Wola Gutowska

Wola Gutowska

wieś
Przykładowa otwarta zagroda drewniana w Woli Gutowskiej (nr 25)
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	radomski
Gmina	Jedlińsk
Liczba ludności (2011)	339[2][3]
Strefa numeracyjna	48
Kod pocztowy	26-660[4]
Tablice rejestracyjne	WRA
SIMC	0625310[5]
Położenie na mapie gminy Jedlińsk Wola Gutowska
Położenie na mapie Polski Wola Gutowska
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Wola Gutowska
Położenie na mapie powiatu radomskiego Wola Gutowska
51°30′44″N 21°06′28″E/51,512222 21,107778[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Wola Gutowska – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie radomskim, w gminie Jedlińsk^[5][6]. W podziale na regiony fizycznogeograficzne położona jest w makroregionie Wzniesień Południowomazowieckich na Równinie Radomskiej. Leży w bezpośrednim sąsiedztwie Jedlińska przy drodze krajowej nr 7. Jej układ przestrzenny wyznacza rozproszona zabudowa jednorodzinna i zagrodowa. Ważnym sektorem gospodarki Woli Gutowskiej jest rolnictwo.

Pierwsze wzmianki o miejscowości (1471 r.) są ściśle związane z przedstawicielami rodu Półkoziców, którzy z biegiem czasu zaczęli posługiwać się nazwiskiem „Gutowscy”. Zjawiskiem charakterystycznym dla wsi były częste zmiany własnościowe. Po Gutowskich jednym z właścicieli majątku był Stanisław Witowski z Popowa herbu Rola. Prywatna wieś szlachecka, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie radomskim województwa sandomierskiego^[7].

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Świętych Apostołów Piotra i Andrzeja w Jedlińsku^[8].

Wola Gutowska położona jest w obrębie Wzniesień Południowomazowieckich na Równinie Radomskiej^[9]. Przez wieś przepływają rzeki: Radomka – płynąca licznymi meandrami w prosto uregulowanym korycie i Radomka Młyńska - płynąca w sztucznym korycie, tworząca naturalne zakola i niewielkie łachy piasku^[10][11]. Znajduje się III strefie zagrożenia powodziowego w przypadku awarii zapory czołowej zalewu Jezioro Domaniowskie^[12].

Miejscowość leży przy drodze krajowej nr 7, w bezpośrednim sąsiedztwie Jedlińska (od zachodu)^[13]. Układ przestrzenny Woli Gutowskiej stanowi rozproszona zabudowa jednorodzinna i zagrodowa^[13].

W latach 1933–1954 wieś należała do jednostki pomocniczej gmin – gromady Wola-Gutowska (w jej skład wchodziła również kolonia Ług Zamłynie) w gminie Jedlińsk^[14], a w latach 1954-1972 wchodziła w skład nowo utworzonej gromady Jedlińsk^[15]. 1 stycznia 1973 ponownie przyłączono ją do reaktywowanej gminy Jedlińsk^[16].

Z okresu średniowiecza pochodzą pierwsze udokumentowane informacje o właścicielach Woli Gutowskiej, wspominające ród rycerski Półkoziców, jeden z najbardziej rozgałęzionych w ówczesnym rejonie. W dokumentach z lat 1411-1420 widnieje Gotard z Gutowa, ale ze źródeł pochodzących z 1471 r. występują bracia Paweł i Jan, z których pierwszy był właścicielem Gutowa i Woli Gutowskiej. Synem Pawła był Jan o przydomku „Zasada”, wymieniany w Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis Jana Długosza pod określeniem „de Gutow” jako właściciel Gutowa, Woli Gutowskiej i części wsi Jawor^[17].

W pierwszych latach XVI wieku córka posiadacza Woli Gutowskiej i Gutowa, Anna z rodu Półkoziców, zawarła związek małżeński z Aleksandrem z Ostrołęki, synem kasztelana czerskiego Wiganda, pieczętującego się herbem Ciołek. Ich syn, Mikołaj, dokonując czynności urzędowych, określał siebie jako „Gutowskiego” lub też „Ostrołęckiego z Gutowa”. Z biegiem czasu pierwsza z tych form utrwaliła się na stałe u jego potomków jako nazwisko. W 2. połowie XVI wieku współwłaścicielami obu wsi byli synowie Mikołaja, Jan i Sebastian. Obaj pozostawili po sobie kilku synów, co spowodowało silne rozgałęzienie rodziny Gutowskich, którzy trwali na pozycji średniozamożnej szlachty, jednak nigdy nie sięgnęli po wysokie godności^[18].

W I połowie XVII wieku posiadaczem Woli Gutowskiej był Stanisław Witowski z Popowa herbu Rola, syn Stanisława Witowskiego (zm. 1641) i Elżbiety Zebrzydowskiej. W posiadaniu miał również m.in. Jedlińsk i Jedlankę^[19][20].

W dniach 10-11 czerwca 1809 r. w okolicach Woli Gutowskiej rozegrała się bitwa jedlińsko-jankowicka^[21].

W 1881 w Woli Gutowskiej było 31 domów, 207 mieszkańców i 386 mórg ziemi włościańskiej oraz karczma^[22].

W lipcu 1937 r. Starosta Powiatowy Radomski podjął decyzję o wdrożeniu postępowania scaleniowego wsi^[23].

W 2008 r. pojawiła się koncepcja włączenia części dotychczasowych terenów sołectw Wola Gutowska i Jedlanka do sołectwa Jedlińsk, gdyż tereny te wykazują zwartą zabudowę mieszkaniową przylegającą do zabudowy Jedlińska. Tym samym powstałaby duża zwarta aglomeracja Jedlińska, która miała być poważnym argumentem w działaniach mających na celu przywrócenie praw miejskich gminnej siedziby^[24].

Podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę gospodarstw domowych w Woli Gutowskiej jest wodociąg grupowy „Jedlińsk” zasilany z ujęcia Jedlińsk o wydajności 85 m³/h (awaryjna studnia o wydajności 72 m³/h). W miejscowości znajduje się odcinek długości 4,27 km gminnej sieci kanalizacji sanitarnej grawitacyjno-ciśnieniowej wraz z 3 pompowniami ścieków (lata budowy: 2011–2012). Wieś zaopatrzona jest w gaz ziemny za pośrednictwem gazociągów średnioprężnych wyprowadzonych ze stacji redukcyjno-pomiarowej w Jedlińsku^[25].

W Woli Gutowskiej funkcjonuje ogólnodostępne zaplecze sportowo-rekreacyjne dla mieszkańców, wybudowane w 2014. W jego skład wschodzą: boisko wielofunkcyjne o nawierzchni syntetycznej wraz z podbudową, przeznaczone do gry w: piłkę ręczną, koszykówkę, siatkówkę i tenis ziemny, a także plac zabaw^[26].

Komunikacja autobusowa łączy wieś z okolicznymi miejscowościami linią relacji: Wieniawa – Przytyk – Jedlińsk^[27].

Przez miejscowość, położoną przy drodze krajowej nr 7, przebiega również droga powiatowa nr 3336W Wieniawa – Przytyk – Jedlińsk na odcinku o długości 775 m. Droga ta została zmodernizowana w 2007 r^[28]. Przez wieś biegnie także zielony szlak pieszy Kock – Zwoleń (dł. 123 km)^[29].

Tradycyjnym i nadal ważnym źródłem utrzymania części mieszkańców jest praca w rolnictwie. W gminie Jedlińsk głównie uprawiane są zboża (żyto, owies) i ziemniaki. Część gospodarstw wyspecjalizowała się natomiast w produkcji ogrodniczej na potrzeby rynku lokalnego i przetwórstwa, np. w Woli Gutowskiej znajdują się 4 gospodarstwa uprawiające pod osłonami papryki i pomidory^[30].

W miejscowości funkcjonują również 2 spośród 14 większych zakładów działających na terenie gminy:

• produkcja części dla przemysłu maszynowego,
• produkcja wyrobów gumowych do maszyn rolniczych^[25].

Według Narodowego Spisu Powszechnego 2011 liczba ludności w Woli Gutowskiej to 339, z czego 52,2% mieszkańców stanowią kobiety, a 47,8% to mężczyźni. Miejscowość zamieszkuje 2,4% mieszkańców gminy^[2].

54,8% mieszkańców wsi jest w wieku produkcyjnym, 33,9% w wieku przedprodukcyjnym, a 11,3% w wieku poprodukcyjnym^[2].

Rok	1970	1978	1988	1998	2011
Liczba ludności	241	239	251	310	339[2]
% ±	–	−0,8%	5%	23,5%	5,7%

Źródło danych^[30]

• S. Piątkowski: Jedlińsk: monografia historyczna miejscowości i jej okolic. Warszawa: Instytut Technologii Eksploatacji - Państwowy Instytut Badawczy, 2012. ISBN 83-7789-069-0.