Wilhelm Paszkiewicz

Wilhelm Paszkiewicz

mjr dypl. Wilhelm Paszkiewicz
podpułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia	6 maja 1894 Wasiliszki (gubernia grodzieńska)
Data i miejsce śmierci	wiosna 1940 Charków
Przebieg służby
Lata służby	1916–1940
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie
Formacja	Polska Organizacja Wojskowa I Korpus Polski
Jednostki	34 pułk piechoty 55 pułk piechoty Korpus Ochrony Pogranicza (batalion „Kleck” batalion „Troki” batalion „Sejny” brygada „Wołyń” brygada „Wilno”) 14 pułk piechoty 81 pułk piechoty Dowództwo Obrony Przeciwlotniczej M.S.Wojsk. Dowództwo Okręgu Korpusu Nr IX zgrupowanie „Jasiołda”
Stanowiska	dowódca kompanii dowódca batalionu kierownik Samodzielnego Referatu Bezpieczeństwa w D.O.K. Nr IX dowódca zgrupowania „Jasiołda”
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa (kampania wrześniowa)
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Wilhelm Paszkiewicz (ur. 6 maja 1894^[a] w Wasiliszkach, zm. wiosną 1940 w Charkowie) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Syn Leonarda, felczera, i Justyny z domu Tabeńskiej. Pochodził z wielodzietnej rodziny. Miał dwie młodsze siostry: Wandę i Teresę oraz sześciu braci, w tym: Wacława, Mieczysława, który był (księdzem) oraz Gustawa, późniejszego generała Wojska Polskiego. Żoną Wilhelma została Janina z domu Wroczyńska (ur. 3 kwietnia 1903), która zmarła w styczniu 1926 r. w Klecku, w wyniku nieszczęśliwego postrzału z broni palnej. Jego pradziadek był więźniem politycznym władz carskich, którego dzieci zostały zesłane na Syberię za udział w powstaniu styczniowym^[2].

W latach 1904–1914 uczył się w gimnazjum w Wilnie, podczas nauki brał udział w strajku szkolnym (1905). Po zdaniu matury rozpoczął studia na Wydziale Prawnym uniwersytetu w Petersburgu. Był członkiem tajnych organizacji niepodległościowych, które przekształciły się w Polską Organizację Wojskową. W dniu 1 maja 1916 r. został powołany do armii rosyjskiej, w której ukończył szkołę wojskową w Kijowie. W 1917 r. był członkiem Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego (Naczpolu) w Petersburgu. W armii carskiej służył do 1 października 1917 r. Od października tr. pełnił służbę w I Korpusie Polskim – początkowo w Wydziale Mobilizacyjnym (u ppłk. Tadeusza Lechnickiego), a następnie w 2 Legii Rycerskiej. Przez sąd wojenno-rewolucyjny w Rewlu został zaocznie skazany, za działalność niepodległościową, na karę śmierci. Ponownie złapany pod Połockiem – w obu przypadkach udało mu się uciec. Po rozformowaniu I Korpusu kontynuował do listopada 1918 r., na Uniwersytecie Warszawskim, przerwane studia^[3][4]. W listopadzie 1918 r. czynnie uczestniczył w rozbrajaniu Niemców, przez kilka dni zajmował stanowisko komendanta obwodu i stacji Łaskarzew. Brał udział w walkach z Niemcami pod Kobylanami k. Brześcia nad Bugiem^[2].

Następnie wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego^[b]. Z dniem 8 grudnia 1918 r. został na mocy rozkazu Szefa Sztabu Generalnego – gen. dyw. Stanisława Szeptyckiego – przydzielony (w randze porucznika) do Szkoły Oficerskiej w Dęblinie^[5]. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w szeregach 34 pułku piechoty, a pod koniec wojny objął dowodzenie nad 4 kompanią karabinów maszynowych 55 pułku piechoty. Podczas dowodzenia tą kompanią: „16 września 1920 r. oddziały II baonu obsadzały Laskowo mając w rezerwie 4 kompanię kaemów z por. Paszkiewiczem na czele. Nieprzyjaciel okrążył polskie pozycje. Por. Paszkiewicz, zorientowawszy się w powadze sytuacji, wycofał rezerwy na dogodne pozycje, następnie przyjął na swoją kompanię główne natarcie przeważającego liczebnie nieprzyjaciela, wytrzymując przez godzinę wszystkie ataki. Nieprzyjaciel nie zdołał posunąć się ani na krok. W rezultacie kontrakcji por. Paszkiewicz zdobył 3 kaemy, 200 jeńców i pozostawił na polu wielu zabitych wrogów”. Za czyn ten został w późniejszym okresie odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 65^[3].

Po zakończeniu działań wojennych pozostał w wojsku i do 1924 r. pełnił służbę w 55 pułku piechoty^[6][7]. Dekretem Naczelnika Państwa i Wodza Naczelnego z dnia 3 maja 1922 r. (L. 19400/O.V.) został zweryfikowany w stopniu kapitana piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 r. i 1373. lokatą^[8]. W roku 1923 zajmował 1252. lokatę na liście starszeństwa kapitanów piechoty^[9], a w roku 1924 była to już 795. lokata^[10]. Był wówczas odznaczony Orderem Virtuti Militari oraz czterokrotnie Krzyżem Walecznych. W roku 1923 został przez przełożonych odkomenderowany na studia na Uniwersytecie Warszawskim^[11]. Z chwilą utworzenia w 1924 r. Korpusu Ochrony Pogranicza Wilhelm Paszkiewicz został przeniesiony do tej formacji^[3].

Początkowo pełnił służbę w 9 batalionie KOP „Kleck”. W kwietniu 1925 r. został wyznaczony do zdawania drugiego egzaminu sprawdzającego do Wyższej Szkoły Wojennej, który odbywał się przy macierzystym Dowództwie Okręgu Korpusu^[c]. W listopadzie 1925 r. został ponownie wyznaczony (jako nadetatowy oficer 55 pp pełniący służbę w KOP-ie) do zdawania egzaminu przedwstępnego do Wyższej Szkoły Wojennej na kurs normalny 1926/28^[12]. Z dniem 25 lutego 1926 r. przeniesiono go (etatowo, służbowo i gospodarczo) z 9 batalionu „Kleck” do 6 Brygady KOP i przydzielono do 22 batalionu „Troki”^[d]. W dniu 22 marca 1926 r., po zdaniu egzaminu przedwstępnego, ogłoszono powołanie kpt. Wilhelma Paszkiewicza do zdawania egzaminu wstępnego do Wyższej Szkoły Wojennej na kurs 1926/28^[13]. Na początku grudnia tegoż roku przeniesiony został, bez zwrotu kosztów za przesiedlenie, do 24 batalionu KOP „Sejny”^[e].

W sporządzonym na przełomie 1926 i 1927 roku przez Szefa Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych płk. Szt. Gen. Józefa Zamorskiego „Wykazie imiennym poruczników i kapitanów – dowódców kompanii i baonów na froncie” – zaliczono kpt. Wilhelmowi Paszkiewiczowi 20-miesięczny okres dowodzenia kompanią (czas dowodzenia oddziałami bojowymi na froncie obliczano od dnia 1 czerwca 1919 r. do dnia 1 marca 1921 r.)^[14].

Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego z dnia 18 lutego 1928 r. został awansowany do stopnia majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 roku i 113. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[15]. Na dni 1 i 2 maja 1928 r. został ponownie powołany (przez Szefa Sztabu Generalnego – gen. dyw. Tadeusza Piskora) do składania egzaminu wstępnego do Wyższej Szkoły Wojennej na kurs normalny 1928/30^[16]. W dniu 10 czerwca tegoż roku rozpoczął służbę w 1 Brygadzie KOP „Wołyń” na stanowisku komendanta Szkoły dla Podoficerów Zawodowych Piechoty KOP^[f]. W roku 1928 jako oficer KOP-u przynależał macierzyście do kadry oficerów piechoty^[17]. W dniu 3 września 1928 r. został wyróżniony Odznaką pamiątkową Korpusu Ochrony Pogranicza „Za Służbę Graniczną”^[g].

Po ukończeniu (w grudniu 1928 r.) Wydziału Prawa Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie uzyskał dyplom magistra praw^[18]. W lutym 1929 r. został przeniesiony z dyspozycji dowódcy 1 Brygady KOP do 6 Brygady KOP „Wilno”, na stanowisko dowódcy Szkoły Podoficerów Niezawodowych 6 Brygady KOP^[h]. Zarządzeniem Ministra Spraw Wojskowych z 23 grudnia 1929 r., po odbyciu przewidzianego stażu liniowego (staż ten odbył w dniach od 1 lipca do 14 września 1929 r. w 1 pułku artylerii polowej) i ukończeniu kursu próbnego, major Paszkiewicz został przyjęty do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze słuchacza 2 letniego kursu 1929/31 (X Kurs Normalny)^[19]. W roku 1930, przebywając na kursie w WSWoj., zajmował 485. lokatę na liście starszeństwa majorów piechoty (była to 106. lokata w starszeństwie)^[20]. Z dniem 1 września 1931 r., po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera dyplomowanego, został przeniesiony do włocławskiego 14 pułku piechoty na stanowisko dowódcy batalionu^[21]. W 1932 roku zajmował 92. lokatę wśród majorów piechoty w swoim starszeństwie^[22]. Na dzień 1 lipca 1933 r. zajmował w swoim starszeństwie, jako major dyplomowany, 88. lokatę (była to jednocześnie 329. lokata łączna wśród majorów piechoty)^[23]. We wrześniu 1933 r. dowodził I batalionem 14 pp^[i][24] i w tym samym okresie był wykładowcą wiedzy obywatelskiej na dywizyjnym kursie instruktorskim dla oficerów 4 Dywizji Piechoty (powołanym przy włocławskim pułku)^[25]. Dowodzony przez niego I batalion 14 pp zajął w 1934 roku I miejsce w zawodach strzeleckich 4 Dywizji Piechoty. Na dzień 5 czerwca 1935 r. zajmował 234. lokatę łączną wśród majorów piechoty (była to 69. lokata w starszeństwie)^[26].

Z dniem 31 sierpnia 1935 r. został przeniesiony (zarządzeniem Kierownika Ministerstwa Spraw Wojskowych – gen. bryg. Tadeusza Kasprzyckiego) z 14 pułku piechoty, na stanowisko dowódcy batalionu w 81 pułku piechoty stacjonującym w Grodnie^[27]. Następnie otrzymał przydział do Dowództwa Obrony Przeciwlotniczej Ministerstwa Spraw Wojskowych, a od dnia 17 października 1938 r. pełnił służbę jako kierownik Samodzielnego Referatu Bezpieczeństwa w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu^[3][28]. Awansowany do stopnia podpułkownika dyplomowanego piechoty został ze starszeństwem z dniem 19 marca 1939 r. i 11. lokatą^[29]. Na dzień 23 marca 1939 r. nadal zajmował stanowisko kierownika Samodzielnego Referatu Bezpieczeństwa Wojennego w DOK Nr IX^[30].

W czasie wojny obronnej Polski 1939 r. oraz agresji ZSRR na Polskę był dowódcą zgrupowania „Jasiołda” wchodzącego w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”. W końcu września dostał się do niewoli sowieckiej. Był przetrzymywany w obozie w Starobielsku^[31]. Wiosną 1940 r. wraz z jeńcami osadzonymi w Starobielsku został przewieziony do Charkowa i rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Charkowie oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy – na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 r., a następnie pogrzebany w bezimiennej, zbiorowej mogile w Piatichatkach^[32], gdzie od 17 czerwca 2000 r. mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie^[33]. Figuruje na Liście Starobielskiej NKWD pod poz. 2560^[32].

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. 2007-11-09: Pierwszy dzień uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”

5 października 2007 r. minister obrony narodowej Aleksander Szczygło – decyzją nr 439/MON^[34] – mianował go pośmiertnie na stopień pułkownika^[35][36]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 r. w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[37][38][39].

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 65 (19 lutego 1922)^[40]
• Krzyż Walecznych czterokrotnie – nadany po raz 3 i 4 Rozkazem MSW z 1921 r. (L. 2142)^[41]
• Srebrny Krzyż Zasługi (29 października 1926)^[42][43]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[44]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[44]
• Odznaka pamiątkowa Korpusu Ochrony Pogranicza „Za Służbę Graniczną (3 września 1928)^[44]
• Państwowa Odznaka Sportowa^[44]
• Medal Zwycięstwa („Médaille Interalliée”)^[17]

W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, w maju 2009 r. Wilhelm Paszkiewicz został uhonorowany poprzez zasadzenie Dębu Pamięci przy Szkole Podstawowej im. mjr Henryka Sucharskiego w Mazowszu^[45][46].

• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Charkowie

• Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 13 z 23 grudnia 1918 r.. [dostęp 2020-09-22].
• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z lat 1920–1937. [dostęp 2017-12-14].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych 1922: załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 1922 r.. Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1922. [dostęp 2017-12-15].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty opublikowana w „Przeglądzie Piechoty”. Zeszyt 7, lipiec 1930 r.. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930. [dostęp 2017-12-15].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty: dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”. 1 lipca 1933 r.. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1933. [dostęp 2017-12-15].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty: dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”. 5 czerwca 1935 r.. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1935. [dostęp 2017-12-15].
• Rocznik oficerski 1923. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1923. [dostęp 2017-12-15].
• Rocznik oficerski 1924. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1924. [dostęp 2017-12-15].
• Rocznik oficerski 1928. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1928. [dostęp 2017-12-15].
• Rocznik oficerski 1932. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1932. [dostęp 2017-12-15].
• Zbiory Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Wykazy imienne kapitanów – dowódców kompanii i baonów na froncie – 1926/27 – część I; sygnatura 701/1/121 s. 347 poz. 281. [dostęp 2023-02-26].
• Kazimierz Banaszek, Wanda Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w wojsku polskim 1935–1939. Warszawa: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 978-83-7188-691-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939: stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Księgarnia Akademicka Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Zdzisław Ciesielski: Dzieje 14 Pułku Piechoty w latach 1918–1939. Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008. ISBN 978-83-7441-937-6.
• Andrzej Wesołowski, Tadeusz Zawadzki: Wielka księga piechoty polskiej 1918–1939. 50 Dywizja Piechoty „Brzoza”. T. 39. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2019. ISBN 978-83-8164-219-4.
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.