Wojny punickie

Ten artykuł od 2024-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Wojny punickie

Hannibal przekracza Alpy podczas II wojny punickiej
Czas	264–146 p.n.e.
Miejsce	zachodnia część basenu Morza Śródziemnego
Terytorium	Europa, Afryka i wyspy Morza Śródziemnego
Przyczyna	spory o wpływy polityczne i gospodarcze
Wynik	zwycięstwo Rzymu
Strony konfliktu
Republika rzymska Kartagina
brak współrzędnych

Wojny punickie – nazwa ogólna dla konfliktów zbrojnych między Republiką rzymską a Kartaginą, państwem powstałym z fenickiej (łac. Poeni – Fenicjanie, punicus – fenicki, bella punica – wojny fenickie) kolonii w Afryce Północnej (obecnie Tunezja), jakie rozegrały się z przerwami w okresie od 264 do 146 r. p.n.e.

Przyczyny wojen punickich skupiały się wokół sporów o wpływy polityczne i gospodarcze w zachodniej części basenu Morza Śródziemnego.

W polityce Kartaginy w III wieku p.n.e. zarysowały się dwa kierunki dalszego rozwoju:

• pierwszy, popierany przez kupiectwo i rzemieślników, głosił rozszerzenie wpływów w terytoriach zamorskich poprzez podboje i kolonizację (w tym handlową);

• drugi, zgodny z interesem właścicieli ziemskich, stawiał za główny cel utrwalenie już posiadanych zdobyczy afrykańskich i ich jak najefektywniejsze zagospodarowaniedata-2024-06^{[potrzebny przypis]}.

Najwięcej zwolenników znalazł wariant pierwszy, gdyż podstawą ekonomicznego bytu Kartaginy był handel i handel pośredniczy. Transakcje zawierane przez Kartaginę dotyczyły w głównej mierze produktów rolnych, wyrobów rzemiosła, metali (w tym szlachetnych) oraz niewolników, na których oparte było stojące na bardzo wysokim poziomie rolnictwo. Penetracja militarna i handlowa Morza Śródziemnego prowadzona przez Kartaginę, uzależniała od niej w dużej części handel tego rejonu. Jednak poważną przeszkodę w osiągnięciu całkowitej dominacji handlowej stanowiły wolne miasta greckie położone na Sycylii, która była uważana za spichlerz rejonów śródziemnomorskich. Dzięki położeniu na przecięciu morskich szlaków handlowych miała duże znaczenie gospodarcze, strategiczne i polityczne. W kartagińskim posiadaniu znajdowały się położone w zachodniej części Sycylii posiadłości: Lilibeum, Drepanum i Panormus, jednak ich znaczenie w porównaniu z Syrakuzami czy Mesyną było nieznaczne. Opanowanie lub uzależnienie od siebie tych miast było jednym z głównych celów ekspansji kartagińskiej. Sycylia pełniła równocześnie niebagatelną rolę w planach rzymskich. Wyspa miała służyć jako dostawca żywności do Wiecznego Miasta, a także stanowić rodzaj buforu ochronnego w razie agresji ze strony Kartaginy^{[potrzebny przypis]}.

Podjęte przez Rzym kroki militarne i natychmiastowa odpowiedź ze strony Kartaginy zapoczątkowały wojny punickie.

Pierwsza wojna punicka w latach 264–241 p.n.e. toczyła się głównie na Sycylii i oblewających ją morzach.

Teatrem drugiej wojny punickiej w latach 218–201 p.n.e. był obszar niemal całego wybrzeża zachodniej części Morza Śródziemnego, w szczególności Italia, południowa Hiszpania i Afryka północna.

Ostatnia, trzecia wojna punicka w latach 149–146 p.n.e. miała miejsce w afrykańskich terytoriach Kartaginy i zakończyła się jej zdobyciem oraz zburzeniem.

Każda z wojen, pomimo zmiennego przebiegu i okresów przewag kartagińskich (szczególnie pod wodzą Hannibala w czasie drugiej wojny punickiej), przyniosła zwycięstwo Rzymianom, którzy stopniowo przejmowali posiadłości i wpływy Kartaginy, by w końcu zniszczyć ją zupełnie, a jej ludność zgładzić lub wziąć w niewolę.

Zwycięstwa w wojnach punickich pozwoliły Rzymowi na stworzenie imperium rzymskiego w zachodniej części Morza Śródziemnego, jak też militarnych i gospodarczych podstaw do późniejszej ekspansji w kierunku wschodnim.

Zniszczenie Kartaginy pomimo zmiennych kolei wojen, było jednym z najistotniejszych zdarzeń kulturotwórczych kształtujących świadomość społeczeństwa rzymskiego; świadectwem wytrwałości i bezwzględności^[a] państwa, dążącego do rozszerzania wpływów politycznych i gospodarczych na jak największy obszar. Znienawidzona zaś postać Hannibala, również i w następnych stuleciach pozostała dla Rzymian symbolem najwyższego stopnia zagrożenia^[b].

Od okresu Odrodzenia wiedza o przebiegu wojen punickich i okolicznościach zagłady fenickiej kolonii stała się kanonem wykształcenia w kręgu kultury zachodniej, w tym studiów strategicznych i taktycznych na nowożytnych uczelniach wojskowych^[c], jak też źródłem inspiracji dla wielu dzieł sztuki, w tym literatury pięknej^[d].

• Ceterum censeo Carthaginem esse delendam
• Hannibal ante portas