سپین

سپین لیندے دکھنی یورپ چ ایبیریا جزیریورگا وچ یورپی یونین دا سنگی اک ازاد دیس اے جتھے قنونی بادشائی راج اے۔ ایدے چڑھدے تے دکھنی پاسے رومی سمندر تے ایدر ایدا تھوڑا جیا بارڈر برطانیہ دے تھاں جبرالٹر نال رلدا اے جیدے تے سیپن دا وی کلیم ہے، اتر تے چڑھدے اتر ول فرانس انڈورہ تے خلیج بسکے اے، لیندے ول پرتگال تے وڈا سمندر اوقیانوس اے جیدے نال ایہدا 1214 کلومیٹر لماں بارڈر ملدا اے۔ 505,992 مربع کلومیٹر (195,365 مربع میل) تھاں نال ایہ یورپ دا پنجواں تے یورپی یونین دا دوجا سب توں وڈا دیس اے۔

سپین وچ انسان پچلھے 35،000 وریاں توں رہ ریا اے۔ 200 م پ وج ایتھے رومی آۓ تے ایہدا ناں ہسپانیہ پیا۔ وشکارلے ویلیاں وچ ایتھے جرمن قبیلے آئے تے اٹھویں صدی وچ بنو امیہ عرب آۓ مسلمان ایس نوں اندلس کیندے سن تے قرطبہ اوہناں دا راجگڑھ سی۔ مسلماناں دے 14ویں 15یں صدی چ جان توں مگروں بوت وڈی طاقت بن گیا تے اینے بوت دور تک سلطنت بنائی جیدے نشان اج وی 40 کروڑ ہسپانوی بولن والیاں دے طور تے ہے گے نیں۔ 18ویں تے 19ویں صدی وچ سپین ماڑا پے گیا۔ ایدی حکومت اک قنونی بادشاہت دے تھلے پارلیمنٹ نال بنی اے۔ سپین دا دنیا چ 9واں سب توں بوتا جی ڈی پی اے تے ایدے لوکاں دا جیون ناپ دنیا چ 16واں اے۔ سپین اقوام متحدہ، یورپی یونین، نیٹو، دا سنگی اے۔

سپین ناں کنج پیا ایہدے بارے کوئی پکی گل نہیں۔ خورے ایہ یونانی شبد ہسپیریا توں ای بنیا اے جیہڑا یونانیاں اٹلی بارے کیا جیدا مطلب سی لیندا تھاں تے ہسپانیہ وی لیندے پاسے ہون باہجوں ایہ ای اخواندا ہووے۔ عرباں ایس نوں اندلس آکھیا۔ اندلس وندالیشیا توں وگڑیا یعنی وندالاں دا دیس۔ وندال اک قبیلا سی جیدے کولوں عرباں سپین کھویا۔

سپین یورپ دے لیندے دکھن ول ایبیریا دے لامت تھاں (85٪) تے پھیلیا ہویا اے۔ 47,000 مربع کلومیٹر(18,000 مربع میل) نال ایہ فرانس نالوں نکا امریکی صوبے کیلیفورنیا نالوں وڈھا اے۔ سپین دنیا دا 51واں تے یورپ دا دوجا سب توں وڈا دیس اے۔ پیرینیز دے پعاڑ اترچردے چ فرانس نالوں وکھریاں کردے نیں۔ ایہ رومی سمندر توں بسکے دی خلیج تک 435 کلومیٹر لما پھیلیا اے تے سپین نوں فرانس توں وکھ کردا اے۔ دکھن وچ جبرالٹر اے تے مراکش سپین توں 13 کلومیٹر دور اے۔ پرتگال سپین دے لیندے دکھن ول اے تے ایہدا بارڈر 1214 کلومیٹر رلدا اے۔ سپین دا اک نکا جیا تھان سپین دے بارڈر توں تھوڑا دور فرانس دے اندر اے۔ اتر وچ ایہدا بارڈر نکے پہاڑی دیس انڈورہ نال وی رلدا اے۔ سپین دے کج جزیرے رومی سمندر چ وی نیں تے کج جزیرے ایٹلانٹک سمندر چ وی نیں۔ سپین دیاں کئی تھاواں اتے تھلے ہوندے علاقے تے پعاڑی علاقے نیں۔ ایناں پعاڑاں توں کئی دریا وی بیندے نیں۔ سیوطہ تے ملیلہ ایس دے اتلے افریقہ وچ سمندری کنڈے تے تھاں نیں۔

ٹیگس، ایبرو، دویرو، گواڈیانا تے گواڈلکویر سپین دے وڈے دریا نیں۔ سپین دے اندر ملحسن سب توں وڈی چوٹی اے۔

سپین دا محول تن حصیاں وچ ونڈیا جاسکدا اے: اتلے سپین دا اوقیانوس نال جڑدا اے۔ رومی سمندری محول ایس جزیریورگا دے چوکھے حصے تے چلدا اے جد کے دکھنی چڑھدے ول سکا محول اے۔

سپین کول رومی سمندر ج بیلارک جزیرے ، بحر اوقیانوس چ کناری جزیرےآں توں علاوہ آبنائے جبرالٹر دے رومی سمندر الے پاسے کئی غیرآباد جزیرے نیں جنہاں نوں ہسپانوی بولی چ plazas de soberanía (سپینی اقتدار ہیٹھ علاقے) آکھیا جاندا اے ۔ رومی سمندر چ اتلے افریقہ تے سپین وچکار واقع جزیرہ البوران وی سپین دے کول اے تے اسدے علاقےاندلسیہ دی میونسپلٹی المیریا راہیں جزیرے دے معاملے چلائے جاندے نیں ۔

• سپین دے مل ہیٹھ جزیرےآں دی لوک گنتی ایہ وے:

جزیرہ	لوک گنتی
تینیریفے	899,833
ملورکا	862,397
کناری جزیرے	838,397
لانزاروتے	141,938
ایبیزا	125,053
فیورتےوینتورا	103,107
مینورکا	92,434
لاپالما	85,933
لاگومیرا	22,259
الہیرو	10,558
فورمنتورا	7,957
آرؤسا	4,889
لاگراسیوسا	658
تبارکا	105
اونس جزیرہ	61

فائل:AltamiraBison.jpg

سپین چ 12 لکھ ورے پہلاں اتاپوئیرکا پہاڑ دی تھاں تے بن مانس دے رہن دے نشان لبے نیں۔ ماڈرن انسان 32000 سال پہلاں ایبیریا وچ فرانس ولوں آیا۔ اوس تریخ توں وی پہلے ویلے دے نشاں اوہدیاں بنیاں ہویاں مورتاں اتلے سپین دے کینٹیبریا صوبے وچ التامیرا دی غار وچ لبیاں نیں جنہاں نوں 15000 م پ ورے پہلے کرو-میگنن نے بنایا سی۔۔ اوہ لوک فرانس توں ہوندے ہوۓ سپین پہنچے۔ آخری برف دور دے بعد سپین اوناں تین تھاواں چوں اک اے جتھوں لوکاں نے یورپ دوبارہ اباد کیتا۔

آئیبیریائی تے سیلٹ ایبریا دے سب توں پرانے واسی نیں۔ لیندے پیرینیز ول باسک سن۔ 1100 ق م وچ دکھن ول تارتیسوس ناں دا نگر سی جیدا کاروبار یونانیاں تے فونیقیاں نال سی۔ کارتھیج والیاں دا ایبیریا نال جڑدے رومی سمندر ول زور سی پر رومیاں نے اوہناں نوں پیونک لڑائیاں مگرون ایتھے مل ماریا۔

رومیاں نے رومی سمندر دے کنڈیاں تے کارتھیج دیاں نگریاں دوجی پیونک لڑائی مگروں 210 توں 205 م پ وچ مل ماریا پر ایبیریا تے مل مارن لئی اوہناں نوں 2 صدیاں لگ گیا بشک ایتھے اوہناں 6 صدیاں تکر راج کیتا۔ رومی راج وچ ایتھے رومی بولی رومی فنون تے رومی سڑکاں وی اپڑیاں۔ سیلٹک تے ہور ایبیریائی رہتلاں تے ہولی ہولی رومی رنک چڑھدا گیا۔ سپین رومی بزار دی منڈی بن گیا۔ سپین توں سونا، ان، زیتون دا تیل تے شراب باہر جاندی سی۔ وائی بیجی وچ وادے لئی کئی ویونتاں دا مڈھ رکھیا گیا جیہڑے ہلے وی ورتے جارۓ نیں۔شہنشاہ ہیڈرین، ٹریجن تے تھیوڈیوسیس تے فلسفی سینیکا ایتھے جمے۔

عیسائیت پہلی صدی وچ سپین اپڑی۔ سپین دیاں ہندیاں بولیاں مذہب تے فنوناں دا مڈ اوس ویلے توں اے۔ 5ویں صدی وچ لیندی رومی سلطنت ماڑی پے گئی۔ ایتھے کئی لوک آۓ جناں وچ وندال وی سن اوہناں توں ایس دیس دا ناں وندا لیشیا یا اندلس پیا۔

711 چ ایتھے بنو امیہ دے خلیفہ ولید بن عبدالملک دے ویلے اودے جرنیل طارق بن زیاد نے ہلہ بولیا تے سپین تے پرتگال تے عرباں نے مل مار لیا۔ عرباں نے سارے سپین تے مل مار لیا پر ایدے اتر چ پعاڑی تھاں چھڈ دتے جتھوں فیر عرباں نال لڑائی ٹری جیہڑی اگلیاں اٹھ صدیاں تک چلدی رئی۔ عرباں نیں ایتھوں دیان واسیاں کئی حق دتے پر اوناں ٹیکس وی دینے پیندے سن۔ اٹھویں صدی تک سپین دی چوکھی ساری لوک گنتی مسلمان ہوچکی سی۔ بربر تے عرب مسلماناں وشکار کھچاؤ وی چلدا ریا۔ مسلمان گواڈالکویر ایبرو ویلینسیا تے غرناطہ دے پعاڑی تھاواں تے وس چکے سن۔

اموی خلافت دا راجگڑھ قرطبہ لیندے یورپ دا وڈا سوہنا تے خوشحال شہر سی۔ پڑھائی لکھائی رہتل دے سمبندے جیہڑے لیندے ایشیاء توں ایتھے لیاۓ گۓ اوہآکے ودے۔ سائینس فلاسفی آرکیٹیکچر تے رہتل ایتھے پونگرے تے وڈے ہوۓ۔ وائی بیجی چ وادے ہوۓ نویاں فصلاں تے نویں رکھ لگاۓ گۓ۔

11ویں صدی چ بنو امیہ دے راج توں وکھرے ہون مگروں سپین نکے نکے راجاں چ جناں نوں طائفہ آکھیا جاندا اے ج ونڈیا گیا تے اے اتر چ وسدیاں سعائی دیساں لئی اونان تے ہولی ہولی مل مارن اسان ہودا گیا۔ اتلے افریقہ توں مرابطین تے موحدین سپین آے پر اوہ مسلم سپین نوں ناں بچا سکے۔ 1492 نوں مسلماناں دا اخیرلا راج غرناطہ تے وی سعایاں نے مل مار لیا۔ 1492 نوں ای کولمبس نوں اپنے سمندری سفراں لئی جعاز تے پسے سپین دے باد شاہ کولوں لبدے نیں۔ امریکہ دی لب نے اوتھے مل مارن نال سپین جگ دی اک وڈی طاقت بن گیا۔

اراغون تے قسطیلیہ دے اک جٹ ہون نال سپین اک ہوگیا تے سپین دے شائی ویلے دی نیو پئی۔ 16ویں تے 17ویں صدی چ سپین یورپ دی اگے ودویں طاقت سی۔ سپین دیاں نیدرلینڈز برطانیہ فرانس تے سلطنت عثمانیہ نال وی لڑائیاں ہویاں۔ ہسپانوی سلطنت چ امریکہ دے وڈے انگ بحر الکاہل دے تھاں اتلے افریقہ دے جزیرے نیدرلینڈز فرانس جرمنی اٹلی دے کئی پاسے ہیگے سن۔ ایدے بارے آکھیا جاسکدا اے جے اے پہلی سلطنت سی جیدے تے سورج نیں ڈبدا۔

1793 چ سپین نے فرانس نال لڑائی چھیڑی جیدے چ سپین نوں ہار ہو‎ی۔ سپین فرانس دے اک تھلے لگا سنگی بن کے رہ گیا۔ 1814 چ فرانس دی ہار باجوں سپین چ اودا زور ٹٹ گیا۔ پر سپین دے اندر اوہ چگڑے ٹرے جناں نے سپین نوں ہلا کے رکھ دتا تے اودے کولوں کیلیورنیا توں لے کے پیٹاگونیا تک دے تھاں کھنج گۓ۔ 19ویں صدی دے انت وچ کیوبا تے فلپائن وکھ ہوۓ۔

1936 وچ سپین وچ گھر دی لڑائی شروع ہوئی۔ ایسدا آگو جنرل فرانکو سی تے اوہ 3 ورے مگروں نازی جرمنی تے فاششسٹ اٹلی دی ہتھ ونڈائی نال جتدا اے۔ ایس لڑائی وچ 5لکھ لوک مارے گۓ تے 5 لکھ لوک دیس چھڈ گۓ۔ دوج؛ وڈی لڑائی وچ فرانسسکو فرانکو تھلے سپین اک نیوٹرل دیس سی۔ فلانجے پارٹی ای کلی پارٹی سی۔ دوجی وڈی لڑائی مگروں دنیا توں وکھرا ریا پر سوویت یونین نال مقابلے وچ ایہدا مل ودھیا۔ پہلے تے سپین یونائیٹڈ نیشنز تون وی وکھ ریا۔ 1960 دے دھاکے دے انت وچ سپین کم کاج وچ اگے ودھیا۔

1975 وچ فرانکو مریا تے یوان کارلوس اودھی تھاں سپین دا بادشاہ بنیا۔ 1981 وچ کج فوجی افسراں نے راج تے مل مارن دی کوشش کیتی پر بادشاہ اگے ہار گۓ۔ 30 مئی 1982 نوں سپین اک ریفرنڈم مگروں نیٹو وج رلیا۔ 1986 وچ سپین یورپی کمیونٹی وچ آیا۔ 1 جنوری 2002 نوں سپین دے سکے دے سکے پسیٹا دی تھاں یورو نوں سپین دی کرنسی منیا گیا جیہڑا یورپ دے 16 ہور دیساں وچ وی چل ریا سی۔ 2008/9 وچ دیس نون بپار تے کم کاج وچ مندا ویھکنا پیا۔ 11 مارچ 2004 نوں سپین دے راجگڑھ میڈرڈ وچ بمب پھٹے جیدے وچ 191 بندے مارے گۓ تے ایہ پتہ چلیا جے ایہ حملے القائدھ نے کراۓ سن۔

سپین اک قنونی بادشائی اے۔ پارلیمنٹ دو انکاں نال بندی اے۔کانکرس دے 350 سنگی نیں تے ایہ 5 وے لئی جنی جاندی اے جد کے سینٹ دے 259 سنگی نیں۔ یوان کارلوس 1975 توں دیس دا آگو اے جد کے وزیراعظم سرکار دا آگو اے۔

سپین نوں انتظامی لحاظ نال 17 خود مختار علاقےآں (Comunidad Auónoma) تے 2 خود مختار شہراں (Ciudad Autónoma) چ ونڈیا گیا اے، ہر علاقے دی اک علاقائی پارلیمنٹ، ہائی کورٹ تے علاقائی حکومت اے۔ علاقائی پارلیمنٹاں ہر 4 ورہےآں مگروں لوک چوناں راہیں اپنے ممبراں دا چنا کردیاں نیں جہڑیاں کہ علاقائی حکومت دے سربراہ (صدر) نوں چن دیاں نیں۔

سپین کئی بولیاں بولن والا دیس اے تے سپین دا قنون سپین وچ ساری بولیاں دے بچاؤ دا زمیوار اے۔ ہسپانوی دیس دی سرکاری بولی اے تے ہر ہسپانوی لئی ایہنوں سکھنا حق تے فرض اے۔ سیپن دا قنون سپین وچ بولیاں جانوالیاں دوجیاں بولیاں نوں وی مندا اے تے اوہناں نکیاں بولیاں نوں اوہناں دے بولن والے تھانواں وچ بولن ورتن دی ازادی اے تے ایس کم وچ سرکار وی ہتھ ونڈاندی اے۔ ہسپانوی دے نال سپین دیاں دوجیاں سرکاری بولیاں ایہ نیں:

• باسک، ایہ بولی اتلے سپین دے تھاں باسک دیس تے ناوارا وچ بولی جاندی اے۔
• کیٹلونی بولی کیتلونیا تے بیلارک جزیرے وچ بولی جاندی اے۔
• گلیکیائی بولی گالیکیا وچ بولی جاندی اے۔

باسک نوں 2٪، کیٹلونی نوں 17# تے گلیکیائی نوں 7٪ لوک بولدے نیں۔

ہسپانوی سارے لوکاں دی پہلے یا دوجے نمبر تے بولی تے سمجھی جانوالی بولی اے۔ ایہ ہند یورپی بولیاں دے ٹبر دی بوی اے۔ 2005 دے اک نتارے وچ 89% لوکاں نے ہسپانوی نوں اپنی ماں بولی کیا۔

• سن 2014ء دے شروع کیتے گئے اک سروے موحب سپین دے لوکاں نے اپنے مذہب ایہہ دسے نیں ، مذہب دے لحاظ نال نوک گنتی دا فیصد اس ڈبے چ دسیا گیا اے:

سپین دا کوئی سرکاری مزہب نئیں پر کیتھولک چرچ دی رہتل تے گوڑھی چھاپ اے۔ سارے سکولاں وچ پڑھاکواں نوں یا تے کیتھولک چرچ یا فیر چنگا ورتن دی کلاس چننی پیندی اے۔ اپریل 2012 دی اک کھوج وچ 71% ہسپانوی لوکاں نے اپنے آپ نوں کیتھولک منیا۔ 24% نے اپنے آپ نوں کسے مزہب وچ ناں گنیا۔ 9.4% اپنے آپ نوں ان متی کیندے نیں۔

1492 نوں ایتھوں سارے یہودیاں نوں دیس نکالا دتا گیا 19ویں صدی وچ اوہناں نوں فیر آن دتا گیا تے ایس ویلے 62,000 دے نیڑے یہودی وسدے نیں۔ 1609 تک سارے مسلمان یا سائی ہوگۓ یا فیر اوہ دیس چھڈ گۓ۔ 19ویں تے 20ویں صدی وچ اوہناں نوں دیس وچ آن دتا گیا تے ایس ویلے سپین وچ 17 لکھ دے نیڑے مسلمان نیں۔ چوکھے اتلے افریقہ توں نیں۔ پنجاب پاکستان توں وی ہزاراں سپین وچ نیں۔

پھرنٹرن والیاں لئی سپین اک اچیچیا دیس اے۔ 2007 وچ فرانس مگروں سپین پھرن ٹرن لئی انوالیاں دا دوجا وڈا دیس دیس سی۔ سپین دا موسم، ایہدیاں تریخی تے رہتلی یادگاراں باہردے لوکاں لئی کھچ رکھدیاں نیں۔ سپین دا اتلے یورپ نالوں گرم موسم اتلے یورپ دے ٹھنڈے تھانواں توں لوک سپین دے سمندری کنڈیاں تے آندے نیں۔

قرطبہ، غرناطہ، اشبیلیہ مسلماناں دے ویلے دے تریخی تھاں نیں۔ غرناطہ وچ الحمرا دا محل ویکھن والی تھاں اے۔

• میڈرڈ۔
• بارسیلونا۔
• والینسیا۔
• بلباؤ۔
• قرطبہ
• غرناطہ
• اشبیلیہ
• طلیطلہ
• سرقسطہ
• شاطبہ
• مرسیہ شہر

و گ ل سپین دے وڈے شہر شماریات دا قومی ادارہ (سپین)
	درجہ بندی	شہر	خودمختار علاقہ	لوک گنتی	درجہ بندی	شہر	خودمختار علاقہ	لوک گنتی
میڈرڈ بارسلونا	1	میڈرڈ	میڈرڈ	3,233,527	11	الیکانت	ویلینسیائی سنگت	334,678	ویلنسیہ اشبیلیہ
	2	بارسلونا	کیتلونیا	1,620,943	12	قرطبہ	اندلسیہ	328,841
	3	ویلنسیہ	ویلینسیائی سنگت	797,028	13	والاڈولڈ	کیستلا تے لیون	311,501
	4	اشبیلیہ	اندلسیہ	702,355	14	ویگو	گالیکیا	297,733
	5	ساراگوسا	اراغون	679,624	15	گیجون	استوریا	277,554
	6	ملاگا	اندلسیہ	567,433	16	لاہوسپیتالت	کیتلونیا	257,057
	7	مرسیہ شہر	مرسیہ	441,354	17	اے کرونا	گالیکیا	246,146
	8	پالما	بیلارک جزیرے	407,648	18	وٹوریا	باسک دیس	242,223
	9	لاس پالماس	کناری جزیرے	382,296	19	غرناطہ	اندلسیہ	239,017
	10	بلباؤ	باسک دیس	351,629	20	الش	ویلینسیائی سنگت	230,587

---

سپین دے وڈے شہراں دے ناں ایہ نیں ۔

درجہ	شہری علاقہ	خودمختار علاقہ	لوک گنتی
			حکومتی ڈیٹا	دوجے اندازے
1	میڈرڈ	میڈرڈ	6,052,247	5.4 – 6.5 m[۲][۳]
2	بارسیلونا	کیتلونیا	5,030,679	4.2 – 5.1 m[۲][۴]
3	ویلنسیہ	ویلینسیائی سنگت	1,551,585	1.5 – 2.3 m[۵]
4	اشبیلیہ	استوریا	1,294,867	1.2 – 1.3 m
5	ملاگو	اندلسیہ	953,251
6	بلباؤ	باسک دیس	910,578
7	اوویدو–گیجون–اویلس	استوریا	835,053
8	ساراگوسا	اراغون	746,152
9	الیکانت–الش	ویلینسیائی سنگت	698,662
10	مرسیہ شہر	مرسیہ	643,854

سپین دے جغرافیائی تے تریخی پسار باہجوں ایس دا آرکیٹیکچر وی ونسونا اے۔ سپین دے سارے وڈے شہراں دا مڈھ رومیاں نے رکھی رکھیا تے عرباں نے اپنا آرکیٹیکچر مسیتاں تے رہن دیاں تھانواں وچ چھڈیا۔ بنو امیہ دا راجگڑھ قرطبہ ایس وکھالے وچ اک ادھارن سی اوہناں دی بنی مسیت جیہڑی ہن اک گرجا اے ہجے وی کھڑی اے۔ غرناطہ دا الحمرا تے اشبیلیہ دا گیرالڈا عرب ویلے دیاں اچیچیاں نشانیاں نیں۔

12ویں توں 17ویں صدی تک عرب تے گوتھ سوچ دے ملاپ نال مو��یجر آرکیٹیکچر بنیا تے چلیا۔ 20ویں صدی وچ نویں ارکیٹیکچر دا رواج پیا تے سپین دے انتونی گاڈی دے کم نوں اک دنیا نے پسند کیتا۔ بارسیلونا وچ ساگرادا فیمیلیا اوہدا وڈی مانتا والا کم اے۔ بلباؤ وچ گگنہائم میوزیم دا ڈیزائن نويں آرکیٹیکچر دا سرناواں اے۔

فٹ بال رومن ویلے توں کھیڈیا جاریا اے۔ ریال میڈرڈ تے بارسیلونا دنیا دیاں دو تکڑیاں ٹیماں نیں۔ سپین دی فٹ بال ٹیم 1964، 2008 تے 2012 وچ یورپی چمپیئن تے 2010 وچ فیفا ورلد چمپئین بنی۔