Arthur Evans
Artur Evans (engl. sir Arthur John Evans, 8. jul 1851 — 11. jul 1941.) bio je britanski arheolog, čije je najčuvenije otkriće lokaliteta minojske kulture u Knososu na Kritu.
Artur Evans je bio pristalica rada Hajnriha Šlimana, koji je otrkio Troju (na prostoru Male Azije) i Mikenu (na Peloponezu). Šliman je pretpostavio da Krit mora imati vezu sa Mikenskom civilizacijom, međutim do istraživanja nije došlo, jer se ostrvo nalazilo pod turskom vlašću.
Evans je prou��avao Mikenu, posebno pravougaone kritske pečate. Na osnovu proučavanja pretpostavio je da mikenska kultura vodi poreklo sa Krita. Kada je ostrvo oslobođeno od turske vlasti, Evans je počeo sa otkopavanjima i 1900. godine otkrivena je palata u Knososu, kao i veliki broj glinenih pločica. Istraženi su lokaliteti i u Festosu i Agija Trijadi.
Utvrđen je i razvoj kritskog pisma. U početku je korišćeno piktografsko pismo (od oko 2000. do 1650. godine pne.). U narednom periodu (od oko 1650. do 1450. godine pne.) koristio se Linear A, slogovno pismo, koje nema veze sa grčkim pismom i koje je nastalo od trećine pitkografskih znakova, dok su ostatak činili potpuno novi, nepoznati znaci. Linear A nije dešifrovan.
U periodu od 1450. do 1200. godine pne. koristio se Linear B, koje je dešifrovao Majkl Ventris uz pomoć DŽona Čedvika. 1952. godine izneto je mišljenje da je Linear B zapravo grčko pismo i uz pomoć kiparskog slogovnog pisma dešifrovano je deset grčkih reči (poput gradova Knosos, Pilos i sl). Do danas je veći deo pisma dešifrovan. Otrkiveni su znakovi za slogove, odvajanje, brojeve i ideogrami. Međutim još uvek nije utvrđeno da li je Linear B varijanta Lineara A.
Disk iz Festosa otrkiven je 1908. godine, u udubljenju u podu. Tekst na disku je spiralno uvijen na centru. Pretpostavlja se da je u pitanju slogovno pismo sa prostora Male Azije.
-
Palata u Knososu -
Disk iz Festosa -
Lokalitet u Knososu
Artur Evans je dao periodizaciju Minojske civilizacije, koja je nazvana po mitskom kralju Minoju. Ranu istoriju je podelio na:
- Rano minojski period (2600 — 2200. godine pne.)
- Srednje minojski period (2200 — 1600. godine pne.)
- Kasno minojski period (1600 — 1200. godine pne.)
Kao mlad novinar boravio je u Hercegovini prilikom Ustanka 1885. godine. Tu se upoznao sa stećcima i prvi iznio tezu o njihovoj pripadnosti bogumilstvu. Tezu su prihvatile i proširile austro-ugarske vlasti a razradili arheolozi sa Zemaljskog muzeja u Sarajevu.
- Petar Ilievski, Mikenski svet, Beograd, 1980.
