Zygmunt Puchalik

Zygmunt Puchalik

kapitan żandarmerii
Data i miejsce urodzenia	23 grudnia 1891 Prusiek
Data i miejsce śmierci	wiosna 1940 Katyń
Przebieg służby
Lata służby	1915–1940
Siły zbrojne	C. K. Obrona Krajowa Wojsko Polskie
Jednostki	32 Pułk Piechoty Obrony Krajowej 18 Pułk Piechoty k.k. Landwehry Legia Oficerska 5 Dywizjon Żandarmerii 6 Dywizjon Żandarmerii 1 Dywizjon Żandarmerii Dywizjon Żandarmerii KOP 4 Dywizjon Żandarmerii
Stanowiska	dowódca plutonu oficer śledczy
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Zygmunt Puchalik (ur. 23 grudnia 1891 w Prusieku, zm. wiosną 1940 w Katyniu) – kapitan żandarmerii Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Zygmunt Puchalik urodził się 23 grudnia 1891 w Prusieku^[1]. Był synem Antoniego (służący przy kolei) i Marii z domu Musiał^[2][1]. Miał brata Jana Urbana (ur. 1888)^[2].

Ukończył gimnazjum oraz w maju 1912 Seminarium Nauczycielskie w Stanisławowie. Podczas nauki szkolnej od 1908 działał w organizacjach niepodległościowych, w tym od 1 grudnia 1910 do 1 września 1914 w Związku Strzeleckim w Stanisławowie i w Haliczu. Po zdaniu matury rozpoczął pracę jako nauczyciel, do 1915 był zatrudniony w szkole ludowej w Haliczu.

Po wybuchu I wojny światowej został powołany do armii Austro-Węgier w marcu 1915. W 1916 odbywał kurs w Szkole Oficerów Rezerwy w Lubaczowie. Od 9 maja 1916 do 8 lipca 1917 w szeregach pułku piechoty Obrony Krajowej nr 32 brał udział w walkach na froncie włoskim, gdzie odniósł rany. Po rekonwalescencji został przydzielony do kadry zapasowej pułku strzelców nr 18. W obcej armii zyskał stopień podporucznika.

Od początku listopada 1918 w ramach wojnie polsko-ukraińskiej brał udział w walkach o Przemyśl, podczas których został aresztowany przez Ukraińców i uwięziony w Przemyślu. Trzy dni później oswobodził się i zbiegł do Jasła, po czym wkrótce powrócił do Przemyśla i wstąpił do Legii Oficerskiej, w szeregach której uczestniczył w walkach z Ukraińcami w linii Przemyśl-Chyrów. W późniejszym czasie brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W jej trakcie w lecie 1920 został delegowany w karnej ekspedycji do wsi Baranie Peretoki, dowodził odcinkiem obronnym Sokal przed zbliżającą się 1 Armią Konną Siemiona Budionnego; w tym czasie przeprowadził ewakuację miasta i poczynił przygotowania obronne, zaś dzięki jego uwadze nie dokonano zniszczenia mostów na Bugu, co było pierwotnie w treści wydanego mu rozkazu. Następnie jako dowódca plutonu żandarmerii brał udział obrony Rawy Ruskiej.

W niepodległej Polsce został awansowany do stopnia porucznika żandarmerii ze starszeństwem z 1 czerwca 1919^[3]. Służył jako dowódca plutonu żandarmerii Tarnów i oficer śledczy w 5 dywizjonu żandarmerii w Krakowie. Odbył kurs udoskonalający w Centralnej Szkole Żandarmerii w Grudziądzu w 1923. 1 grudnia 1924 roku awansował na kapitana ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 roku i 10. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii^[4][5][6]. W latach 20. był przydzielony do 6 dywizjonu żandarmerii we Lwowie, w tym w 1923 pełnił funkcję dowódcy plutonu w Tarnopolu^[7][8][9]. W 1932 był oficerem 1 dywizjonu żandarmerii w Warszawie^[10]. W 1934 roku został przeniesiony do dywizjonu żandarmerii KOP^[11]. Od 3 kwietnia 1937 roku pełnił służbę na stanowisku oficera śledczego 4 dywizjonu żandarmerii w Łodzi. 10 czerwca 1939 został przeniesiony w stan spoczynku.

W okresie mobilizacji wobec zagrożenia konfliktem zbrojnym 27 sierpnia 1939 został mianowany pełniącym obowiązki drugiego zastępcy dowódcy 4 dywizjonu żandarmerii, a 31 sierpnia ponownie powołany na stanowisko referenta bezpieczeństwa dowództwa etapów 14 Grupy Specjalnej. Po wybuchu II wojny światowej, kampanii wrześniowej i agresji ZSRR na Polskę został aresztowany przez Sowietów. Był przetrzymywany w obozie w Kozielsku. Wiosną 1940 został przetransportowany do Katynia i rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Jest pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, gdzie w 1943 jego ciało zidentyfikowano podczas ekshumacji prowadzonych przez Niemców pod numerem 844 (przy zwłokach zostały odnalezione trzy listy, cztery pocztówki nadesłane przez żonę z adresu ul. Olynricka 11 w Warszawie, nożyczki do paznokci, złote zęby)^[12][13].

Zygmunt Puchalik był żonaty z Jadwigą z Pelczarskich, z którą miał córkę Marię. Ich historia została opisana w książce pt. Dzieci Katynia autorstwa Teresy Kaczorowskiej^[14][15].

5 października 2007 Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło awansował go pośmiertnie do stopnia majora^[16]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, Zygmunt Puchalik został uhonorowany poprzez zasadzenie Dębu Pamięci przy Publicznym Gimnazjum w Mchawie w gminie Baligród.

• Medal Niepodległości
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 „Polska Swemu Obrońcy”
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości

• Jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• Obozy NKWD dla jeńców polskich
• Zbrodnia katyńska

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000. s. 509. [dostęp 2014-02-22].
• Andrzej Brygidyn: Sanocka Lista Katyńska. Jeńcy Kozielska, Ostaszkowa, Starobielska oraz innych obozów i więzień Polski kresowej pomordowani w Rosji Sowieckiej. Sanok: 2000, s. 54–56.
• Jan Suliński: Żandarmi zamordowani na Wschodzie w latach 1939–1940. Warszawa: 2012. Brak numerów stron w książce
• Zygmunt Puchalik. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2014-04-22].