Sciumara 'i Muru

Cercamu perzuni de Calabbria nteressati a scrìviri artìculi, grandi o pìcculi, 'n calabbrisi pe' 'u nostru progettu nciclupèdicu Wikipedia. Nci potìti scrìviri chidu ca volìti (pe' esempiu l'artìculi supra 'i cumuni calabbrisi). Ma pe' favuri, lasciàti una traduzioni d'i paroli diffìcili e ndicàti 'a pruvenienza de 'a parrata calabbrisi usata. Nun mporta se siti riggitanu, catanzarisu, cusentinu, de Cutroni, o de Vibbu, sempri calabbrisi siti! Grazi.

St'artìculu è scrittu 'n sicilianu standard, si stai circannu l'artìculu scrittu 'n calabrisi di Sciumara 'i Muru (RC), vidi Sciumara 'i Muru (artìculu 'n calabrisi).

Sciumara 'i Muru è nu cumuni di 1.108 abbitanti dâ pruvincia di Riggiu Calabbria.

Sciumara 'i Muru fu funnata tra lu sèculu IX e lu sèculu XI dî pròfughi di l'antica cità di Ceni, pressu di l'attuali Villa San Giuanni, ca avìanu fujutu dâ marina pi la ncursioni dî pirati saracini. A stu pirìudu la cità avìa lu nomu Cenisiu, pi ricordu di l'antica Ceni. Appoi, versu lu XII sèculu cuminzau a èssiri chiamata Sciumara ri Mori, 'n ricordu di li ncursioni saracini, o Sciumara ri Mura, siccomu era l'ùnicu nzidiamentu furtificatu dâ zona ortri a Riggiu. Lu nomu succissivamenti divinìu Sciumara 'i Muru.

Sciumara 'i Muru era na barunìa, era zoè sutta a nu baruni. Fu sutta la barunìa prima di Ruffu di Calabbria, poi dî Carafa e appoi di novu di Ruffu. Sciumara fu nzinu â fini dû sèculu XVIII lu paisi cchiù grossu e sviluppatu di tutta l'ària di Riggiu, secunna sulu a Riggiu stissa. Era lu centru amministrativu pulìticu e eccrisiàsticu dâ zona, nfatti lu sò tirritoriu partìa dû Cannateddu nzinu â Catuna ntâ marina e nzinu a San Rubertu ntâ muntagna e la sò arcipritura avìa giurisdizzioni supra a tutti li parrocchi e li cresi dâ barunìa e a Sciumara ci fu nu granni cunventu franciscanu dû sèculu XVI nzinu a quarchi annu arreru. Pi sti mutivi, custituìa puru lu centru cummirciali e agrìculu lu cchiù mpurtanti dâ zona.

Ntô setticentu appi lu tìtulu di Univirsità (l'attuali cumuni), ma a pàrtiri dâ mitati dû sèculu XVII a picca a picca tutti li paiseddi dû sò tirritoriu divintàvanu nnipinnenti e cuminzava la sò dicadenza. Ntô '600 si criaru li primi parrocchi pi fatti sò, ca foru San Rubertu e Rosalì. Appoi ntô '700 divintaru parrocchi puru 'U Campu, 'A Catuna, 'U Cannateddu, 'A Villa (ca a ddi tempi avìa nomu Fossa San Giuanni) e tutti li paiseddi dû circunnariu. Sti paisi cuminzaru a addumannari puru l'autonumìa amministrativa, e accussì tra la fini dû '700 e lu nizziu di l'800 divintaru cumuna autònumi San Rubertu, Rosalì, 'A Catuna, 'U Campu, 'A Villa, 'U Cannateddu e 'U Salici. Cu l'abbentu dî francisi a lu nizziu di l'800, tutti li tipi d'amministrazzioni fiudali foru abbuluti, e accussì dopu cchiù di secentu anni finìu puru la Barunìa di Sciumara 'i Muru, e lu paisi divintau un cumuni comu a tutti l'àutri. La dicadenza cuntinuau nta tuttu l'800 e ntô '900, purtannu Sciumara 'i Muru a èssiri lu paisi menu pupulatu di tutta l'ària tra Bagnara e 'A Catuna e unu di chiddi cû territoriu cchiù picciriddu.

Purtali di la Calabbria – Jiti a l'artìculi di Wikipedia supra la Calabbria.