඩසටහන් ප්‍රතිශෝධනය ක්‍රියාත්මක කිරීමේ දී 2012 ලන්ඩන් ඔලිම්පික් උළෙලින් බේස්බෝල් සහ සැහැල්ලු පන්දු යන ක්‍රීඩා දෙක ඉවත් කිරීමට තීරණය කෙරිණ. ඉවත් කෙරුණ ක්‍රීඩා වෙනුවට වෙනත් ක්‍රීඩා ඒ තත්වයට උසස් කිරීමට සම්මුතියක් නොතිබුණු බැවින් 2012 ලන්ඩන් ඔලිම්පික් උළෙලේ ක්‍රීඩා 26 ක් පමණක් පැවැත්විණ.[112] 2016 සහ 2020 ඔලිම්පික් උළෙලවලදී රග්බි සහ ගෝල්ෆ් ක්‍රීඩා එක්වීමත් සමග නැවත ක්‍රීඩා 28 ක් දැක ගැනීමේ අවස්ථාව සැලසෙනු ඇත. [113]
ආධුනිකත්වයට එදිරිව වෘත්තීමය ක්‍රීඩාව
[සංස්කරණය]
බ්‍රිතාන්‍යයේ පාසල්වල ඉගැන්වෙන පරිදි රදළයන්ගේ ගති පැවතුම් පියරේ ද කුබර්ටීන් හට ත් නොඅඩු ව බලපාන්නට ඇත. [114] එම පාසල් විශ්වාස කරන ආකාරයට ක්‍රීඩාව අධ්‍යාපන ක්‍රියාදාමයෙහිලා අතිශය වැදගත් අංගයකි. මානසික යහ පැවැත්ම සඳහා කායික යහ පැවැත්ම වැදගත් වන බව mens sana in corpore sano යන ලතින් පාඨයෙන් කියවේ. එම කාලයේ පැවති තත්ත්වය අනුව පුරුෂයා වනාහි එක් විශේෂිත දෙයක් පමණක් ප්‍රගුණ කළ අයකු නොවන අතර සියලු කටයුත්තෙහි දක්ෂයෙකි. ක්‍රීඩාව සඳහා විශේෂයෙන් පුහුණු වීම, එම ක්‍රීඩාවට කරන අසාධාරණයක් බව ත්, එය වංචාවක් බවත්, එකල පැතිර තිබුණු මතයකි.[114] හුදෙක් විනෝදාංශයක් ලෙස ක්‍රීඩාවට සහභාගී වූවන්ට වෘත්තීමය ලෙස පුහුණු වී ඉදිරිපත් වන ක්‍රීඩකයන්ගෙන් අසාධාරණයක් සිදු වන බව ඔවුන්ගේ පිළිගැනීම විය.[114]
නූතන ඔලිම්පික් උළෙලවල් වෘත්තීමය ක්‍රීඩකයන්ට තහනම් වූ අවස්ථාද ඉතිහාසයෙන් හමුවේ. එවන් අවස්ථා මත භේදයන්ට ද තුඩු දී ඇත. 1912 ග්‍රීෂ්ම ඍතු ඔලිම්පික් උළෙලේ පංච ප්‍රයාම සහ දස ප්‍රයාම තරගවලින් ශූරතාව දිනූ ජිම් තෝර්ප් ඔලිම්පික් උළෙලට පෙර බේස්බෝල් ක්‍රීඩාවේ නිරත වී සිටි බව අනාවරණය වීමෙන් පසු ඔහුගේ පදක්කම් නැවත ලබා ගැණුනි. ඔහුගේ මරණයෙන් අනතුරු ව 1983 වර්ෂයේ දී එම පදක්කම් නැවත ඔහුට ලබා දීමට අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව කටයුතු කළේ ය. [115] ස්විස්ටර්ලන්ත සහ ඔස්ට්‍රියානු හිම ධාවකයින් 1936 ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙල වර්ජනය කිරීමට හේතුව වූයේ ඔවුන්ගේ පුහුණුකරුවන් ක්‍රීඩාවෙන් මුදල් උපයන හෙයින් ඔවුන් වෘත්තීමය ක්‍රීඩකයන් යැයි සලකා ඔලිම්පික් උළෙල නියෝජනය කිරීමේ අවස්ථාව ලබා නොදීමයි.[116]
සමාජයේ පැවති පන්ති භේදය 20 වන සියවසේ දී විකසනයට ලක් වීම නිසා වෘත්තීමය නොවන ක්‍රීඩකයන් ශ්‍රේෂ්ඨත්වයෙහිලා සැලකීම යල් පැනගිය මතයක් බවට පත් විය.[114] යමකු ආධුනික ද වෘත්තීමය ද යන්න තීරණය කරනු ලබන්නේ ඔහු ක්‍රීඩාවෙන් මුදලක් උපයනවාද යන සාධකය මත පමණි. ඒ අනුව රාජ්‍ය අනුග්‍රහය සහිත පූර්ණ කාලීන ආධුනික ක්‍රීඩකයන් නැගෙනහිර කාණ්ඩයේ රටවල්වලින් බිහිවීම ආරම්භ වීමත් සමග ම ආධුනිකත්වය යන සංකල්පය ක්‍රමයෙන් නැති වී යන්නට හේතු විය. [117] 1970 වසරේ සිට ඔලිම්පික් සඳහා වූ “ආධුනිකත්ව අවශ්‍යතාවය“ ක්‍රමයෙන් ඔලිම්පික් ප්‍රඥප්තියෙන් ඉවත් කරන්නට කටයුතු කෙරිණ. 1988 ඔලිම්පික් උළෙලෙන් පසු සියලු වෘත්තීමය ක්‍රීඩකයන් හට ද අන්තර්ජාතික ක්‍රීඩා සම්මේලනයන්ගේ අවසරය මත ඔලිම්පික් සඳහා සහභාගී වීමේ අවස්ථාව ලබා දීමට අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව තීරණය කළේ ය.[118] 2012 වසරේ දී කිසිඳු වෘත්තීමය ක්‍රීඩකයකු ඉදිරිපත් නොවූ තරග ඉසව් වූයේ බොක්සින් සහ මල්ලවපොර පමණි. ඇතැම් බොක්සින් සහ මල්ලවපොර ක්‍රීඩකයන් තම රටවල්වල ජාතික ඔලිම්පික් කමිටු වෙතින් මූල්‍යමය දීමනා ලබන හෙයින් එම ඉසව්වලදී ද ගෙවීම මත නොව සටන් නීති අනුව ආධුනිකත්වය තීරණය කිරීමේ අවශ්‍යතාවයක් පවතී.
විවාදාත්මක සිදුවීම්
[සංස්කරණය]වර්ජනයන්
[සංස්කරණය]
1986 වසරේ ඔලිම්පික් ඇරඹීමේ පටන් සෑම වසරක දී ම ඔලිම්පික් නියෝජනය කළ රටවල්වනුයේ ඔස්ට්‍රේලියාව, මහා බ්‍රිතාන්‍යය, ප්‍රංශය සහ ස්ටිට්සර්ලන්තය පමණි. සමහර රටවල්වලට සුදුසුකම් ලැබූ ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවන් නොමැතිකම නිසා ඇතැම් ඔලිම්පික් උළෙලවල් මග හැරී ගිය අතර ඇතැම්රටවල් විවිධ හේතු නිසා ඔලිම්පික් උළෙලවල් වර්ජනය කරන්නට ද යෙදුණහ. අයර්ලන්ත ඔලිම්පික් කවුන්සිලය 1936 බර්ලින් ඔලිම්පික් උළෙල වර්ජනය කළේ අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව විසින් අයර්ලන්ත දිවයිනටම ඔලිම්පික් වරම ලබා නොදී අයර්ලන්ත නිදහස් රාජ්‍යයට පමණක් ඔලිම්පික් සඳහා සහභාගී වන ලෙස සීමා පැනවීම හේතුවෙනි. [119] 1956 මෙල්බන් ඔලිම්පික් උළෙලේ වර්ජනයන් තුනක් සිදු විය : සෝවියට් එකමුතුව විසින් හංගේරියාරියනු කැරැල්ල මැඩපැවැත්වීම නිසා නෙදර්ලන්තය, ස්පාඤ්ඤය සහ ස්විට්සර්ලන්තය සහභාගීවීමප්‍රතික්ෂේප කළහ. නමුත් අශ්වාරෝහක නියෝජිතයකු ස්ටොක්හෝම් නගරයට යැවූහ ; සූවස් අර්බුධය නිසා කාම්බෝජය, ඊජිප්තුව, ඉරාකය සහ ලෙබනනය උළෙල වර්ජනය කළහ ; තායිවානයට, චීන ජනරජය යටතේ සහභාගී වීමට අවසර ලබා දීම නිසා ච���න මහජන සමූහාණ්ඩුව සහභාගී වීම ප්‍රතික්ෂේප කළේය. [120] 1972 සහ 1976 ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් උළෙලවල දී බොහෝ අප්රිකානු රටවල්, වර්ගවාදී අර්බුද හේතුවෙන් දකුණු අප්‍රිකාවට සහ රොඩේෂියාවට ඔලිම්පික් උළෙල තහනම් කරන ලෙස ඉල්ලමින්, එසේ නොකළහොත් තම රටවල් තරගාවලිය වර්ජනය කරන බවට අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවට අනතුරු ඇඟවීම කළහ. නවසීලන්ත ජාතික රග්බි කණ්ඩායම වර්ණභේදවාදී පාලනයකින් යුත් දකුණු අප්‍රිකාවේ තරග සංචාරයක නිරත වීම නිසා නවසීලන්තය ද අප්රිකානු රටවල වර්ජනයට ඉලක්ක වූ රටක් විය. අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව පළමු යෝජනා දෙකට අවසර ලබා දුන් අතර රග්බි ක්‍රීඩාව ඔලිම්පික් ක්‍රීඩාවක් නොවූ බැවින් නවසීලන්තයට උළෙල තහනම් කිරීමට කටයුතු නොකළේය. [121] එයින්, අනතුරු ඇඟවීම සනාථ කරමින් ගයනාව සහ ඉරාකය ද එක් වූ පසු සැදුණු අප්රිකානු රටවල් විස්සක් මොන්ට්‍රියෙල් ඔලිම්පික් උළෙල අතරමගදී තරගාවලිය වර්ජනය කරමින් එයින් ඉවත් වූහ. (ඒ වන විට ඔවුන්ගේ ඇතැම් ක්‍රීඩකයන් තරගවලට සහභාගී වී අවසන් ව තිබිය දී පවා) [121][122] චීන මහජන සමූහාණ්ඩුව (People's Republic of China - PRC) විසින් චීන ජනරජය (Republic of China - ROC) යන නම යටතේ තායිවානයට තරග වැදීමට ඉඩ ලබා නොදෙන ලෙස ඉල්ලමින් චීනය මොනිට්‍රියෙල් ඔලිම්පික් කමිටුවට බලපෑම් කිරීම නිසා තායිවානය තරගාවලිය වර්ජනය කිරීමට තීරණය කළේ ය. පසුව තායිවානය වෙනත් නමකින් සහභාගී කරමින් නමුත් චීන ජනරජයේ ජාතික ගීය සහ ජාතික කොඩිය භාවිතා කිරීමට යෝජනා කරමින් ඔලිම්පික් කමිටුව ගෙන ආ යෝජිත ගිවිසුමට චීන ජනරජය විරුද්ධ විය. [123] අවසානයේ චීන තායිපේ නමින් වෙනම ජාතික ගීයක් සහ කොඩියක් යටතේ තරග වදින තුරු 1984 දක්වා කිසිඳු ඔලිම්පික් උළෙලකට තායිවානය සහභාගී නොවූවේ ය. [124]
සීතල යුද්ධයේ විරුද්ධවාදීහු 1980 සහ 1984 එකිනෙකාගේ ඔලිම්පික් උළෙලවල් වර්ජනය කරන්නට යෙදුණහ. සෝවියට් දේශය ඇෆ්ගනිස්ථානය ආක්‍රමණය කිරීම හේතුවෙන් 1980 මොස්කව් ඔලිම්පික් උළෙල රටවල් 65 ක් විසින් වර්ජනය කරන ලදී. එය 1956 සිට ඒ දක්වා ඔලිම්පික් උළෙලකට ලද අඩුම සහභාගීත්වය යි. [125] තම ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවන්ගේ ආරක්ෂාව තහවුරු කළ නොහැති යයි පවසමින් සෝවියට් සමූහාණ්ඩුව සහ තවත් රටවල් 15 ක් 1984 ලොස් ඇන්ජලීස් ඔලිම්පික් උළෙල වර්ජනය කළහ. “ඇමරිකාවේ උග්‍ර ජාතිවාදී මානසිකත්වය සහ සෝවියට් විරෝධී හිස්ටීරියා තත්ත්වය ඇමරිකානු භූමියේදීම කස පහරට ලක් කරන්නෙමු“ යනුවෙන් පවසමින් සෝවියට් නිලධාරීහු තම මතය වෙනුවෙන් පෙනී සිටියහ. [126] නැගෙනහිර කලාපයේ එම වර්ජකයන් එකතුව ජූලි සහ අගෝස්තු මාසවලදී මිත1ත්ව ක්‍රීඩා නමින් වෙනම ඉසව්වක් පැවැත්වූහ.[127][128]
2008 වසරේ ටිබේටයේ පැවති නොසන්සුන්කාරී වාතාවණය සහ චීනයේ මානව හිමිකම් කඩවීම පිළිබඳ තිබුණු චෝදනා නිසා චීන නිෂ්පාදන සහ 2008 බීජිං ඔලිම්පික් උළෙල වර්ජනය කිරීමට සූදානමක් ද තිබිණි. කෙසේ වුවද කිසිඳු රාජ්‍යයක් වර්ජනයට සහයෝගය නොදැක්වූහ. [129][130] 2008 වසරේ දකුණූ ඔසේෂියා යුද්ධයට රුසියාව එක්වීම නිසා, 2008 අගෝස්තුවේ දී ජෝර්ජියා රජය 2014 දී පැවැත්වීමට නියමිත සෝචි ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙල වර්ජනය කිරීමට තීරණයක් ගෙන තිබිණි. [131][132]
දේශපාලනය
[සංස්කරණය]
ආරම්භයේ සිට ම ඔලිම්පික් තරගාවලිය විවිධ දේශපාලනික මතවාදයන් ප්‍රචලිත කිරීමේ වේදිකාවක් බවට පත් කර ගෙන තිබිණ. නාසි වාදය, යහපත් හිතකාමී දෙයක් සහ සාමය අරමුණු කර ගත් දෙයක් ලෙස හුවා දැක්වීමට ඔවුන් ඔලිම්පික් උළෙලට සත්කාරකත්වය දැක්වූ 1936 වසරේ දී නාසි ජර්මනිය බලාපොරොත්තු වූවේය. නමුත් ඔවුන් ක්‍රීඩාව උපයෝගී කර ගත්තේ ආර්යයන්ගේ ශ්‍රේෂ්ඨත්වය විදහා දැක්වීමට ය.[133] ආර්යයන්ගේ ආධිපත්‍යය ගැන කියා පෑමට මහත් වෙහෙසක් ගත් ජර්මනිය එම තරගාවලියේ දී වඩාත් සාර්ථක වූ කණ්ඩායම බවට පත් වූවේ ය. නමුත් අප්රිකානු ඇමරිකානු සම්භවයක් සහිත වූ ජෙසී ඔවෙන්ස් විසින් දිනා ගනු ලැබූ රන් පදක්කම් හතරත් හංගේරියානු යුදෙව්වකු වූ ඊබෝල්යා ක‘සැක් ගේ ජයග්‍රහණයත් එම මතය දියාරු කර දැමීමට හේතු වූවේය.[134] 1952 හෙල්සිංකි උළෙල වන තුරු සෝවියට් සමූහාණ්ඩුව ඔලිම්පික් උළෙලට සහභාගී වූයේ නැත. ඒ වෙනුවට ඔවුහු 1928 වර්ෂයේ සිට Spartakiad නම් වූ අන්තර්ජාතික ක්‍රීඩා උළෙලක් සංවිධානය කළහ. 1920 සහ 1930 අතර අන්තර් යුධමය කාල පරිච්ඡේදය තුළ දී ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය ඇතුළු රටවල් කිහිපයක සමාජවාදී සහ කොමියුනිස්ට් සංගම් "කම්කරුවන්ගේ ඔලිම්පික්" සමගින් "ධනවාදී ඔලිම්පික්" යනුවෙන් ඔවුන් හැඳින්වූ ඔලිම්පික් උළෙලට එරෙහිව කටයුතු කළහ. [135][136] සෝවියට් සමූහාණ්ඩුව ක්‍රීඩා ක්ෂේත්‍රයේ සුපිරි බලවතකු ලෙස පිබිද ආවේ 1956 ඔලිම්පික් උළෙලේ ශූරතාවය දිනා ගැනීමෙන් අනතුරුව එයින් ලද ප්‍රචාරණය උපරිම ලෙස ප්‍රයෝජනයට ගනිමින් ය. [137] ඇතැම් අවස්ථාවලදී තනි තනි ක්‍රීඩකයෝ පවා තම දේශපාලනික මතවාදයන් ප්‍රචාරණය සඳහා ඔලිම්පික් වේදිකාවක් කොට ගත්හ. 1968 මෙක්සිකෝ සිටි ඔලිම්පික් උළෙලේ මීටර් 200 කෙටි දුර ධාවන ඉසව්වේ ප්‍රථම සහ තෙවන ස්ථාන දිනා ගත් ඇමරිකානු ජවන හා පිටිය මළල ක්‍රීඩකයන් දෙදෙනා වූ ටොමී ස්මිත් සහ ජෝන් කාලොස්, පදක්කම් ප්‍රදානය කරන පීඨිකාව මත දී "කළු බලය උත්තමාචාරය" (Black Power salute) ඉදිරිපත් කළහ. දෙවන ස්ථානය දිනා ගත් ඕස්ට්‍රේලියානු ජාතික පීටර් නොමන් ද මානව හිමිකම් ලාංචනයක් පැළඳීමෙන් ස්මිත් සහකාලෝස් දෙදෙනාට සහය පල කළේය. එයට ප්‍රතිචාර වශයෙන් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ සභාපතිවරයා වූ ඇවරි බ්‍රන්ඩේජ් ඇමරිකානු ඔලිම්පික් කමිටුවට දන්වා සිටියේ එම ක්‍රීඩකයන් දෙදෙනා නැවත සිය රට බලා පිටත් කර හැරීම හෝ ජවන හා පිටිය කණ්ඩායම තරගාවලියෙන් ඉවත් කර ගැනීම සිදු කරන ලෙසයි. එබැවින්, ක්‍රීඩකයන් දෙදෙනා නැවත පිටත් කර හැරීමට ඇමරිකානු ඔලිම්පික් කමිටුවට සිදු විය. [138] එම ඔලිම්පික් උළෙලේදී ම චෙකොස්ලොවැකියාවේ ජිම්නාස්ටික් ක්‍රීඩිකාවක වූ වේරා කැස්ලවැස්කා Beam ඉසව්වෙන් රිදී පදක්කමක් සහ Floor ඉසව්වෙන් සම රන් පදක්කමක් දිනා ගැනීමෙන් අනතුරු ව, සෝවියට් සමූහාණ්ඩුව සහ චෝ(ර්)සෝ ගිවිසුමේ මිත්‍ර පාර්ශව විසින් චෙකොස්ලොවැකියාව ආක්‍රමණය කිරීමට විරුද්ධව හඬ නැගුවාය. සෝවියට් සමූහාණ්ඩුවේ ජාතික ගීය වාදනය වන අවස්ථාවේ කැස්ලවැස්කා තම හිසබිමට නැඹුරු කර ගනිමින් ආක්‍රමණයට සහ ජිම්නාස්ටික් ක්‍රීඩාවට සෝවියට් දේශයේ බලපෑමට එරෙහිව හඩක් නැගුවාය. තරගාවලියෙන් අනතුරුව කැස්ලවැස්කා නින්දිත ක්‍රීඩිකාවකගේ තත්ත්වයට පත් කිරීමටත් තරග කිරීමේ සහ සංචාරය කිරීමේ තහනමක් පැනවීමටත් සෝවියට් රජය තීරණය කළේය.
වර්තමානයේ, තම ක්‍රීඩකයන් ඊශ්රායලයේ ක්‍රීඩකයන් හා තරගවැදීම වැළැක්වීම සඳහා ක්‍රියාමාර්ගයක් ගැනීමට ඉරාන රජය පියවර ගනිමින් සිටියි. 2004 ඇතන්ස් ඔලිම්පික් උළෙලේ දී ඉරාන ජූඩෝ ක්‍රීඩක අරාශ් මිරැස්මයීලි ඊශ්රායල ක්‍රීඩකයා සමග නියමිතව තිබූ තරගයට සහභාගී නොවූවේ ය. ඔහුගේබර වැඩි වීම නිසා ඔහු නිල වශයෙන් තරගාවලියෙන් ඉවත් වූවකු වුවත්, මිරැස්මයීලි හට ද ඇමරිකානු ඩොලර් 125,000 ක මුදලක් ප්‍රදානය කිරීමට ඉරාන රජය කටයුතු කළේය. එරට රන් පදක්කම් ලාභීන්ට ද ලබා දී ඇති ත්‍යාග මුදල එයයි. ඔහුට තරගය මග හැරීම සම්බන්ධයෙන් කිසිඳු ප්‍රශ්නයකට මුහුණු දීමට සිදු නොවූවත් එම ත්‍යාග මුදල පිළිගැනීම නිසා ඔහු කෙරෙහි සැකයක් ඇති කරවීමට එම සිදුවීම සමත් විය.[139]
තහනම් උත්තේජක භාවිතය
[සංස්කරණය]
20 වන සියවසේ මුල් භාගයේ දී බොහෝ ක්‍රීඩකයෝ තම ක්‍රීඩා ශක්තිය වර්ධනය කර ගැනීමට ඖෂධ භාවිත කිරීමට පෙළඹුනහ. 1904 ඔලිම්පික් උළෙලේ මැරතන් ධාවන ශූරයා වූ තෝමස් හික්ස් හට ඔහුගේ පුහුණුකරුවා දිවි කඳුරු සාරය ලබා දුන්නේ ය. [140] ඩෙන්මාර්ක් ජාතික පාපැදි ධාවකයකු වූ ක්නුඩ් ඊන්මාර්ක් ජෙන්සන් පාපැදියෙන් ඇද වැටී මරණයට පත් වීම, ඔලිම්පික් තරගාවලියක මෙතෙක් ශක්ති වර්ධන ඖෂධ නිසා සිදු වූ එකම මරණයයි. හදිසි මරණ පරීක්ෂණ වාර්තාවෙන් කියැවුණේ ඔහු ඇම්පෙටමින් තත්ත්වයෙන් පෙළෙමින් සිට ඇති බවයි. [141] 1960 දශකයේ මැද භාගය පමණ වන විට ක්‍රීඩා සංගම් විසින් ශක්ති වර්ධන ඖෂධ තහනම් කිරීම අරඹන ලදී. ; 1967 දී අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව ද එම ක්‍රියා මාර්ගයට පිළීපන්නේ ය. [142]
ස්වීඩන පංච ප්‍රයාම ක්‍රීඩකයකු වූ හෑන්ස් ගනර් ලිල්ජෙන්වල් හට 1968 ඔලිම්පික් උළෙලේ දී දිනා ගත් ලෝකඩ පදක්කම අහිමි වීමේ සිදුවීම, ප්‍රථම වරට ඔලිම්පික් උළෙලක දී තහනම් උත්තේජක පරීක්ෂණයකින් ක්‍රීඩකයකු අසමත් වූ අවස්ථාවයි. [143] 1988 ඔලිම්පික් උළෙලේ දී නව ලෝක වාර්තාවක් සමගින් මීටර් 100 රන් පදක්කම දිනා ගත් කැනේඩියානු ජාතික කෙටි දුර ධාවන ක්‍රීඩක බෙන් ජොන්සන් හට ස්ටැනසොලොල් පරීක්ෂාවෙන් අසමත් වීම හේතුවෙන් රන් පදක්කම අහිමි වීමේ සිද්ධිය එතෙක් වැඩිම ප්‍රසිද්ධියකට පත් වූ තහනම් උත්තේජක භාවිතාව නිසා ක්‍රීඩකයකු සුදුසුකම් නොලැබීමේ අවස්ථාවයි. එම ඔලිම්පික් උළෙලට පෙර කළ පරීක්ෂණයකින් තහනම් උත්තේජක ලබා ගෙන ඇතැයි තහවුරු වූ ඇමරිකානු ක්‍රීඩක කාල් ලුවිස් එම තරගයේ දෙවන ස්ථානය ලබා ගත් නිසා ඔහුට රන් පදක්කම හිමි විය. [144] ජොන්සන් පසුව ප්‍රකාශ කළේ ඔහුට විරුද්ධව සිදු කළ කුමන්ත්‍රණයක ප්‍රතිඵලයක් ලෙස තහනම් උත්තේජක චෝදනාවට ලක්වූ බවයි.
1999 දී ලෝක තහනම් උත්තේජක පිටු දැකීමේ කාර්යාංශය (World Anti-Doping Agency - WADA) පිහිටුවමින් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව වඩාත් සංවිධානාත්මක ලෙස තහනම් උත්තේජ භාවිතයට විරුද්ධ ව සටන් කිරීම ඇරඹුවේ ය. ඉන් අනතුරුව 2000 සිඩ්නි ඔලිම්පික් උළෙලේ දී සහ 2002 ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙලේ දී වාර්තා වූ තහනම් උත්තේජක භාවිතා කිරීමේ සිද්ධි ගණනේ සියුම් වැඩි වීමක් දක්නට ලැබුණි. බර එසවීමේ සහ රට හරහා හිම මත ඇවිදීමේ තරගවල පදක්කම් ලාභීන් කිහිප දෙනකුටම තහනම් උත්තේජක භාවිතයන් නිසා පදක්කම් අහිමි විය. 2006 ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙලේ දී තහනම් උත්තේජක පරීක්ෂණයෙන් අසමත් ව පදක්කම අහිමි කර ගත්තේ එක් ක්‍රීඩකයකු පමණි. අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව විසින් ස්ථාපනය කරන ලද තහනම් උත්තේජක සඳහා පරීක්ෂා කිරීමේ ක්‍රමවේදය (වර්තමානයේ එය හඳුන්වනු ලබන්නේ ඔලිම්පික් ප්‍රමිතිය නමිනි) ලොව පුරා අනෙකුත් ක්‍රීඩා සංගම් ද මූලාශ්‍රයක් කොට ගෙන භාවිතා කරයි. [145] බීජිං ඔලිම්පික් උළෙලේ දී WADA අනුග්‍රහයෙන් අන්තර් ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව විසින් ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවෝ 3667 දෙනෙක් පරීක්ෂාවට ලක් කරනු ලැබූහ. තහනම් උත්තේජක පරීක්ෂාවට මුත්‍රා සහ රුධිර පරීක්ෂාවන් සිදු කරන ලදී. ඇතැම් ක්‍රීඩකයෝ ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ පරීක්ෂණයෙන් ම අසමත් ව සුදුසුකම් නොලැබූහ. බීජිං උළෙලේ තහනම් උත්තේජක භාවිතය නිසා සුදුසුකම් නාලැබූවේ ක්‍රීඩකයන් තිදෙනකු පමණි. [141][146] ලන්ඩන් ඔලිම්පික් සහ පැරාලිම්පික් උළෙලට පෙර පරීක්ෂාවට ලක් කළ 6000කට අධික ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවන් අතරින් 107 දෙනෙක් පරීක්ෂණවලින් අසමත් ව සුදුසුකම් නොලැබූ හ.[147][148] උළෙල අතරවාරයේ දී සහ උළෙලෙන් පසු ව තහනම් උත්තේජක භාවිතය තහවුරු වූ ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවෝ අට දෙනකුට තරාවලිය අත්හිටුවනු ලැබූ අතර යගුලිය විසිකිරීමේ ඉසව්වේ ශූරතාවය දිනා ගත් නඩ්සෙයා ඔස්ටප්චක් හට රන් පදක්කම අහිමි විය.[149]
කාන්තා සහභාගීත්වයට හිමි ව ඇති තැන
[සංස්කරණය]
ප්‍රථම වරට ඔලිම්පික් උළෙලකට කාන්තාවන්ට සහභාගී වීමේ අවස්ථාව ලබා දුන්නේ 1900 වර්ෂයේ දී වුව ද 1992 ඔලිම්පික් උළෙල වන විටත් කිසිඳු ඔලිම්පික් උළෙලකට ක්‍රීඩිකිවන් සහභාගී නොකරවූ රටවල් 35 ක් තිබී ඇත. [150] පසු කාලයේ දී එම සංඛ්‍යාව ශීඝ්‍රෙයන් අඩු විය. 1996 ඇට්ලන්ටා උළෙලේ දී වෙඩි තැබීමේ ඉසව්වට සහභාගී වූ ලීටා ෆැරිමන්, ඉරානය වෙනුවෙන් ඔලිම්පික් නියෝජනය කළ ප්‍රථම ක්‍රීඩිකාවයි. [151] 2000 වසරේ දී ෆාතිමා හමීඩ් ගරාෂි සහ මාරියම් මොහොමඩ් හාඩි අල් හිලි යන ක්‍රීඩිකාවෝ දෙදෙනා ප්‍රථම වරට බහරේනය නියෝජනය කරමින් ඔලිම්පික් උළෙලට සහභාගී වූහ. [152] ඇෆ්ගනිස්ථානය නියෝජනය කරමින් ඔලිම්පික් උළෙලක තරග වැදීමට වරම් ලද ප්‍රථම ක්‍රීඩිකාවන් වූයේ රබීනා මුකිමයර් සහ ෆරීබා රෙසායි යන දෙදෙනායි. (2004 ඇතන්ස්) [153] 2008 වසරේ දී ටයිකොන්ඩෝ තරගයට සහභාගී වූ මයිතා බින්ට් මොහොමඩ් බින් රෂීඩ් අල් මක්ටූම් ක්‍රීඩිකාව සහ අශ්වාරෝහණ තරගයට සහභාගී වූ ලතීෆා අල් මක්ටූම් ක්‍රීඩිකාව එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍ය වෙනුවෙන් ප්‍රථම වතාවට ඔලිම්පික් නියෝජනය කළ ක්‍රීඩිකාවන් ය. ඔවුන් දෙදෙනාම ඩුබායි රජ පවුලේ සාමාජිකයන් වීම විශේෂත්වයකි. [154]
2010 වන විටත් සවුදි අරාබිය, බෘනෙයි සහ කටාර් රාජ්‍යය යන රටවල් කිසිඳු ඔලිම්පික් උළෙලකට ක්‍රීඩිකාවන් සහභාගී කර නොතිබිණ. බෘනෙයි රාජ්‍යය වරකට එක් ක්‍රීඩකයා බැගින් වසර තුනකදී පමණක් ඔලිම්පික් නියෝජනය කර තිබුණි. නමුත් සවුදි අරාබිය සහ කටාර් රාජ්‍යය නිරතුරු ව ඔලිම්පික් නියෝජනය කළේ පිරිමි කණ්ඩයම් සමග පමණි. 2010 වසරේ දී අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ කාන්තා ක්‍රීඩා කමිටුවේ සභාපතිනිය වූ අනීතා ඩිෆ්‍රැන්ට්ස්, කාන්තාවන් සහභාගී නොකරවන්නේ නම් 2012 ඔලිම්පික් උළෙල නියෝජනය කිරීමේ අවස්ථාව ලබා නොදෙන බවට නිවේදනයක් නිකුත් කරමින් සවුදි අරාබියට සහ කටාර් රාජ්‍යයට කාන්තාවන් සහභාගී කරවීමට බල කළාය. ඉන් අනතුරුව 2012 ඔලිම්පික් උළෙලේ වෙඩි තැබීම සහ කඩු හරඹ ඉසව්වලට ක්‍රීඩිකාවන් සහභාගී කරවීමට තමන් බලාපොරොත්තු වන බව කටාර් රාජ්‍යය දන්වා සිටියේ ය.
2008 වසරේ දී ගල්ෆ් කටයුතු සම්බන්ධ කාර්යාංශයේ අධ්‍යක්ෂවරයා වූ අල් අල්-අහමඩ්, සවුදි අරාබිය වෙතට ත් පෙර කී පරිදි අනතුරු ඇඟවීමක් කරමින් පැවසුවේ කාන්තාවන්ට ඔලිම්පික් සඳහා සහභාගී වීමට අවස්ථවක් නොදීම අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් ප්‍රඥප්තිය උල්ලංගනය කිරීමක් බවය. තවදුරටත් ඔහු සඳහන් කළේ පසුගිය වසර 15ක කාලය පුරාම ලොව පුරා ඇති විවිධ අන්තර්ජාතික රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන විසින් සවුදි අරාබියට ඔලිම්පික් තහනම් කිරීම සඳහා නීති ගෙන ඒමට අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවට බලපෑම් කරනු ලබන බව ය. ඔලිම්පික් සඳහා කාන්තාවන්ගේ සහභාගීත්වය වැඩි කර ගැනීමට අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව ගත් පියවර සාර්ථක විය. එනමුත් රටවල්වලට අනතුරු අඟවමින් ඔවුන්ගේ ඔලිම්පික් තත්ත්වය පහත හෙලීමේ හෝ අවලංගු කිරීමේ ස්ථාවරයක සිටීමට අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව අකමැති විය. [150] 2010 ජූලි මාසයේ දී The Independent සඟරාව ඒ සම්බන්ධව මේ අයුරින් වාර්තා කර තිබිණි. "සවුදි අරාබියට ඔලිම්පික් තහනම් කිරීමට අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවට කෙරෙන බලපෑම් එන්න එන්නම වැඩි වන අයුරු දක්නට ලැබේ. 2012 වසර වන විට කාන්තාවන්ට ඔලිම්පික් වරම් ලබා ගැනීම අවහිර කරන එකම ප්‍රධාන රාජ්‍යය සවුදි අරාබියයි. 2012 වසරේ දී ත් පිරිමි පමණක් සමන්විත වන කණ්ඩායමක් ලන්ඩන් ඔලිම්පික් උළෙලට යවන්නේ නම්, කාන්තා අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් පෙනී සිටින සංවිධානවල උද්ඝෝෂණයන්ට මුහුණ දීමට ඔවුන්ට සිදු වනු ඇත.“[155]
ඉතිහාසයේ ප්‍රථම වතාවට 2012 ලන්ඩන් ඔලිම්පික් උළෙලේ දී සහභාගී වූ සියලු රටවල් කාන්තාවන් සහභාගී කරවීම කැපී පෙනුන සිදුවීමකි.[156] සවුදි අරාබියෙන් ක්‍රීඩිකාවන් දෙදෙනක ද කටාර් රාජ්‍යයෙන් සිව් දෙනකු ද, බෘනෙයි දේශයෙන් එක් ක්‍රීඩිකාවක ද (මීටර් 400 කඩුළු පැනීමට සහභාගි වූ මාසියා මහුසින්) සහභාගී කරවූහ. කටාර් රාජ්‍යයයේ ඔලිම්පික් සඳහා ප්‍රථම කාන්තා නියෝජනය වූ බාහියා අල්-හමඩ් (වෙඩි තැබීම) විසින් 2012 ලන්ඩන් සමාරම්භක උළෙලේ කටාර් ධජය රැගෙන යන ලදී. [157] ලන්ඩන් උළෙලේ මීටර් 1500 ධෘවන තරගයේ ලෝකඩ පදක්කම් දිනා ගත් බහරේන් ක්‍රීඩිකා මරියම් යුසුෆ් ජමාල්, ගල්ෆ් කලාපයේ ප්‍රථම ඔලිම්පික් පදක්කම් ලාභිනිය බවට පත් වූවාය.[158]
ඔලිම්පික් උළෙලක, ක්‍රීඩකයන් සහ ක්‍රීඩිකාවන් දෙපිරිසම එකට තරග වදින එකම ඉසව්ව අශ්වාරෝහණ තරග වේ. 2008 වසර වන විටත් ඔලිම්පික් උළෙලේ ක්‍රීඩකයන් සඳහා ඇති ක්‍රීඩා ඉසව් ගණන ක්‍රීඩිකාවන් සඳහා ඇති ක්‍රීඩා ඉසව් ගණනට වඩා බෙහෙවින් වැඩි විය. 2012 ඔලිම්පික් උළෙලේ කාන්තා බොක්සින් තරග ඇතුලත් වීම නිසා 2012 වසරේ සිට පිරිමි ක්‍රීඩකයන් තරග වදින සෑම ක්‍රීඩාවක් සඳහා ම කාන්තා ඉසව් ද තිබේ.[159] නමුත් රිද්මයනුකූල ජිම්නාස්ටික් සහ සමමුහුර්ත පිහිනුම් ඉසව් පිරිමි ක්‍රීඩකයන් හට වෙන් වී නොමැත.
ත්‍රස්තවාදය සහ හිංසක ක්‍රියා
[සංස්කරණය]මේ වන විට යුධමය තත්ත්වයන් නිසා ඔලිම්පික්උළෙලවල් තුනක් අත් හැර දැමීමට සිදු වී ඇත. 1916 ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් උළෙල පළමු ලෝක යුද්ධය හේතුවෙනුත්, 1940 සහ 1944 ග්‍රීෂ්ම සහ ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙලවල් දෙවන ලෝකයුද්ධය හේතුවෙනුත් එසේ අත් හැර දැමුණි. 2008 බීජිං ඔලිම්පික් උළෙලේ සමාරම්භක දිනයේ දී ජෝර්ජියාව සහ රුසියාව අතර යුධමය තත්ත්වයක් ඇති විය. (දකුණු ඔසේෂියා යුද්ධය). ඔලිම්පික් සමාරම්භක උළෙලට සපැමිණි රාජ්‍ය නායකයන්ට චීන ජනපතිවරයා වූ හූ ජින්තාඕ විසින් පිළිගන්වනු ලැබූ දිවා ��ෝජන සංග්‍රහය අවස්ථාවේ දී ඇමරිකානු ජනාධිපති ජෝර්ජ් ඩබ්. බුෂ් සහ රුසියානු අගමැති ව්ලැඩමීර් පුටින් ගැටුම්කාරී තත්ත්තවය පිළිබඳ සාකච්ඡා කළහ. [160] ජෝර්ජියානු වෙඩි තැබීමේ ක්‍රීඩිකා නිනෝ සැලුක්වේඩ්ස් මීටර් 10 වායු පිස්තෝල ඉසව්වේ ලෝකඩ පදක්කම දිනා ගැනීමෙන් අනතුරුව පදක්කම් ප්‍රදානය කරන පීඨිකාවේ දී එම ඉසව්වේ රිදී පදක්කම දිනා ගත් රුසියානු ක්‍රීඩිකාව වූ නතාලියා පැඩරිනා වැළඳ ගැනීම බීජිං ඔලිම්පික් උළෙලේ මහත් කතාබහට ලක් වූ සිදුවීමක් විය. [161]
ත්‍රස්තවාදය ඔලිම්පික් සඳහා බලපෑ ප්‍රධානතම සිදුවීම 1972 වසරේ දී මියුනිච් ඔලිම්පික් උළෙලේ දී වාර්තා විය. මියුනිච් සංහාරය ලෙස අද හැඳින්වෙන එම සිදුවීමේදී කළු සැප්තැම්බරය (Black September) නම් පලස්තීන ත්‍රස්ත කණ්ඩායමක් විසින් ඊශ්රායලයේ ක්‍රීඩකයන් 11 දෙනෙක් ප්‍රණ ඇපකරුවන් ලෙස තබා ගන්නා ලදහ. ක්‍රීඩකයන් දෙදෙනකු එම අවස්ථාවේ දී ම මරා දැමුණු අතර අනෙක් නවදෙනා නිදහස් වීමට උත්සහා දරන අවස්ථාවේදී ත්‍රස්තයන් අතින් මරුමුවට පත් වූහ. එම සිදුවීමෙන් ජර්මානු පොලිස් නිළධාරි‍යෙක් ද ත්‍රස්තවාදීහු පස් දෙනෙක් ද ජීවිතක්ෂයට පත් වූහ.[162]
ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ පැවති අවසත් ඔලිම්පික් උළෙලවල් දෙකටම ත්‍රස්තවාදී බලපෑම් එල්ලවිය. 1996 වසරේ ඔලිම්පික් සියවස සැමරුණු ඇට්ලන්ටා ඔලිම්පික් උළෙලේ දී ඔලිම්පික් ගම්මානයේ පුපරා ගිය බෝමබය දෙදෙනකුට මරු කැඳවූ අතර 111 දෙනෙක් තුවාල ලදහ. ඇමරිකානු අභ්‍යන්තර ත්‍රස්තවාදියකු වන එරික් රුඩොල්ෆ් නැමැත්තා විසින් එම බෝම්බය පුපුරුවා හරිනු ලැබූ අතර ඔහු මේ වන විට ජීවිතාන්තය දක්වා සිර දඬුවම් විඳිමින් සිටියි.[163] 2001 සැප්තැම්බර් 11 ප්‍රහාරයෙන් මාස පහකට පසු ඇමරිකාවේ සෝල්ට් ලේක් නගරයේ පැවති ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙලට එතෙක් ඔලිම්පික් උළෙලකට ලබා නොදුන් අන්දමේ දැඩි ආරක්ෂාවක් ලබා දී තිබුණි. එම උළෙලේ සමාරම්භක උළෙලේ දී සැප්තැම්බර් 11 ප්‍රහාරය සිහිපත් කෙරෙන මතකයන් ඉදිරිපත් කෙරුණි. ලෝක වෙළද මධ්‍යස්ථානයේ ලෙල දුන් ධජය, නිව් ජෝක් පොලිස් දෙපාර්තමේන්තුවේ නිළධාරියකු වූ ඩැනියෙල් රොඩ්‍රිගස් ගැයූ "God bless America" ගීතය, නිව් යෝර්ක් පොලිස් දෙපාර්තමේන්තුව හා ගිණි නිවීමේ අංශය සිහිපත් කිරීම එවැනි අංග කිහිපයකි.[164]
පුරවැසිභාවය
[සංස්කරණය]පුරවැසිභාවය සම්බන්ධ අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව මගින් පනවා ඇති නීති
[සංස්කරණය]ඔලිම්පික් ප්‍රඥප්තියඅනුව කිසියම් ක්‍රීඩකයකුට ඔලිම්පික් උළෙලක දී කිසියම් රටක් නියෝජනය කළ හැක්කේ ඔහු හෝ ඇය එම රටේ ස්ථිර පුරවැසියකු නම් පමණි. රටවල් දෙකක පුරවැසිභාවය ඇති ක්‍රීඩකයකුට ඉන් තමන් කැමති එක් රටක් වෙනුවෙන් පමණක් ඉදිරිපත් විය හැකි අතර ඒ සඳහා ඔහුහෝ ඇය අනෙක් රට වෙනුවෙන් වසර තුනක් ඇතුලත කාලය තුළ ඉදිරිපත් නොවී තිබිය යුතු වේ. ජාතික ඔලිම්පික් කමිටු සහ අන්තර්ජාතික ක්‍රීඩා සම්මේලන එකඟ වන්නේ නම් එම වසර තුනක කාල සීමාව පිළිබඳ නීතිය ඉවත් කිරීමට අන්තර් ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවට හැකියාව ඇත. [165] එම කාල සීමාව පිළිබඳ නීතිය අදාල වන්නේ වසර තුනක් ඇතුලත එක් රටක් නියෝජනය කර ඉන් පසුව වෙනත් රටක් නියෝජනය කරන ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවන්ට පමණි. වෙනත් ජාතිකත්වයක් ලැබූ පමණින් එම නීතිය අදාල කර නොගනී. එක් රටක් විසින් වෙනත් රටක ක්‍රීඩකයකුට පුරවැසිභාවය ලබා දුන් අවස්ථාවලදී පමණක් අන්තර් ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව ඒ සම්බන්ධව විමසා බැලීම් සිදු කරනු ලබයි. [166]
පුරවැසිභාවය වෙනස් කිරීමට හේතු
[සංස්කරණය]බොහේ අවස්ථාවලදී ක්‍රීඩකයන් විසින් තම පුරවැසිභාවය වෙනස් කර ගනු ලබන්නේ ඔලිම්පික් සඳහා සුදුසුකම් ලැබීමේ අරමුණින් ය. ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය වැනි රටක පරවැසිභාවය ලැබීම වඩා වැඩි පහසුකම් ප්‍රමාණයක් සහ අනුග්‍රාහකත්වයක් ලැබීමට හේතු වේ. තවත් හේතුවක් වන්නේ ඇතැම් ක්‍රීඩකයන්ට තමරටේ සිටියදී ඔලිම්පික් සඳහා සුදුසුකම් ලබා ගැනීමට පවා නොහැකි වීමයි. එසේ වන්නේ එමරටෙන් ඔහුට හෝ ඇයට වඩා සුදුසුකම් සම්පූර්ණ කළ තරගකරුවන් ඉදිරිපත් කිරීම නිසා ය. 1992 සහ 2008 අතර කාලය තුළ ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවෝ 50 දෙනෙක් පමණ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ පුරවැසිභාවය ලබා ගෙන ඇමරිකානු කණ්ඩායම නියෝජනය කරමින් ඔලිම්පික් උළෙලවලට සහභාගී වූහ. [167]
පුරවැසිභාවය වෙනස්කිරීම් සහ ඒ සම්බන්ධ ගැටලු
[සංස්කරණය]වර්ණභේදවාදය සම්බන්ධ සිදුවීම නිසා දකුණු අප්‍රිකාවට ඔලිම්පික් තහනමක් පනවා තිබූ කාලයේ දී, එක්සත් රාජධානියේ පුරවැසිභාවය ලබා ගෙන බ්‍රිතාන්‍ය කණ්ඩායම නියෝජනය කරමින් ඔලිම්පික් උළෙලට සහභාගී වූ දකුණූ අප්රිකානු ක්‍රීඩිකා සෝලා බඩ් සම්බන්ධ සිදුවීම වඩාත් කතාබහට ලක් වූ සිදුවීමකි. ඇයගේ සීයා බ්‍රිතාන්‍ය පුරවැසියකු වීම නිසා බඩ් හට බ්‍රිතාත්‍යයේ පුරවැසිභාවය ලැබී ඇත. ඇය වෙනුවෙන් පමණක් පුරවැසිභාවය ලබා දීමේ ක්‍රියාවලිය ඉක්මන් කළ බවට බ්‍රිතාන්‍යයෝ රජයට චෝදනා එල්ල කළහ. [168]
2004 මැයි මාසයේ දී ඇමරිකානු පුරවැසිභාවය ලබා ගත් කෙන්යානු ක්‍රීඩක බර්නාඩ් ලගාට් සම්බන්ධ සිදුවීම තවත් එවැනි සිදුවීමකි. ඔහු ඇමරිකානු පුරවැසිභාවය ලබා ගැනීම හේතුවෙන් ඔහුගේ කෙන්යානු පුරවැසිභාවය අවලංගු කිරීමට කෙන්යානු රජයට අවශ්‍ය විය. 2004 ඇතන්ස් ඔලිම්පික් උළෙලේ දී ලගාට් කෙන්යාව නියෝජනය කරමින් රිදී පදක්කමක් ලබා ��ත් නමුත් ඔහු තවදුරටත් කෙන්යානු ජාතිකයකු නොවනබවඑරට රජය පැවසීමනිසා එම පදක්කම අවධානමට ලක් විය. නිදහසට කරුණු ඉදිරිපත් කරමින් ලගාට් කියා සිටියේ තමා 2003 වසර අවසාන භාගයේ දී ඇමරිකානු පුරවැසිභාවය ඉල්ලුම් කළත් ඔලිම්පික් උළෙල පසු වන තුරු පුරවැසිභාවය නොලැබෙනු ඇති බවට තමා විශ්වාස කළ බවයි. [169] ඇමරිකානු පැසි පන්දු කණ්ඩායමට ක්‍රීඩා කිරීමේ බලාපොරොත්තුවෙන් සිටි බෙකී හැමන් හට එම අවස්ථාව අහිමි වීම නිසා ඈ රුසියාවට සංක්‍රමණය වූවාය. ඉන් අනතුරුව ඇමරිකානු ජාතික පැසි පන්දු පුහුණුකරු ඇතුළු බොහෝ පිරිස් ඇයව දෝශ දර්ශනයට ලක් කරමින්කියා සිටියේ ඇය දේශද්‍රෝහයක වූ බවයි. [170]
ශූරයන් සහ පදක්කම්ලාභීන්
[සංස්කරණය]ඔලිම්පික් ඉසව්වක ප්‍රථම, දෙවන සහ තෙවන ස්ථාන හිමි කර ගන්නා ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවන් හෝ කණ්ඩායම් වෙත පදක්කම් ප්‍රදානය කරනු ලැබේ. ශූරයන් වෙත රන් පදක්කම් ප්‍රදානය කරන අතර 1912 වසර වන තුරු එම පදක්කම තනි රත්තරනින් නිමවා තිබීම විශේෂත්වයකි. පසුව එය රන් ආලෝපිත රිදී පදක්කමක් වූ අතර වර්තමානයේ එය රන් තහඩුවක් මතුපිටින් සවි කර ඇති රිදියෙන් සෑදූ පදක්කමකි. කෙසේ වුවද සෑම රන් පදක්කමකම අවම වශයෙන් සංශුද්ධ රත්රන් ග්‍රෑම් 6ක් වත් අඩංගු විය යුතු වීම සම්මතය යි. [171] අනුශූරයන් හට රිදී පදක්කම් සහ තෙවන ස්ථාන හිමි කර ගන්නා ක්‍රීඩකයන් හට ලෝකඩ පදක්කම් පිරිනැමේ. පිළිමළුන් පිටු දැකීමේ ආකාරයේ ඉසව් වලදී (බොක්සින් වැනි) තෙවන ස්ථානයක් තෝරා නොගන්නා අතර අවසන් පූර්ව තරගවලදී පරාජය වන ක්‍රීඩකයෝ දෙදෙනොටම ලෝකඩ පදක්කම් පිරිනැමෙති. 1896 ප්‍රථම ඔලිම්පික් උළෙලේ දී ප්‍රථම සහ දෙවන ස්ථාවලට පමණක් පදක්කම් ප්‍රදානය කර ඇත්තේ ප්‍රථම ස්ථානයට රිදී පදක්කමක් සහ දෙවන ස්ථානය ලෝකඩ පදක්කමක් වන අයුරිනි. පදක්කම් තුනක් ප්‍රදානය කිරීම අරඹා ඇත්තේ 1904 ඔලිම්පික් උළෙලේ දී ය. [172] 1948 ඔලිම්පික් උළෙලේ සිට සිව් වැනි, පස් වැනි සහ හය වැනි ස්ථාන දිනා ගන්නා ක්‍රීඩකයන් වෙත සහතික පත්‍රයක් පිරිනැමීම ඇරඹුනි. එම සහතිකය ජයග්‍රහණය සහතික කිරීමක් ලෙස නිල වශයෙන් පිළිගැනේ. 1984 සිට එම සහතිකය හත් වැනි සහ අට වැනි ස්ථාන වලදට ලබා දීම ඇරඹුනි. 2004 ඇතන්ස් උළෙලේ දී ප්‍රථම, දෙවනහා තෙවන ස්ථානලබා ගත් ක්‍රීඩකයන්ට ඔලිව් කොළ ඔටුනු ද ප්‍රදානය කෙරුණි. [173] එක් එක් රටවල් දිනා ගත් පදක්කම් සංඛ්‍යාවන් පිළිබඳ දත්තයන් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව රැස් නොකරන නමුත් ජාතික ඔලිම්පික් කමිටු සහ ජනමාධ්‍ය විසින් එක් එක් රටවල සාර්ථකත්වය තීරණය කිරීම සඳහා දිනා ගත් පදක්කම් සංඛ්‍යා පිළිබඳ සංඛ්‍යාත්මක දත්ත රැස් කරනු ලබති. [174]
සත්කාරක රටවල් සහ නගර
[සංස්කරණය]
ඔලිම්පික් උළෙලක සත්කරක නගරය තේරීම, අදාල වසරට වසර හතක් හෝ අටක් පෙරාතුව සිදු කරනු ලබයි.[175] එම තෝරා ගැනීමේ ක්‍රියාවලිය අදියර දෙකකින් සිදු වන අතර වසර දෙකක් පමණ ඒ සඳහා ගතවෙයි. සත්කාරකත්වය දැරීමට බලාපොරොත්තු වන නගර එම රටේ ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවට ඒ සඳහා අයදුම් කළ යුතු ය. එකම රටක නගර කිහිපයක් අයදුම් කළහොත් ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව සිදු කරන තෝරා ගැනීමේ පරීක්ෂනයකින් පසු එක් රටකින් එක් නගරයක් පමණක් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවට ඉල්ලුම් කළ යුතු ය. ඉල්ලුම් කිරීමේ කාලය අවසන් වූ විට සත්කාරක නගරය තෝරා ගැනීමේ පළමු අදියර ඇරඹේ. එහිදී සංවිධාන කටයුතු සම්බන්ධයෙන් වන ප්‍රධාන නිර්ණායකයන් ඇතුලත් වන ලෙස සැකසූ ප්‍රශ්නාවලියකට පිළිතුරු සැපයීමට අප්ක්ෂකයන්ට සිදු වේ. [176] එම ඉල්ලුම් පත්‍රයේ, තමන් ඔලිම්පික් ප්‍රඥප්තියට අනුකූලව ක්‍රියා කරන බවට ත්, අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ විධායක මණ්ඩලය විසින් පනවා ඇති සියළු නීති රීතිවලට එකඟ බවටත් අපේක්ෂකයන් විසින් සනාථ කළ යුතුය. [175] විශේෂ කණ්ඩායමක් විසින් අපේක්ෂකයන්ගේ පිළිතුරු පත්‍ර අගයනු ලැබීමෙන් පසු එක් එක් අපේක්ෂකයාට ඔලිම්පික් උළෙල සංවිධානය කිරීමට ඇති හැකියාව පිළිබඳ වාර්තාවක් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවට ලබා දීම සිදු කෙරේ. එම අදියරෙන් පසුව තෝරා ගත් අපේක්ෂකයන් පිරිසක් පමණක් ඊලඟ අදියර වෙත යොමු කෙරේ. [176]
එම අපේක්ෂකයන් තෝරා ගැනීමෙන් පසු අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව වෙත වඩාත් විස්තරාත්මක ව්‍යාපෘති යෝජනාවක් ඉදිරිපත් කිරීමට ඔවුන්ට සිදු වේ. ඉන් අනතුරුව සෑම අපේක්ෂක නගරයක්ම ඉතා අවධානයෙන් යුතුව විශ්ලේෂණය කරනු ලබයි. එහිදී අදාල නගර වෙත සංචාරය කරමින්, අදාල ස්ථාන පරීක්ෂාවට ��ක් කරමින් සහ සංවිධායක කමිටුවල නිලධාරීන් සමග සාකච්ඡා කරමින් අදාල නගරයේ යෝග්‍යතාව පරීක්ෂා කරනලු ලබයි. එසේ කිරීමෙන් අනතුරුව සකස් කරනු ලබන වාර්තාවක් අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුවේ අවසන් තීරණය ගැනීමේ දිනයට මාසයකට පමණ පෙරාතුව භාර දිය යුතු වේ. සම්මුඛ පරීක්ෂවලදී තම නගරයට ඔලිම්පික් සංවිධානය කිරීමේ බරපැන දැරිය හැකි බවට අපේක්ෂක නගරය තහවුරු කළයුතු වෙයි. [175] ඇගයීම් කමිටුවේ කාර්යභාරය අවසන් වීමෙන් පසු කිසියම් දිනයක අපේක්ෂක නගරයක් නොමැති රටකදී සංවිධානය කෙරෙන සුහද හමුවකට අපේක්ෂක නගරවල නිලධාරීහු රැස් වෙත්. එහිදී අන්තර්ජාතික ඔලිම්පික් කමිටු නිලධාරීන් විසින් කරනු ලබන ඡන්ද විමසීමකදී සත්කාරක රට සහ නගරය තෝරා ගනු ලබයි. එසේ තෝරා ගැනීමෙන් පසුව සත්කාරක නගරයේ සංවිධායක කමිටුව සහ අදාල රටේ ජාතික ඔලිම්පික් කමිටුව එක්ව සත්කාරක නගර කොන්ත්‍රාත්තුව අත්සන් කරති. [175]
2016 වන විට රටවල් 23 ක නගර 44 ක් ඔලිම්පික් සත්කාරකත්වය දරා තිබෙන නමුත් යුරෝපයෙන් සහ උතුරු ඇමරිකාවෙන් පිට රටක ඔලිම්පික් පවත්වා ඇත්තේ අවස්ථා අටකදී පමණි. 1988 දකුණු කොරියාවේ සෝල් නුවර ඔලිම්පික් පැවැත්වීමෙන් පසු තුන් වතාවක් ආසියාවේ සහ සසියානා කලාපයේ ඔලිම්පික් පවත්වා ඇත. එය ඊට පෙර වසර 92 සමග සසඳා බැලීමේ දී වැඩි අගයකි. 2016 බ්‍රසීලයේ රියෝ ද ජැනයිරෝ නගරයේ පැවැත්වෙන ඔලිම්පික් උළෙල දකුණු ඇමරිකානු මහාද්වීපයට ගමන් කරන ප්‍රථම අවස්ථාවයි. මෙතෙක් කිසිඳු අවස්ථාවක අප්‍රිකා මහාද්වීපයේ ඔලිම්පික් උළෙලක් පවත්වා නැත.
ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් උළෙලවල් හතරකට ද ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙලවල් හතරකට ද සත්කාරකත්වය දක්වා ඇත. එක්සත් රාජධානියේ ලන්ඩන් නගරය තුන් වරක් ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් උළෙලට සත්කාරකත්වය දක්වා ඇත. එය වැඩිම වාර ගණනක් සත්කාරකත්වය දැක්වූ නගරයයි. ජර්මනිය, ඕස්ට්‍රේලියාව, ප්‍රංශය සහ ග්‍රීසිය යන රටවල් දෙවර බැගින් ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් උළෙලට සත්තාරකත්වය දක්වා ඇත. ලොස් ඇන්ජලීස්, පැරිස් සහ ඇතන්ස් යන නගර දෙවර බැගින් ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් උළෙලට සත්තාරකත්වය දක්වා ඇත. 2020 ඔලිම්පික් උළෙලෙන් පසු ජපානය සහ ටෝකියෝ නගරය ඉහත ලැයිස්තු දෙකට පිළිවෙලින් එකතු වේ.
ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය හැරුණු කොට ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙල වැඩි ගණනකට සත්කාරකත්වය දක්වා ඇති රටවල් වන්නේ ප්‍රංශය (තුන් වරක්),ස්විට්සර්ලන්තය, ඔස්ට්‍රියාව, නෝර්වේ,ජපානය, කැනඩාව, ඉතාලිය සහ ජපානය (දෙවර බැගින්) යි. ලේක් ප්ලේසිඩ්, ඉන්ස්බ්‍රක් සහ ශාන්ත. මොරිට්ස් ශීත ඍතු ඔලිම්පික් සඳහා දෙවර බැගින් සත්කාරකත්වය දක්වා ඇත. 2010 වැන්කුවර් ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙලත් සමග කැනඩාව තුන්වරක් ඔලිම්පික් සත්කාරකත්වය දැරූ රටවල් අතරට එක් විය. 2014 සෝචි ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙල රුසියාව ශීත ඍතු ඔලිම්පික් උළෙලක් සංවිධානය කරන ප්‍රථම අවස්ථාව වන අතර එය ඔවුන්ගේ දෙවැනි ඔලිම්පික් උළෙලයි.
පරිශීලන
[සංස්කරණය]- ^ "Overview of Olympic Games". බ්‍රිටැනිකා විශ්වකෝෂය. සම්ප්‍රවේශය 2008-06-04.
{{cite web}}: Cite has empty unknown parameter:|coauthor=(help) උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid<ref>tag; name "EB" defined multiple times with different content - ^ ඒකාබද්ධ ප්‍රතිඥාතෘත්වය යනු corporate Sponsorship යන්නට සිංහල යෙදුමයි.
- ^ Swaddling, Judith (2000). The Ancient Olympic Games (2 ed.). Austin: University of Texas Press. p. 54. ISBN 0-292-70373-2. OCLC 10759486. සම්ප්‍රවේශය June 6, 2009.
- ^ Young (2004), p. 12
- ^ ග්‍රීක උප දෙවියකු ලෙස සැලකෙන හෙරැකල්ස් රෝමානුවන් විසින් හඳුන්වනුයේ හර්කියුලිස් නමිනි. ඔහු සියුස් දෙවියන්ගේ පුත්‍රයා ලෙස ද සැලකේ.[1]
- ^ Pausanias, "Elis 1", VII, p. 7, 9, 10; Pindar, "Olympian 10", pp. 24–77 උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid
<ref>tag; name "elis1-7-9" defined multiple times with different content - ^ Richardson (1997), p. 227
- ^ Young (2004), pp. 12–13
- ^ Pausanias, "Elis 1", VII, p. 9; Pindar, "Olympian 10", pp. 24–77 උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid
<ref>tag; name "elis1-7-7" defined multiple times with different content - ^ "Olympic Games" (registration required). Encyclopædia Britannica. සම්ප්‍රවේශය 2009-04-29.
- ^ Crowther (2007) pp. 59–61
- ^ "Ancient Olympic Events". Perseus Project of Tufts University. සම්ප්‍රවේශය 2009-04-29.
- ^ Golden (2009), p. 24
- ^ Burkert (1983), p. 95
- ^ Swadling (1999), pp. 90–93
- ^ ඔලිම්පික් කෞතුකාගාරය, "The Olympic Games in Antiquity", p. 2
- ^ කෙසේ නමුත් තියඩෝසියස් අධිරාජ්‍යයාගේ අණපනත මගින් ඔලිම්පික් තහනම් කළ බවට ඍජුව ප්‍රකාශ නොවේ. (ක්‍රෝතර් (2007), පි. 54).
- ^ ක්‍රෝතර් (2007), පි. 54
- ^ a b "Histoire et évolution des Jeux olympiques". Potentiel (French බසින්). 2005. සම්ප්‍රවේශය 2009-01-31.
{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link) උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid<ref>tag; name "frencholympics" defined multiple times with different content - ^ යංග් (2004), පි. 144
- ^ a b c d e f g h i j යංග් (1996)
- ^ Matthews, George R. (2005). America's first Olympics: the St. Louis games of 1904. University of Missouri Press. ISBN 978-0-8262-1588-8.
- ^ Ingomar Weiler (2004). The predecessors of the Olympic movement, and Pierre de Coubertin European Review, Vol. 12, No. 3, Cambridge University Press
- ^ Craig Reedie, Jim Parry, Vassil Girginov (2005). The Olympic Games Explained: A Student Guide to the Evolution of the Modern Olympic Games. Routledge. ISBN 978-0-415-34604-7.
{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ^ Young (1996), p. 24
- ^ "Much Wenlock & the Olympian Connection". Wenlock Olympian Society. 2009-01-23 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2009-01-31.
- ^ a b "Rugby School motivated founder of Games". Reuters. SI.com. 2004-07-08. 2004-08-23 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2009-02-04.
- ^ Coubertin, Philemon, Politis & Anninos (1897), Part 2, p. 8
- ^ "Athens 1896". The International Olympic Committee. සම්ප්‍රවේශය February 8, 2010.
- ^ Memoire sure le conflit entre la Grece et la Roumanie concernant l'affaire Zappa - Athens 1893, by F. Martens
- ^ L'affaire Zappa - Paris 1894, by G. Streit
- ^ "1896 Athina Summer Games". Sports Reference. සම්ප්‍රවේශය January 31, 2009.
- ^ "St. Louis 1904 – Overview". ESPN. සම්ප්‍රවේශය 31 January 2009.
- ^ "1906 Olympics mark 10th anniversary of the Olympic revival". Canadian Broadcasting Centre. 28 May 2008. 3 June 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 31 January 2009.
- ^ "Chamonix 1924". International Olympic Committee. 2 August 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 31 January 2009.
- ^ "Winter Olympics History". Utah Athletic Foundation. සම්ප්‍රවේශය 31 January 2009.
- ^ "History of the Paralympics". BBC Sport. 4 September 2008. සම්ප්‍රවේශය 2 February 2009.
- ^ "History of the Paralympic Games". Government of Canada. සම්ප්‍රවේශය 7 April 2010.
- ^ IPC-IOC Co-operation "IPC-IOC Cooperation". International Paralympic Committee. සම්ප්‍රවේශය 3 May 2010.
{{cite web}}: Check|url=value (help) - ^ Gibson, Owen (4 May 2010). "Sainsbury's announces sponsorship of 2012 Paralympics". The Guardian. London.
- ^ "Rogge wants Youth Olympic Games". BBC Sport. 19 March 2007. සම්ප්‍රවේශය 2 February 2009.
- ^ Rice, John (5 July 2007). "IOC approves Youth Olympics; first set for 2010". USA Today. Associated Press. සම්ප්‍රවේශය 2 February 2009.
- ^ "Innsbruck is the host city for the first Winter Youth Olympic Games". The Vancouver Organizing Committee for the 2010 Olympic and Paralympic Winter Games. 12 December 2008. 10 June 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 March 2009.
- ^ "IOC to Introduce Youth Olympic Games in 2010". CRIenglish.com. 25 April 2007. සම්ප්‍රවේශය 29 January 2009.
- ^ "IOC session: A "go" for Youth Olympic Games". International Olympic Committee. 5 July 2007. 21 August 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2 February 2009.
- ^ Wade, Stephen (25 April 2007). "No kidding: Teens to get Youth Olympic Games". USA Today. සම්ප්‍රවේශය 27 August 2008.
- ^ Michaelis, Vicky (5 July 2007). "IOC votes to start Youth Olympics in 2010". USA Today. සම්ප්‍රවේශය 2 February 2009.
- ^ a b "IOC Factsheet" (PDF). International Olympic Committee. 29 April 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2 February 2009.
- ^ "Turin 2006". International Olympic Committee. 22 August 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2008.
- ^ "Beijing to build convenient Olympic village". The Beijing Organizing Committee for the Games of the XXIX Olympiad. සම්ප්‍රවේශය 4 May 2009.
- ^ "Olympic Charter" (PDF). International Olympic Committee. p. 61. 26 April 2009 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 28 July 2011.
{{cite web}}:|archive-date=/|archive-url=timestamp mismatch; $1 suggested (help) - ^ "The Olympic Charter". International Olympic Committee. සම්ප්‍රවේශය 17 July 2012.
- ^ Rose, A. K., & Spiegel, M. M. (2011). The Olympic Effect*. The Economic Journal, 121(553), 652-677.
- ^ Tilcsik, A. and Marquis, C. 2013. “Punctuated Generosity: How Mega-events and Natural Disasters Affect Corporate Philanthropy in U.S. Communities.” Administrative Science Quarterly, 58(1): 111-148..
- ^ "The Olympic Movement". International Olympic Committee. සම්ප්‍රවේශය 2 May 2009.
- ^ "Roles and responsibilities during the Olympic Games" (PDF). International Olympic Committee. February 2008. pp. 1–2. 29 April 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2 May 2009.
- ^ "For the Good of the Athletes". The Beijing Organizing Committee for the Games of the XXIX Olympiad. 31 October 2007. සම්ප්‍රවේශය 4 February 2009.
- ^ "Organising Committees for the Olympic Games". Olympic Games. සම්ප්‍රවේශය 18 July 2012.
- ^ Olympic Charter 2007, Rule 24.
- ^ Maraniss 2008, පිටු අංක: 52–60.
- ^ Maraniss 2008, පිටු අංක: 60–69.
- ^ "Samaranch Defends Nominating Son for IOC Post". CBC Sports. 18 May 2001. 5 December 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 February 2009.
- ^ Riding, Alan (30 June 1992). "Olympics:Barcelona Profile; Samaranch, Under the Gun Shoots Back". The New York Times. සම්ප්‍රවේශය 30 January 2009.
- ^ Abrahamson, Alan (6 December 2003). "Judge Drops Olympic Bid Case". Los Angeles Times. සම්ප්‍රවේශය 21 March 2009.
- ^ Rowlatt, Justin (29 July 2004). "Buying the Games". BBC. සම්ප්‍රවේශය 16 April 2009.
- ^ Zinser, Lynn (7 July 2005). "London Wins 2012 Olympics New York Lags". The New York Times. සම්ප්‍රවේශය 4 February 2009.
- ^ "Paris Mayor Slams London Tactics". Sportinglife.com. 15 May 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 February 2009.
- ^ Berkes, Howard (7 February 2006). "How Turin got the Games". National Public Radio. සම්ප්‍රවේශය 4 February 2009.
- ^ "Olympic Committee's Refusal to Honor Munich 11 Mired in 'Stubborn Insensitivity and Callousness'". ADL. සම්ප්‍රවේශය 26 January 2013.
- ^ a b c d e f Cooper-Chen 2005, පිටු අංකය: 231.
- ^ a b c d e "Issues of the Olympic Games". Olympic Primer. LA84 Foundation of Los Angeles. සම්ප්‍රවේශය 30 March 2009.
- ^ a b c Buchanon & Mallon 2006, පිටු අංකය: ci.
- ^ a b Findling & Pelle 2000, පිටු අංකය: 209.
- ^ a b c Slack 2004, පිටු අංකය: 194.
- ^ "Berlin 1936". International Olympic Committee. 22 August 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 31 March 2009.
- ^ "Cortina d'Ampezzo". International Olympic Committee. 22 August 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 31 March 2009.
- ^ a b c Slack 2004, පිටු අංකය: 192.
- ^ Gershon 2000, පිටු අංකය: 17.
- ^ Whannel, G. (1984) The television spectacular In A. Tomlinson & G. Whannel (Eds.), Five-ring circus (pp. 30–43). London: Pluto Press
- ^ Tomlinson 2005, පිටු අංකය: 14.
- ^ "World Series TV ratings slump". CBS News. Associated Press. 27 October 2000. සම්ප්‍රවේශය 4 May 2009.
- ^ Walters, Walters (2 October 2000). "All fall down". Sports Illustrated. Time Inc. 29 April 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2 April 2009.
- ^ a b Carter, Bill; Sandomir, Richard (17 August 2008). "A Surprise Winner at the Olympic Games in Beijing: NBC". The New York Times. NYTimes.com. සම්ප්‍රවේශය 2 April 2009.
- ^ Slack 2004, පිටු අංක: 16–18.
- ^ a b Slack 2004, පිටු අංකය: 17.
- ^ Cooper-Chen 2005, පිටු අංකය: 230.
- ^ Woods 2007, පිටු අංකය: 146.
- ^ a b Buchanon & Mallon 2006, පිටු අංකය: cii.
- ^ Slack 2004, පිටු අංක: 194–195.
- ^ a b c d e f g Flyvbjerg, Bent and Allison Stewart, 2012, "Olympic Proportions: Cost and Cost Overrun at the Olympics 1960–2012," Working Paper, Saïd Business School, University of Oxford.
- ^ a b c "The Olympic Symbols". International Olympic Committee. 26 April 2009 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 February 2009.
- ^ "The Olympic flame and the torch relay". Olympic Museum. International Olympic Committee. 2007. p. 6. 26 April 2009 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 February 2009.
- ^ "The Official Mascots of the Beijing 2008 Olympic Games". The Beijing Organizing Committee for the Games of the XXIX Olympiad. සම්ප්‍රවේශය 28 August 2008.
- ^ a b c
"Fact sheet: Opening Ceremony of the Summer Olympic Games" (PDF). International Olympic Committee. 2008. 29 April 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 14 August 2008.
{{cite web}}: Unknown parameter|month=ignored (help) - ^ a b c
"Fact sheet: Opening Ceremony of the Winter Olympic Games". International Olympic Committee. 2008. 26 April 2009 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 14 August 2008.
{{cite web}}: Unknown parameter|month=ignored (help) - ^ a b "The development of the Games – Between festival and tradition". The Modern Olympic Games (PDF). International Olympic Committee. p. 5. 24 August 2008 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 29 August 2008.
{{cite book}}: Unknown parameter|chapterurl=ignored (help) - ^ "Beijing Dazzles: Chinese History, on Parade as Olympics Begin". Canadian Broadcasting Centre. 8 August 2008. 10 August 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 September 2008.
- ^ a b c "Closing Ceremony Factsheet" (PDF). The International Olympic Committee. 5 June 2012. සම්ප්‍රවේශය 12 August 2012.
- ^ "Closing Ceremony". International Olympic Committee. 31 January 2002. 26 April 2009 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 27 August 2008.
- ^ "The Olympic Flags and Emblem". The Vancouver Organizing Committee for the 2010 Olympic and Paralympic Winter Games. 26 April 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 February 2009.
- ^ "Olympic Games – the Medal Ceremonies" (registration required). Encyclopædia Britannica. සම්ප්‍රවේශය 29 August 2008.(subscription required)
- ^ "Symbols and Traditions". USA Today. 12 July 1999. සම්ප්‍රවේශය 29 August 2008.
- ^ "Medal Ceremony Hostess Outfits Revealed". China Daily. 18 July 2008. සම්ප්‍රවේශය 29 August 2008.
- ^ "Wrestling". The Beijing Organizing Committee for the Games of the XXIX Olympiad. සම්ප්‍රවේශය 25 March 2009.
- ^ "Sports". International Olympic Committee. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2009.
- ^ "Olympic Sports of the Past". International Olympic Committee. සම්ප්‍රවේශය 10 February 2009.
- ^ Olympic Charter 2007, පිටු අංක: 88–90.
- ^ "International Sports Federations". International Olympic Committee. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2009.
- ^ Olympic Charter 2007, පිටු අංකය: 87.
- ^ "Factsheet: The sessions" (PDF). International Olympic Committee. p. 1. 29 April 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2009.
- ^ "Recognised Sports". International Olympic Committee. සම්ප්‍රවේශය 31 March 2009.
- ^ a b c d e f g h
"Factsheet: The sports on the Olympic programme". International Olympic Committee. 2008. 26 April 2009 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 July 2012.
{{cite web}}: Unknown parameter|month=ignored (help) - ^ a b
"Golf, rugby added for 2016 and 2020". ESPN.com. Associated Press. 09–10–09. සම්ප්‍රවේශය 09–10–09.
{{cite news}}: Check date values in:|accessdate=and|date=(help) - ^ a b c d Eassom 1994, පිටු අංක: 120–123.
- ^ "Jim Thorpe Biography". Biography.com. සම්ප්‍රවේශය 9 February 2009.
- ^ "Garmisch-Partenkirchen 1936". International Olympic Committee. සම්ප්‍රවේශය 25 July 2011.
- ^ Schantz, Otto. "The Olympic Ideal and the Winter Games Attitudes Towards the Olympic Winter Games in Olympic Discourses – from Coubertin to Samaranch" (PDF). Comité International Pierre De Coubertin. 5 May 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 13 September 2008.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help) - ^ "Amateurism". USA Today. Gannett Company. 12 July 1999. සම්ප්‍රවේශය 9 February 2009.
- ^ Krüger & Murray 2003, p. 230
- ^ "Melbourne/Stockholm 1956". International Olympic Committee. සම්ප්‍රවේශය 25 July 2011.
- ^ a b "African nations boycott costly Montreal Games". CBC Sports. 30 July 2008. 3 June 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 February 2009.
- ^ "Africa and the XXIst Olympiad" (PDF). Olympic Review (109–110). International Olympic Committee: 584–585. November–December 1976. 8 April 2008 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 February 2009.
- ^ "Game playing in Montreal" (PDF). Olympic Review (107–108). International Olympic Committee: 461–462. October 1976. 25 March 2009 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 February 2009.
- ^ "China-Olympic History". Chinaorbit.com. සම්ප්‍රවේශය 27 August 2008.
- ^ "Moscow 1980". International Olympic Committee. සම්ප්‍රවේශය 25 July 2011.
- ^ Burns, John F. (9 May 1984). "Protests are Issue: Russians Charge 'Gross Flouting' of the Ideals of the Competition". The New York Times. New York Times Company.
- ^ "Moscow 1980:Cold War, Cold Shoulder". Deutsche Welle. DW-World.DE. 31 July 2008. සම්ප්‍රවේශය 27 April 2009.
- ^ "Los Angeles 1984". International Olympic Committee. සම්ප්‍රවේශය 25 July 2011.
- ^ Australia: Calls to Boycott Beijing Olympics "Australia: Calls to Boycott Beijing Olympics". Inter Press Service. සම්ප්‍රවේශය 10 September 2008.
{{cite news}}: Check|url=value (help) - ^ "Diplomats Visit Tibet as EU Split on Olympic Opening Boycott". The Economic Times. 29 March 2008. සම්ප්‍රවේශය 7 February 2008.
- ^ Putin Faces Green Olympic Challenge: The Sochi 2014 Winter Games are threatened by a looming international boycott, environmental concerns, and public protests against local development, http://www.csmonitor.com/2008/0711/p06s01-woeu.html, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 2013-02-14, The Christian Science Monitor. Retrieved 18 August 2008.
- ^ Bernas, Frederick (5 December 2009). "Olympic challenge for Sochi Games". London: The Guardian. සම්ප්‍රවේශය 31 May 2011.
- ^ Findling & Pelle 2004, පිටු අංකය: 107.
- ^ Findling & Pelle 2004, පිටු අංක: 111–112.
- ^ "Spartakiads". Great Soviet Encyclopedia. Vol. 24 (part 1). Moscow. 1976. p. 286.
- ^ Roche 2000, පිටු අංකය: 106.
- ^ "The USSR and Olympism" (PDF). Olympic Review (84). International Olympic Committee: 530–557. October 1974. 16 January 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 May 2009.
- ^ "1968: Black athletes make silent protest". BBC. 17 October 1968. සම්ප්‍රවේශය 7 February 2009.
- ^ "Iranian Judoka rewarded after snubbing Israeli". NBC Sports. Associated Press. 8 September 2004. 25 March 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 February 2009.
- ^ "Tom Hicks". Sports-reference.com. සම්ප්‍රවේශය 30 January 2009.
- ^ a b "A Brief History of Anti-Doping". World Anti-Doping Agency. සම්ප්‍රවේශය 10 September 2008.
- ^ Begley, Sharon (7 January 2008). "The Drug Charade". Newsweek. සම්ප්‍රවේශය 27 August 2008.
- ^ Porterfield 2008, පිටු අංකය: 15.
- ^ Magnay, Jacquelin (18 April 2003). "Carl Lewis's positive test covered up". The Sydney Morning Herald. සම්ප්‍රවේශය 28 August 2008.
- ^ Coile, Zachary (27 April 2005). "Bill Seeks to Toughen Drug Testing in Pro Sports". The San Francisco Chronicle. සම්ප්‍රවේශය 3 September 2008.
- ^ "Doping: 3667 athletes tested, IOC seeks action against Halkia's coach". Express India Newspapers. 19 August 2008. සම්ප්‍රවේශය 28 August 2008.
- ^ "Play True" (PDF). World Anti-Doping Agency. 2012. සම්ප්‍රවේශය 13 July 2013.
- ^ "Anti-Doping Results Announced". New York Times. 25 July 2012. සම්ප්‍රවේශය 13 July 2013.
- ^ "IOC Orders Belarus to Return Gold". ESPN.com. 13 August 2012. සම්ප්‍රවේශය 13 July 2013.
- ^ a b "Bar countries that ban women athletes", Ali Al-Ahmed, The New York Times, 19 May 2008
- ^ Henderson, John. "Iranian Olympic skier Kalhor a pioneer", Denver Post, 27 February 2010
- ^ "Arab women make breakthrough at Games" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2012-10-22 at the Wayback Machine, CNN, 23 September 2000
- ^ "Afghan women's Olympic dream", BBC, 22 June 2005
- ^ Wallechinsky, David (29 July 2008). "Should Saudi Arabia be Banned from the Olympics?". Huffington Post.
{{cite news}}: Italic or bold markup not allowed in:|publisher=(help) - ^ "Inside Lines: Protests at 2012 if Saudis say 'no girls allowed'", The Independent, 4 July 2010
- ^ "Saudis to send 2 women to London, make history". SI.com. සම්ප්‍රවේශය 13 July 2012.
- ^ "London 2012 Olympics: Saudi Arabian women to compete", BBC, 12 July 2012
- ^ http://english.alarabiya.net/articles/2012/08/13/232068.html
- ^ "Women's boxing gains Olympic spot", British Broadcasting Corporation, 13 August 2009
- ^ "Bush turns attention from politics to Olympics". MSNBC. Associated Press. 7 August 2008. සම්ප්‍රවේශය 30 January 2009.
- ^ "Olympic Shooters Hug as their Countries do Battle". CNN. 10 August 2008. සම්ප්‍රවේශය 10 August 2008.
- ^ "Olympic archive". Canadian Broadcasting Corporation. සම්ප්‍රවේශය 29 August 2008.
- ^ "Olympic Park Bombing". CNN. සම්ප්‍රවේශය 29 August 2008.
- ^ "IOC on bin Laden killing: no bearing on Olympic security". Gazettenet.com. Associated Press. 3 May 2011. සම්ප්‍රවේශය 25 July 2011.
- ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික
<ref>ටැගය;Olympic Charter 2011නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි - ^ Shachar 2011, පිටු අංක: 2114–2116.
- ^ Larmer, Brook (19 August 2008). "The Year of the Mercenary Athlete". Time. 22 August 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 27 November 2011.
{{cite news}}: Italic or bold markup not allowed in:|publisher=(help) - ^ Rory Carroll (24 February 2003). "What Zola Budd did next | Sport". London: The Guardian. සම්ප්‍රවේශය 27 November 2011.
- ^ "Lagat a runner without a country". Cool Running. සම්ප්‍රවේශය 27 November 2011.
- ^ "Olympics opportunity too much for Hammon to pass up – Olympics – ESPN". Sports.espn.go.com. 5 June 2008. සම්ප්‍රවේශය 27 November 2011.
- ^ "Medals of Beijing Olympic Games Unveiled". The International Olympic Committee. සම්ප්‍රවේශය 3 September 2008.
- ^ "St Louis 1904". Olympic Games. සම්ප්‍රවේශය 3 July 2012.
- ^ "The Modern Olympic Games" (PDF). The Olympic Museum. සම්ප්‍රවේශය 29 August 2008.
- ^ Munro, James (25 August 2008). "Britain may aim for third in 2012". BBC Sport. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2008.
- ^ a b c d
"Olympic Charter" (PDF). International Olympic Committee. pp. 72–75. 28 July 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2 April 2009.
{{cite web}}:|archive-date=/|archive-url=timestamp mismatch; $1 suggested (help) - ^ a b "Choice of the host city". International Olympic Committee. සම්ප්‍රවේශය 2 April 2009.
මූලාශ්‍ර
[සංස්කරණය]- Buchanon, Ian; Mallon, Bill (2006). Historical Dictionary of the Olympic Movement. Lanham, MD: Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-5574-8. සම්ප්‍රවේශය 20 March 2009.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Burkert, Walter (1983). "Pelops at Olympia". Homo Necans. University of California Press. ISBN 978-0-520-05875-0.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Cooper-Chen, Anne (2005). Global entertainment media. Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates. ISBN 978-0-8058-5168-7. සම්ප්‍රවේශය 21 March 2009.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Coubertin, Pierre de; Philemon, Timoleon J.; Politis, N.G.; Anninos, Charalambos (1897). The Olympic Games: BC 776 – AD 1896 (PDF). Athens: Charles Beck. සම්ප්‍රවේශය 2 February 2009.
{{cite book}}:|work=ignored (help); Invalid|ref=harv(help) - Crowther, Nigel B. (2007). "The Ancient Olympic Games". Sport in Ancient Times. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-275-98739-8.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Darling, Janina K. (2004). "Panathenaic Stadium, Athens". Architecture of Greece. Santa Barbara, California: Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-32152-8. සම්ප්‍රවේශය 30 January 2009.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Eassom, Simon (1994). Critical Reflections on Olympic Ideology. Ontario: The Centre for Olympic Studies. ISBN 978-0-7714-1697-2.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Krüger, Arnd; Murray, William J. (2003). The Nazi Olympics: sport, politics and appeasement in the 1930s. University of Illinois Press. ISBN 978-0-252-02815-1. සම්ප්‍රවේශය 3 July 2012.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Findling, John E.; Pelle, Kimberly D. (2000).
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help); Missing or empty|title=(help) සැකිල්ල:Full - Findling, John E.; Pelle, Kimberly D. (2004). Encyclopedia of the Modern Olympic Movement. Westport CT: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-32278-5. සම්ප්‍රවේශය 30 March 2009.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Flyvbjerg, Bent and Allison Stewart, 2012, "Olympic Proportions: Cost and Cost Overrun at the Olympics 1960–2012," Working Paper, Saïd Business School, University of Oxford.
- Gershon, Richard A. (2000). Telecommunications Management:Industry structures and planning strategies. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. ISBN 978-0-8058-3002-6. සම්ප්‍රවේශය 21 March 2009.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Golden, Mark (2009). "Helpers, Horses, and Heroes". Greek Sport and Social Status. University of Texas Press. ISBN 978-0-292-71869-2.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Girginov, Vassil; Parry, Jim (2005). The Olympic Games Explained: A Student Guide to the Evolution of the Modern Olympic Games. Routledge. ISBN 978-0-415-34604-7. සම්ප්‍රවේශය 3 July 2012.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - International Olympic Committee (2007). "Olympic Charter" (PDF). International Olympic Committee. සම්ප්‍රවේශය 12 February 2009.[භින්න වූ සබැඳිය]
- Maraniss, David (2008). Rome 1960. New York: Simon & Schuster. ISBN 978-1-4165-3407-5.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Matthews, George R. (2005). America's first Olympics: the St. Louis games of 1904. University of Missouri Press. ISBN 978-0-8262-1588-8.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Olympic Museum (2007). "The Olympic Games in Antiquity". International Olympic Committee. 26 April 2009 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2 February 2009.
{{cite web}}: Invalid|ref=harv(help) - Pausanias (1 January 1926). "Elis 1". Description of Greece. Loeb Classical Library. Vol. Vol. 2. translated by W. H. S. Jones and H. A. Ormerud. London: W. Heinemann. ISBN 978-0-674-99207-8. OCLC 10818363. සම්ප්‍රවේශය 9 January 2009.
{{cite book}}:|volume=has extra text (help); Invalid|ref=harv(help); Unknown parameter|chapterurl=ignored (help) - Pindar (1997). "Olympian 10". Olympian Odes. Loeb Classical Library. translated by William H. Race. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-99564-2. සම්ප්‍රවේශය 25 March 2009.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help); Unknown parameter|chapterurl=ignored (help) - Porterfield, Jason (2008). Doping:Athletes and Drugs. New York: Rosen Publishing Group. p. 15. ISBN 978-1-4042-1917-5. සම්ප්‍රවේශය 30 January 2009.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help)[permanent dead link] - Richardson, N.J. (1992). "Panhellenic Cults and Panhellenic Poets". In Lewis, D.M.; Boardman, John; Davies, J.K. (ed.). The Fifth Century BC. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-23347-7.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help)CS1 maint: multiple names: editors list (link) - Richardson (1997).
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help); Missing or empty|title=(help) සැකිල්ල:Full - Roche, Maurice (2000). Mega-Events and Modernity. New York: Routledge, Taylor & Francis Group. ISBN 978-0-415-15711-7. සම්ප්‍රවේශය 30 January 2009.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Schaffer, Kay; Smith, Sidonie (2000). Olympics at the Millennium. New Jersey: Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-2819-9. සම්ප්‍රවේශය 30 January 2009.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Slack, Trevor (2004). The Commercialisation of sport. New York: Routledge. ISBN 978-0-7146-8078-1. සම්ප්‍රවේශය 31 March 2009.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Spivey, Nigel Jonathan (2004). "Olympia: the Origins". The Fifth Century BC. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-280433-4.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Swaddling, Judith (1999). The Ancient Olympic Games. University of Texas Press. ISBN 978-0-292-77751-4.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Swaddling, Judith (2000). The Ancient Olympic Games (2 ed.). Austin: University of Texas Press. ISBN 978-0-292-70373-5. OCLC 10759486. සම්ප්‍රවේශය 6 June 2009.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Tomlinson, Alan (2005). Sport and leisure cultures. Minneapolis MN: University of Minnesota Press. ISBN 978-0-8166-3382-1. සම්ප්‍රවේශය 2 April 2009.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Weiler, Ingomar (2004). "The predecessors of the Olympic movement, and Pierre de Coubertin". European Review. 12 (3). Cambridge University Press.
{{cite journal}}: Invalid|ref=harv(help) - Woods, Ron (2007). Social Issues in Sport. Champaign IL: Human Kinetics. ISBN 978-0-7360-5872-8. සම්ප්‍රවේශය 2 April 2009.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Young, David C. (2004). "The Beginnings". A Brief History of the Olympic Games. Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4051-1130-0.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help) - Young, David C. (1996). The Modern Olympics: A Struggle for Revival. Baltimore: Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-7207-5.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help)
වැඩිදුර කියවීමට
[සංස්කරණය]- Buchanan, Ian (2001). Historical dictionary of the Olympic movement. Lanham: Scarecrow Presz. ISBN 978-0-8108-4054-6.
{{cite book}}: Cite has empty unknown parameter:|coauthors=(help) - Kamper, Erich (1992). The Golden Book of the Olympic Games. Milan: Vallardi & Associati. ISBN 978-88-85202-35-1.
{{cite book}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (help) - Preuss, Holger (2005). The Economics of Staging the Olympics: A Comparison of the Games 1972–2008. Edward Elgar Publishing. ISBN 978-1-84376-893-7.
{{cite book}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (help) - Simson, Vyv (1992). Dishonored Games: Corruption, Money, and Greed at the Olympics. New York: S.P.I. Books. ISBN 978-1-56171-199-4.
{{cite book}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (help) - Wallechinsky, David (2004). The Complete Book of the Summer Olympics, Athens 2004 Edition. SportClassic Books. ISBN 978-1-894963-32-9.
- Wallechinsky, David (2005). The Complete Book of the Winter Olympics, Turin 2006 Edition. SportClassic Books. ISBN 978-1-894963-45-9.
බාහිර සබැඳි
[සංස්කරණය]
- ඔලිම්පික් නිල වෙබ් අඩවිය
- ඔලිම්පික් ගැන දන්නා නොදන්නා තොරතුරු
- New York Times Interactive of all the medals in the Modern Olympics
- insidethegames – the latest and most up to date news and interviews from the world of Olympic, Commonwealth and Paralympic Games
- ATR – Around the Rings – the Business Surrounding the Olympics
- GamesBids.com – An Authoritative Review of Olympic Bid Business (home of the BidIndex™)
- Database Olympics
- History of Olympics to the Present Day සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2013-03-13 at the Wayback Machine
- Dicolympic සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2008-09-29 at the Wayback Machine – ඔලිම්පියා හි සිට2014 සෝචි දක්වා ඔලිම්පික් සම්බන්ධ ශබ්දකෝෂය
- Reference book about all Olympic Medalists of all times
උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: "ඔලිම්පික් සුරතලා" නම් කණ්ඩායම සඳහා <ref> ටැග පැවතුණත්, ඊට අදාළ <references group="ඔලිම්පික් සුරතලා"/> ටැග සොයාගත නොහැකි විය.