Wybieg (moda)

Wybieg (ang. runway) – w branży modowej, podwyższona platforma, po której poruszają się modele i modelki podczas pokazów mody^[1]; scena dla prezentacji kolekcji ubrań i akcesoriów; kluczowy element pokazów, umożliwiający prezentację prac projektantów(inne języki) przed publicznością i mediami^[2]. Jest to zwykle wąski i płaski podest zainstalowany w taki sposób, że wchodzi w głąb widowni lub dzieli jej obszar, jeśli znajduje się na zewnątrz. Jest to także przestrzenią, w której projektanci mogą wyrazić swoją kreatywność i wizję artystyczną tworząc dodatkowe scenografię i aranżacje. Poprzez aranżację przestrzeni prezentacyjnej projektanci budują atmosferę pokazu mody i starają się wpłynąć na odbiór kolekcji przez publiczność^[3][4].

Najczęstsze konstrukcje wybiegów^[5]:

• Tradycyjny wybieg – prosty, podłużny wybieg, często w kształcie litery "T" lub "U".
• Wybieg okrągły – wybieg w kształcie koła, umożliwiający modelom poruszanie się wokół centralnego punktu.
• Wybieg interaktywny – nowoczesne wybiegi, które mogą zawierać elementy multimedialne, takie jak ekrany LED, projekcje czy interaktywne instalacje.

Charles Frederick Worth, uznawany za ojca haute couture, był jednym z pierwszych projektantów, który zamiast manekinów zaczął używać modelek do prezentacji swoich kreacji^[6]. W 1901 roku projektantka Lucile zorganizowała w Londynie pierwszy publiczny pokaz mody ze sceną i muzycznym akompaniamentem^[7]. Scena u Lucile, zgodnie z paryską tradycją tamtych czasów, była mała i niska (dwie-trzy stopnie). We wczesnym XX w. w USA powstały długie i wysokie podesty, rozciągające się w stronę publiczności (ang. catwalk)^[7][8]. Proporcje tych konstrukcji były bliższe późniejszym wybiegom niż scenie Lucile^[9]. W latach 1910-1920, Paul Poiret(inne języki) zorganizował pierwsze spektakularne pokazy mody, które przypominały bardziej teatralne przedstawienia niż tradycyjne prezentacje^[10]. Użycie podwyższonych platform do pokazów mody było zalecane w literaturze specjalistycznej już w 1911 roku^[11]. Prekursor współczesnych wąskich podestów pojawił się podczas spektakli w teatrze Winter Garden w Nowym Jorku. Właściciele teatru, Shubertowie, włączyli do swojego rewii The Passing Show(inne języki) of 1914 imitację pokazu mody, w której aktorki — najpierw w sukniach wieczorowych, a potem bez nich — wychodziły na mostki prowadzące od centrum sceny do widowni. Historyk teatru Ronald Harold Wainscott uważa, że to rozwiązanie pochodzi z japońskiego teatru kabuki, gdzie podest hanamichi(inne języki) był używany od XVII wieku. Do zachodniej tradycji teatralnej wprowadził go Max Reinhardt na początku lat 1910., aby przełamać czwartą ścianę^[a][12]. Już rok później Florenz Ziegfeld zachwycił publiczność podestem umieszczonym nad głowami pierwszych dwóch rzędów stolików kabaretowych, strategicznie wykonane otwory wentylacyjne odsłaniały nogi przechodzących artystek, a strumienie powietrza przez otwory pdnosiły spódnice na „niebezpieczną wysokość”^[13][14]. Podest został zaprojektowany przez Iwana Urbana, projektanta pochodzącego z Austrii, który zasłynął również przebudową sceny do pokazów mody w sklepie Gimbel's(inne języki), więc możliwe, że scena dla Ziegfeld Midnight Frolic była bardziej zmysłową wersją podestu ze sklepu^[13]. Europejscy projektanci, zachwyceni skalą amerykańskich pokazów mody, kontynuowali tradycję salonów z bardzo małą liczbą (około 50) widzów-klientek, bez użycia podestu (modelki przechodziły przez szereg pokoi)^[15]. Jednym z nielicznych wyjątków był Redfern(inne języki), który wyposażył swój salon w centrum Paryża w długą platformę, po której modelki przechodziły, zanim zeszły do sali^[16]. Otwarte pokazy dla dużych publiczności pojawiły się we Francji w latach 20. XX wieku; w 1929 roku pokaz odbył się w Operze Paryskiej, gdzie podest został zbudowany w centralnym przejściu^[17].

Konstrukcja podestu jest kluczowym elementem projektowania wnętrz dla pokazów mody^[18]. Typowa długość podestu wynosi od 10 do 50 metrów. Specyfika pokazów mody sprawia, że pierwsze rzędy są szczególnie atrakcyjne dla widzów. Wydłużenie podestu pozwala umieścić więcej widzów w najbardziej prestiżowych pierwszych dwóch rzędach^[18]; już w 1917 roku pojawił się pierwszy 200-metrowy podest (w tym samym Gimbel's)^[19].

W latach 60. i 70. XX wieku wybiegi stały się bardziej złożone i kreatywne, a projektanci zaczęli eksperymentować z różnymi formami i aranżacjami przestrzeni^[21][22].

Po roku 2000 technologia znacząco wpłynęła na wygląd i funkcjonalność wybiegów. Wykorzystanie technologii pozwala na tworzenie bardziej immersyjnych i interaktywnych doświadczeń dla widzów^[23]. Współczesne wybiegi często odzwierciedlają najnowsze trendy w architekturze i technologii. Projektanci coraz częściej korzystają z zaawansowanych technologii, takich jak projekcje 3D, interaktywne ekrany LED, rzeczywistości wirtualnej (VR) oraz elementy rzeczywistości rozszerzonej (AR), aby stworzyć bardziej immersyjne doświadczenia dla widzów^[24]. Wybieg staje się nie tylko miejscem prezentacji mody, ale także przestrzenią artystyczną, która angażuje wszystkie zmysły.

W erze mediów społecznościowych i cyfrowej fotografii sukces pokazu zależy również od możliwości wykonania przez widzów wysokiej jakości zdjęć. Pokaz męskiej odzieży Louis Vuitton dlatego użył podestu o długości 200 metrów; po obu stronach podestu umieszczono po dwa rzędy krzeseł i jeszcze jeden rząd dla stojących widzów — wszystkie zdjęcia widzów automatycznie pokazywały prestiżowy status „pierwszych rzędów”^[25]. Najdłuższy podest, o długości ponad 2 kilometrów, został zbudowany 8 października 2011 roku w centrum handlowym belgijskiego miasta Wijnegem. Przejście modelki po wybiegu zajmowało 35 minut^[26]. Zazwyczaj strefa podestu jest otoczona nieco przyciemnioną strefą widowni po obu stronach, w pierwszych rzędach której zasiadają miłośnicy mody, przedstawiciele prasy i zaproszone gwiazdy. Na scenie na końcu podestu umieszczane są dekoracje, które stanowią tło dla pokazu. Za kulisami znajdują się stojaki z ubraniami, butami i akcesoriami do pokazu. Tutaj specjaliści pomagają modelkom przebrać się, nałożyć makijaż i uczesać się przed wyjściem^[27].

• Caroline Evans: The mechanical smile: modernism and the first fashion shows in France and America, 1900-1929. New Haven: Yale University Press, 2013. ISBN 978-0-300-18953-7. (ang.).
• Iha von der Schulenburg: Models: Vom Casting bis zum Catwalk. Rowohlt, 2002. ISBN 3-499-61376-X.