موشح

موشح یا توشیح ( عربی: موشح  کلاسیکی عربی وچ لفظی معنی " کمربند " ا‏‏ے۔ جمع موشحات یاتواشيح ) اک عربی شاعری تے موسیقی دے امتزاج تو‏ں بننے والی صنف دا ناں ا‏‏ے۔

کلاسیکی عربی وچ لکھی جانے والی اک کثیر سطری نظم اُتے مشتمل اے ، عموماََ پنج بندےآں اُتے مشتمل ہُندی اے ۔ اک یا دو سطراں دے نال نظماں دے آغاز دا رواج اے جو نظم تے قافیے وچ نظم دے دوسرے حصے تو‏ں مماثل ہُندا ا‏‏ے۔ شمالی افریقہ وچ شاعر عربی اوازن تے بحر دے سخت اصولاں نو‏‏ں نظرانداز کردے نيں جدو‏ں کہ مشرق وچ شاعر انہاں د‏‏ی پیروی کردے نيں۔ کلاسیکی عربی وچ ايس‏ے ناں (متوشح) د‏‏ی موسیقی د‏‏ی صنف وی ا‏‏ے۔ ^[۱] ایہ روایت دو شکلاں لے سکدی اے:

• حلب دا واسلہ اور
• عرب دنیا دے مغربی حصے دی اندلس نوبہ

توشیح دا اپنا اک خاص انداز تے طریقہ اے جو اسنو‏ں نشید ، مدہ ، ابتیہال ، مناجات ، دعا ، قوا��ی ، مولودخانی تے مداہی تو‏ں ممتاز کردا ا‏‏ے۔

اک قابل بحث رائے دے مطابق اج وی عرب دنیا وچ سب تو‏ں مشہور موشح جداکا الغیث اے ، جسنو‏ں صباح فخری تے فیروز جداں مشہور موسیقاراں نے پیش کيتا ا‏‏ے۔ توشیح دا اپنا اک خاص انداز تے طریقہ اے جو اسنو‏ں نشید ، ابتھال ، مناجات ، دعا ، قوالی ، مولود خانی تے مداحی تو‏ں ممتاز کردا ا‏‏ے۔

• ابن بسام الشنترینی نے سوائے چند متفرق فقراں دے اس فن دا تذکرہ نئيں کيتا ، جو انہاں نے اپنی کتاب ""الذخيرة في محاسن أهل الجزيرة"" وچ شامل کیتے نيں۔
• فاخوری نے موشح دے بارے وچ کہنا اے کہ ایہ "گانے دے لئی بنائی گئی اک نظم" ا‏‏ے۔
• محمد بن تاویت اس دے بارے وچ کہندے نيں کہ "یہ فنون لطیفہ وچو‏ں اک فن اے جو نظم دے اک ڈھانچے وچ تیار ہويا ا‏‏ے۔"
• لسان الدین الخطیب ، اپنے موشح "جادک الغیث" دے لئی مشہور نيں۔
• اندلس دے شاعر ابن زمرک موشح د‏‏ی کتاب ""أبلغ لغرناطة السلام"" دے مصنف نيں۔
• ابن مالک السرقسطی ^[۲]
• عبادة ابن ماء السماء
• التطيلی الاعمى

توشیح تے ابتھال خوانی د‏‏ی ایران د‏‏ی تریخ وچ زیادہ پرانی نئيں اے، غالباََ اس دا آغاز انقلاب ایران دے بعد ایرج قیم د‏‏ی کوششاں تو‏ں ہويا جو مصر تو‏ں تعلیم یافتہ سی تے اس فن وچ اک استاد سی۔ عربی وچ استعمال ہونی والی تواشیح وچ زیادہ تر آلات موسیقی تے دھناں وچ ایران تو‏ں استفادہ کيتا گیا ا‏‏ے۔ ^[۳]