Tvrđava Vranduk
Tvrđava Vranduk je utvrđenje na području općine Zenica, Bosna i Hercegovina. Ime je izvedeno od riječi branduk (braniti). Proglašena je za nacionalni spomenik BiH. [1]
Nalazi se oko 10 km nizvodno od centra Zenice, na lijevoj strani rijeke Bosne, na istaknutom planinskom rtu uzdignutom 25 metara iznad rijeke. Na tom mjestu rijeka pravi luk malog radijusa pa je tvrđava sa tri strane okružena prirodnom preprekom.[2]
Tvrđava Vranduk podignuta je krajem XIV stoljeća u župi Brod, jednoj od župa srednjovjekovne Bosne. Bila je banski, a zatim i kraljevski grad. Prvi put spominje se 1410. godine. U okolici Vranduka razvio se sistem obrambenih objekata i unutar tih zidina manje naselje sotto Vranduch. U njemu su bosanski kraljevi primali izaslanstva, potpisivali ugovore i izdavali povelje. Brat kralja Tomaša, Radivoj, se u dokumentima spominje kao ”knez od Vranduka”. Veće trgovačko–obrtničko naselje izvan bedema je nastalo u selu Varošišću, oko 2,5 km udaljeno od utvrđenja u Vranduku. U njemu je kralj Tomaš sagradio crkvu.[2]
Osmanlije zauzeli su Vranduk 1463. godine. U svom pohodu na Bosnu 1697. godine, Eugen Savojski je, uočivši težinu osvajanja grada, zaobišao Vranduk. Početkom 18. stoljeća utemeljena je Vrandučka kapetanija. U 18. i početkom 19. stoljeća grad je služio kao zatvor za političke krivce. Austrijske trupe su 1878. godine zauzele grad i u njemu držale posadu do 1890. godine kada je napušten.[3]
Tvrđava Vranduk pripada tipu brdskog utvrđenja i sastoji se od citadele sa glavnim čeonim tornjem zaštićenim opkopom i zidovima prilagođenim konfiguraciji lokaliteta. Tvrđava je, i pored kasnijih prepravki, sačuvala izvorne oblike, koji podsjećaju na rana rješenja europskih utvrđenja. U srednjem vijeku je glavna kula bila viša a prostor obora podijeljen zidom. Mala kula i istočni zid naknadno su dograđeni u svrhu zaštite ulaza u tvrđavu. U sklopu obora nalazilo se više objekata različite namjene, a pronađeni su i ostaci „Dizdareve kuće“.
Unutar zidova pronađeni su brojni arheološki nalazi koji su pohranjeni u Muzeju grada Zenice.
Vrandučka stara džamija poznata i kao Džamija sultana Fatiha sagrađena je nakon 1463. godine. Danas postoji i tunel, sagrađen u Drugom svjetskom ratu koji se nalazi ispod Vranduka. Tvrđava je zadnjih godina restaurirana i pretvorena u muzej.
- ↑ „Tvrđava Vranduk”. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine. Arhivirano iz originala na datum 2022-01-21. Pristupljeno 13. 12. 2015.
- ↑ 2,0 2,1 „Husref Redžić: Srednjovjekovni gradovi u Bosni i Hercegovini”. Sarajevo publishing, Sarajevo 2009.. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ↑ „Hamdija Kreševljaković, STARI BOSANSKI GRADOVI”. Naše starine I, Sarajevo, 1953, 7-45. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- Marko Vego, Naselja bosanske srednjevjekovne države, Sarajevo 1957, 133.
- Pavao Anđelić, Adem Handžić i Branka Raunig, u „Srednjovjekovna Bosna i evropska kultura“, Zenica 1973.
- Desanka Kovačević-Kojić, Градска насеља средњовјековне босанске државе, Sarajevo 1978, 81-83, 206, 287-290.
- Vranduk Arhivirano 2021-02-13 na Wayback Machine-u
- Izlet na Vranduk Arhivirano 2016-08-21 na Wayback Machine-u
- Tvrđava Vranduk