Wikipedysta:Subtropical-man/brudnopis6

kopia hasła utworzonego przez użytkownika MOs810: Hiszpański program budowy bomby atomowej – program budowy hiszpańskiej broni atomowej.

Geneza

Celem programu było chęć dołączenia przez Hiszpanię do klubu państw nuklearnych (USA i ZSRR, a potem także Francja). Posiadanie bomby atomowej dałoby Hiszpanii silną pozycję w regionie i Europie, prawo weta na forum ONZ, a także bezpieczeństwo bez konieczności wstępowania do NATO. Broń byłaby też przekonującym środkiem nacisku na wrogo usposobione Maroko i inne kraje Maghrebu (jako poligon nuklearny służyłaby najprawdopodobniej Sahara)^[1].

Historia

Początki

Program zainicjowany został przez przywódcę Hiszpanii, generała Francisco Franco. Jego początki sięgały roku 1948, kiedy to powołano do życia tajną organizację Junta de Investigaciones Atómicas. W 1951 została ona odtajniona i zmieniła nazwę na Junta Energia Nuclear (współcześnie zajmująca się badaniami energetycznymi, środowiskowymi i technologicznymi). Zespół badawczy był kompletowany w Madrycie przez generała Juana Vigóna Suerodiaza z naukowców ściąganych z różnych regionów kraju. Pozyskiwano także specjalistów niemieckich^[1]^[2].

Rozwój

Intensywne prace nad stworzeniem bomby ruszyły w 1951. W 1955 zmarł Vigón, którego zastąpił admirał Luis Carrero Blanco, któremu Franco dał wolną rękę w zakresie badań. Jeszcze w tym samym roku Hiszpania podpisała ze Stanami Zjednoczonymi porozumienie o współpracy nuklearnej (projekt Atom dla pokoju). W 1958 otwarto w Madrycie Narodowe Centrum Energii Nuklearnej (hiszp. Centro Nacional de Energia Nuclear Juan Vigón). Od USA otrzymano na ten pokojowy program 350 000 dolarów, które Franco przeznaczył na rozruch projektu budowy bomby^[1].

Hiszpania posiadała własne, duże zasoby uranu wraz z kopalniami i była w tym zakresie całkowicie samowystarczalna. W celu uzyskania plutonu, którego Hiszpanie nie mieli, pozyskali w 1960 od Francji technologię budowy elektrowni atomowej, w której pluton jest produktem ubocznym. Dzięki współpracy Francuzów powstała elektrownia jądrowa Vandellós I w Katalonii, zdolna do produkcji do 200 kg plutonu rocznie^[1]. W 1964 czołowe hiszpańskie firmy energetyczne rozpoczęły ambitny projekt budowy elektrowni jądrowych (dwadzieścia lat później Hiszpania była jednym z najbardziej nuklearnych krajów na świecie)^[3]. 17 stycznia 1966 Amerykanie stracili nad Morzem Śródziemnym bombowiec strategiczny B52 wraz z czterema pociskami termonuklearnymi, z których trzy uszkodzone zostały odnalezione w pobliżu wsi Palomares. Hiszpanie pozyskali z nich zapalniki i opanowali technologię ich konstruowania^[1]^[4].

Osobny artykuł: Katastrofa lotnicza pod Palomares.

O działaniach hiszpańskich służb stopniowo dowiadywali się Amerykanie. CIA alarmowało o tym Biały Dom, który zaproponował Hiszpanii i Francji podpisanie traktatu o nierozprzestrzenianiu broni atomowej, ale oba kraje odmówiły. Charles de Gaulle uważał nawet, że jeśli Hiszpania uzyska broń jądrową, to będzie to korzystne, ponieważ wpływ USA na Europę wówczas zmaleje^[1].

Schyłek

W 1973 do Hiszpanii przybył na nieujawnione do dziś co do ich dokładnej treści konsultacje sekretarz stanu USA, Henry Kissinger, który spotkał się z admirałem Blanco. Podobno Blanco miał później wspominać, że podczas kilkugodzinnej rozmowy miał być zastraszany. Dobę po spotkaniu z Kissingerem, około czterysta metrów od ambasady amerykańskiej w Madrycie, Blanco zginął w zamachu zorganizowanym przez ETA (kilka dni wcześniej z amerykańskiej bazy koło Torrejón de Ardoz zginęły cztery bardzo nowoczesne pociski przeciwczołgowe przywiezione krótko wcześniej z Fort Bliss w Teksasie). Jose Lésta, autor książki o hiszpańskiej bombie atomowej, twierdzi, że zdarzenia te mogą być powiązane, jednak brakuje na to bezsprzecznych dowodów^[1].

Śmierć Blanco, a potem Franco nie wpłynęła na wstrzymanie programu. Za kadencji Adolfo Suáreza naciski zewnętrzne były coraz bardziej znaczące. Również wewnętrzny protest antynuklearny w Hiszpanii był znaczący i osiągnął szczyt w 1978^[5]. W 1981 wpuszczono do kraju międzynarodową inspekcję instalacji nuklearnych. W tych latach, a potem za rządów Felipe Gonzáleza, starczyłoby na dokończenie prac około trzy lata, jednak González ostatecznie zdecydował się na podpisanie traktatu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej i prace zarzucono w końcu lat 80. XX wieku^[1].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Anna Gwozdowska, Bomba atomowa generała Franco. Rozmowa z José Lestą, w: Do Rzeczy. Historia, s. 36-39, ISSN 2299-9515
↑ Albert Presas I.A.P.I. Puig Albert Presas I.A.P.I., Science on the Periphery. The spanish Reception of Nuclear Energy: an Attempt at Modernity?, „Minerva”, 43 (2), 2005, s. 197–218, DOI: 10.1007/s11024-005-2332-7, ISSN 1573-1871 [dostęp 2021-09-27] (ang.).
↑ Joseba De laJ.D. Torre Joseba De laJ.D., Who was Who in the Making of Spanish Nuclear Programme, c.1950–1985, M.d.MarM.M. Rubio-Varas, Joseba De laJ.D. Torre (red.), Palgrave Studies in Economic History, Cham: Springer International Publishing, 2017, s. 33–65, DOI: 10.1007/978-3-319-59867-3_2, ISBN 978-3-319-59867-3 [dostęp 2021-09-27] (ang.).
↑ DavidD. Stiles DavidD., A Fusion Bomb over Andalucía: U.S. Information Policy and the 1966 Palomares Incident, „Journal of Cold War Studies”, 8 (1), 2005, s. 49–67, DOI: 10.1162/152039706775212067, ISSN 1520-3972 [dostęp 2021-09-27] .
↑ LuisL. Sánchez-Vázquez LuisL., AlfredoA. Menéndez-Navarro AlfredoA., Nuclear Energy in the Public Sphere: Anti-Nuclear Movements vs. Industrial Lobbies in Spain (1962–1979), „Minerva”, 53 (1), 2015, s. 69–88, DOI: 10.1007/s11024-014-9263-0, ISSN 1573-1871 [dostęp 2021-09-27] (ang.).

Kategoria:Historia Hiszpanii Kategoria:Broń jądrowa Kategoria:Historia wojskowości

[:0-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Anna Gwozdowska, Bomba atomowa generała Franco. Rozmowa z José Lestą, w: Do Rzeczy. Historia, s. 36-39, ISSN 2299-9515

[2] Albert Presas I.A.P.I. Puig Albert Presas I.A.P.I., Science on the Periphery. The spanish Reception of Nuclear Energy: an Attempt at Modernity?, „Minerva”, 43 (2), 2005, s. 197–218, DOI: 10.1007/s11024-005-2332-7, ISSN 1573-1871 [dostęp 2021-09-27] (ang.).

[3] Joseba De laJ.D. Torre Joseba De laJ.D., Who was Who in the Making of Spanish Nuclear Programme, c.1950–1985, M.d.MarM.M. Rubio-Varas, Joseba De laJ.D. Torre (red.), Palgrave Studies in Economic History, Cham: Springer International Publishing, 2017, s. 33–65, DOI: 10.1007/978-3-319-59867-3_2, ISBN 978-3-319-59867-3 [dostęp 2021-09-27] (ang.).

[4] DavidD. Stiles DavidD., A Fusion Bomb over Andalucía: U.S. Information Policy and the 1966 Palomares Incident, „Journal of Cold War Studies”, 8 (1), 2005, s. 49–67, DOI: 10.1162/152039706775212067, ISSN 1520-3972 [dostęp 2021-09-27] .

[5] LuisL. Sánchez-Vázquez LuisL., AlfredoA. Menéndez-Navarro AlfredoA., Nuclear Energy in the Public Sphere: Anti-Nuclear Movements vs. Industrial Lobbies in Spain (1962–1979), „Minerva”, 53 (1), 2015, s. 69–88, DOI: 10.1007/s11024-014-9263-0, ISSN 1573-1871 [dostęp 2021-09-27] (ang.).

[1]