Zając czarnoszyi

Zając czarnoszyi

Lepus nigricollis[1]
F. Cuvier, 1823
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	zajęczaki
Rodzina	zającowate
Rodzaj	zając
Gatunek	zając czarnoszyi
Synonimy Lepus aryabertensis Hodgson, 1844[2] Lepus centrasiaticus Satunin, 1907[2] Lepus dayanis Blanford 1874[2] Lepus cutchensis Kloss 1918[2] Lepus joongshaiensi Murray, 1884[2] Lepus rajput Wroughton, 1918[2] Lepus ruficaudatus Geoffroy 1826[2] Lepus macrotus Hodgson, 1840[2] Lepus melanauchen Temminck, 1850[3] Lepus tytleri Tytler, 1854[2] Lepus sadiya Kloss, 1918[2] Lepus simcoxi Wroughton 1912[2] Lepus mahadeva Wroughton & Ryley, 1913[2] Lepus singhala Wroughton, 1915[2]
Podgatunki L. n. aryabertensis Hodgson, 1844 L. n. cutchensis Kloss, 1918 L. n. dayanus Blanford, 1874 L. n. joongshaiensis Murray, 1884 L. n. macrotus Hodgson, 1840 L. n. mahadeva Wroughton & Ryley, 1913 L. n. nigricollis F. Cuvier, 1823 L. n. rajput Wroughton, 1917 L. n. ruficaudatus Geoffroy, 1826 L. n. sadiya Kloss, 1918 L. n. simcoxi Wroughton, 1912 L. n. singhala Wroughton, 1915 L. n. tytleri Tytler, 1854
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
zasięg pierwotny      status niejasny
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Zając czarnoszyi^[5] (Lepus nigricollis) – gatunek ssaka z rodziny zającowatych (Lepidae), występujący na subkontynencie indyjskim i Sri Lance.

W 1823 roku francuski zoolog Frédéric Cuvier po raz pierwszy opisał zająca czarnoszyjego, nadając mu nazwę Lepus nigricollis, w 26. tomie pracy naukowej „Dictionnaire des sciences naturelles”^[6]. Radziecki teriolog Aleksiej Guriejew(inne języki) w 1964 roku umieścił gatunek w podrodzaju Indolagus. Wyróżnia się trzynaście podgatunków^[2]. Angielski wojskowy i przyrodnik Robert Christopher Tytler(inne języki) w 1854 roku w Dhace opisał podgatunek tytleri jako osobny takson^[7]. Holenderski zoolog Coenraad Jacob Temminck w 1850 roku był zdania, że szczątki gatunku Lepus melanauchen na Jawie to osobny takson, który potem został uznany za synonim zająca czarnoszyjego^[3].

Długość ciała (bez ogona) 330–530 mm, długość ogona 64 mm, długość ucha 100–120 mm, długość tylnej stopy 85–115 mm; masa ciała 1,8–3,6 kg^[8].

Zając czarnoszyi jest średniej wielkości zającem, którego rozmiar się zwiększa w południowych partiach jego zasięgu^[9]. Jego futro jest na ogół rudobrązowego koloru. Górna część ciała waha się od żółtobrązowego do czerwonobrązowego i na grzbiecie ma dużą domieszkę czerni. Pośladki są mniej czernione niż środek grzbietu i przeważa na nich zwykłe ubarwienie grzbietowe sierści, choć nieco bledsze. Wokół oczu, brzegów ust i nozdrzy znajduje się jasne obramowanie. Brzuszna część ciała jest biała. Górne krawędzie uszu są czarne, gdy ogólny odcień futra z przodu jest podobny do odcienia głowy, podczas gdy z tyłu i wewnątrz są prawie nagie. Ogon biały na dole i po bokach^[10], z kolei kolor u góry jest zmienny, w zależności od podgatunku waha się od czarnego do szaro-brązowego^[11]. Podgatunek nominatywny L. n. nigricollis charakteryzuje ciemnobrązowa lub czarna plama na tyle szyi oraz czarna górna powierzchnia ogona, u północnego podgatunku ruficaudatus części te są, odpowiednio, szare i brązowe^[11].

Obszar występowania zająca czarnoszyjego rozciąga się na Indie i obszary sąsiednie, w tym na Sri Lankę, a także został wprowadzony na różne wyspy na Oceanie Indyjskim. Gatunek ten został introdukowany na Madagaskarze, Komorach, Andamanach, w zachodniej Nowej Gwinei, Papui-Nowej Gwinei, na Seszelach, Majotcie, Mauritiusie i Reunionie^{[12][13][14][2]}. W 1890 roku holendersko-niemiecki zoolog Max Carl Wilhelm Weber, ze względu na podobieństwa szczątków taksonu Lepus melanauchen na Jawie, wyraził powszechną wówczas opinię, iż w rzeczywistości to zając czarnoszyi został introdukowany na Jawę z subkontynentu indyjskiego^[3].

Występują zazwyczaj na obszarach, gdzie duże połacie buszu i dżungli przeplatają się z polami uprawnymi. Są również powszechnie spotykane w przybrzeżnych uprawach ziołowych. Preferowanymi siedliska przez zająca czarnoszyjego są obszary pagórkowate, szczególnie zagłębienia u podnóża wzgórz.

Zając czarnoszyi prowadzi zwykle nocny tryb życia, chyba że jest niepokojony i często można go zobaczyć nocą w reflektorach pojazdów. W ciągu dnia wykorzystuje szereg form jako schronienie w niskich krzewach, wysokiej trawie, głożynach lub młodych palmach. Żywi się głównie roślinami wieloletnimi i trawami. Zwierzęta odpoczywają w zagłębieniach pod krzakami i innych kryjówkach, przy czym każdy osobnik korzysta z kilku grzęd. Na pustyni Thar w Sindh zające spędzają dzień w krzakach i wychodzą nocą. Tutaj żywią się prosem, kaparami, klekotnicą i głożyną. Na obszarach deszczowych trawy stanowią ponad 70% diety zajęcy czarnoszyich w Sri Lance, oprócz traw i młodych liści, jako pożywienie zidentyfikowano także słodkie ziemniaki i sałatę z ogrodów, a analizy kału na wyspie Cousin ujawniły obecność w diecie Achyrantes aspera i Ficus reflexa^[15].

Okres godowy trwa przez cały rok i przez cały rok spotykane są także ciężarne samice. Najwyższy wskaźnik śmiertelności występuje w porze deszczowej i monsunowej. Samice rodzą od jednego do czterech, a rzadko więcej, potomstwa w miocie^[16].

Zające czarnoszyje w Indiach są zabijane jako zwierzyna łowna i łapane w sidła lub sieci przez mieszkańców wiosek, aby zapobiec szkodom w uprawach. Wiele z nich zostało wcześniej zabitych przez drapieżniki; jednakże w Indiach liczebność drapieżników maleje wraz ze wzrostem populacji ludzkiej, więc ogólnie rzecz biorąc, środowisko dla zajęcy prawdopodobnie się poprawia. Ghose (1971) wskazuje, że wiele zajęcy żyje w pobliżu siedzib ludzkich^[15]. W latach 80. XX wieku pojawiła się sugestia na podstawie dowodów kopalnych, że osobniki na Jawie mogą być endemiczne. Wyrażono pilną potrzebę badań taksonomicznych i historycznych, aby wyjaśnić status gatunku na Jawie, zanim wyginie^[17].

• Paulo C. Alves, Andrew T. Smith, Klaus Hackländer, Charlotte H. Johnston: Lagomorphs: Pikas, Rabbits, and Hares of the World. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2018. ISBN 978-3-540-72446-9. (ang.).
• Max Carl Wilhelm Weber: Zoologische Ergebnisse einer reise in Niederländisch Ost-Indien. T. 1. Lejda: Brill, 1890. (niem. • ang.).
• Joseph A. Chapman, John E. C. Flux: Rabbits, Hares and Pikas: Status Survey and Conservation Action Plan. IUCN, 1990. ISBN 978-2-8317-0019-9. (ang.).
• Frédéric Cuvier: Dictionnaire des sciences naturelles. T. 26: Lep-Lin. Strasburg: F. G. Levraul, 1823. (fr.).
• Robert S. Hoffman, Andrew T. Smith: Order Lagomorpha. W: Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference. Wyd. 3. T. 1. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2005. ISBN 0-8018-8221-4. (ang.).
• Brian Houghton Hodgson. On the Common Hare of the Gangetic Provinces, and the Sub-Hemalaya; with a slight notice of a strictly Hemalayan species. „Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 9 (108), lipiec-grudzień 1840. Kalkuta: Bishop’s College Press. (ang.). 
• J.L. Long: Introduced Mammals of the World: Their History, Distribution and Influence. Cambridge: Cabi Publishing, 2003. DOI: 10.1071/9780643090156. ISBN 978-0-85199-748-3. (ang.).
• Robert Christopher Tytler. Miscellaneous Notes on the Fauna of Dacca, including remarks made on the line of march from Barrackpore to that Station. „Annals & Magazine of Natural History”. 14 (2), 1854. Londyn: Taylor and Francis. (ang.). 
• Franz Suchentrunk, Mihajla Davidovic. Evaluation of the classification of Indian hares (Lepus nigricollis) into the genus Indolagus Gureev, 1953 (Leporidae, Lagomorpha). „Mammalian Biology”. 69 (1), styczeń 2004. Amsterdam: Elsevier. DOI: 10.1078/1616-5047-115. ISSN 1616-5047. [zarchiwizowane z adresu]. (ang.).