Wikipedysta:Iwona.bialek/brudnopis/2

Dom American Gothic

Dom American Gothic w Eldon w stanie Iowa, znany też jako Dom Dibble’ów, jest ikoną domów w stylu stolarskiego neogotyku. Stanowi on tło obrazu American Gothic autorstwa Granta Wooda z 1930 roku. Obraz uznawany jest za najsłynniejszą pracę Wooda i należy do jednych z najlepiej rozpoznawalnych dzieł amerykańskiej sztuki XX wieku. Jest też tematem setek parodii w każdej twórczej formie. Grant Wood, który widział dom tylko raz, wykonał jego początkowy szkic, a obraz American Gothic dokończył w swojej pracowni w Cedar Rapids.

Po ukończeniu budowy, która trwała w latach 1881-82, pierwszym właścicielem domu został Charles Dibble, mieszkaniec Eldon. Od tego momentu aż do końca XX wieku dom pełnił funkcję mieszkania prywatnego (z jedynym wyjątkiem w 1897 roku). Po 31 latach dążeń konserwatorskich, które zostały zwieńczone przekazaniem domu w ręce Stowarzyszenia Historycznego Stanu Iowa w 1991 roku, oprócz domu w oryginalnym kształcie z roku 1930 na miejscu znajduje się również centrum turystyczne. W 1974 roku dom został umieszczony w Narodowym Rejestrze Miejsc Historycznych (National Register of Historic Places). W latach 1991-2008 dom był wynajmowany przez różnych właścicieli.

Różne źródła wymieniają Charlesa A. Dibble’a (ur. w 1836 roku w hrabstwie Saratoga w stanie Nowy Jork) jako pracownika kolei, właściciela stajni konnej, weterna wojny secesyjnej. Mieszkał on w Eldon pod koniec XIX wieku. W 1881 roku wraz z żoną Catherine rozpoczął budowę domu dla siebie i ośmiorga dzieci. Nieskomplikowane panelowe ściany elewacyjne, biały kolor i umiarkowana powierzchnia (zaledwie 46,8 m2) były niezwykle popularne w architekturze XIX-wiecznej Iowy. Podobną stylistkę można zaobserwować w miejscowości West Branch, w której urodził się prezydent Herbert Hoover. Jego rodzinny dom, zbudowany dekadę przed domem American Gothic, ma również panelowe elewacje zewnętrzne, proste okrycie dachowe i komin w centralnym miejscu, jest białego koloru i niewielkich rozmiarów. Unikalnym i niespotykanym zewnętrznym elementem domu są dwa neogotyckie okna umieszczone na szczycie oraz spadzisty dach. Oba te elementy zostały później dodatkowo podkreślone przez Granta Wooda w American Gothic. Na dolnym piętrze mieszczą się trzy pokoje i łazienka, z kolei na górze znajdują się dwie sypialnie. Uznaje się, że jest to najlepiej znany przykład domu w stylu stolarskiego neogotyku w Stanach Zjednoczonych.

Nie ma dowodu jednoznacznie wskazującego dlaczego rodzina Dibble’ów postanowiła umieścić neogotyckie okna na górnym piętrze. Panuje opinia, iż okna zostały zamówione poprzez katalog Searsa. Istnieją dwie powszechnie uznawane teorie: Dibble’owie chcieli mieć okna, które upiększyłyby ich dom w czasach, gdy wiejskie życie w Iowa było walką o przetrwanie lub też podążali za XIX-wieczną modą, w której ekstrawaganckie detale w mieszkaniach były przedmiotem pożądania, a Dibble’owie postawili na okna, których koszt był w tamtym czasie stosunkowo niewielki.

Około 1897 roku dom został Dibble’om odebrany z powodu niepłacenia podatków, a w 1900 roku rodzina przeprowadziła się do Portland w stanie Oregon. Dom przechodził z rąk do rąk aż w 1917 roku został kupiony przez Gideona i Mary Hart Jones. Jonesowie byli właścicielami domu do 1993 roku (warto nadmienić, że dobudowali oni kuchnię, która tworzy zachodnie skrzydło domu). To właśnie oni pozwolili Grantowi Woodowi na użycie ich domu jako tła dla jego dzieła.

 Zobacz też: American Gothic.

Latem 1930 roku Edward Rowan, młody kierownik galerii z Cedar Rapids, dużego miasta położonego około 130 km na północ od Eldon, postanowił wypromować sztukę w wiejskim miasteczku, jakim było Eldon, poprzez otwarcie galerii i biblioteki i prowadzenie zajęć ze sztuki. Starania Rowana odniosły sukces – Eldon Forum określiło wystawy jako „niecodzienną przyjemność”. To wszystko połączone z wdzięcznością, jaką Wood czuł do Rowana, skłoniło malarza (który sam pochodził z Abamosy w stanie Iowa) do przyjazdu do Eldon.

W sierpniu John Sharp, młody malarz z Eldon, zabrał Wooda na przejażdżkę samochodem po miasteczku w celu poszukiwania inspiracji. W 1973 roku brat Sharpa wysunął przypuszczenie, że to podczas tej przejażdżki Wood po raz pierwszy naszkicował dom na odwrocie koperty. Choć na samym początku Wood nie uznał domu za piękny, to stwierdził, że jest zniewalający. Jego wcześniejszy biograf, Darrell Garwood, odnotował, że Wood „zamontowanie okna w stylu neogotyckim w domu o tak lichej konstrukcji uważał za formę zapożyczonej pretensjonalności, strukturalnego absurdu”. Swego czasu Wood sklasyfikował go jako jeden z „domów o kartonowej konstrukcji tak licznych na farmach w Iowa”. Dzień po uzyskaniu zgody od rodziny Jonesów, Wood wykonał szkic farbami olejnymi na papierze z ogrodu przed domem. Dach przedstawiony na szkicu był bardziej stromy niż w rzeczywistości, a okno było dłuższe z bardziej zaznaczonym ostrołukiem. Te cechy ostatecznie zwieńczyły finalną wersję dzieła. Wood dodał postaci do swojego szkicu dopiero po powrocie do Cedar Rapids. Nigdy już nie powrócił do Eldon, jednakże poprosił o fotografię domu w celu ukończenia obrazu.

Dekady po uznaniu American Gothic za amerykańską ikonę, dom nadal służy jako mieszkanie prywatne do wynajęcia. W 1942 roku jego właścicielami została rodzina Seldon Smith, która kupiła dom od Jonesów po niskiej cenie. W 1945 roku Nan Wood, siostra Granta Wooda i jednocześnie kobieca postać przedstawiona na American Gothic, zainicjowała ruch społeczny starający się o konserwację domu. Uwieńczeniem tych pierwszych starań była inspekcja domu (który zaczynał popadać w ruinę) przez architekta z Des Moines i historyka Williama J. Wagnera, członka AIA (American Institute of Architects) w 1960 roku. Był jedną z pierwszych osób, które zaproponowały objęcie domu ochroną konserwatorską jako obiektu historycznego:

"Wizyta w waszym domu American Gothic była intersująca i niezwykle przyjemna. Możliwe, że wydam się zbyt entuzjastyczny, jednak uważam, że ma Pan "pierwszeństwo" do Eldona. To właśnie obraz American Gothic przyniósł mu międzynarodowy rozgłos. Phil Strong napisał, że Grant Wood był pierwszym malarzem z Iowy, który przyniósł temu stanowi sławę.

Myślę, iż błędem byłoby przeniesie domu w inne miejsce. Największą zaletą zostawienia domu tam, gdzie obecnie się znajduje, jest niezagospodarowana przestrzeń po drugiej stronie ulicy. Tworzy ona miejsce na parkowanie aut oraz teren piknikowy, co jest dobrym dodatkiem do historycznych miejsc."

Bill Wagner w liście do Roberta Weidenbacha, 2 lutego 1960 roku.

Korespondencja z początku lat 70. pomiędzy przedsiębiorcami z Eldon a Carlem E. Smithem, który odziedziczył dom w spadku, wskazuje na różnice pomysłów na dalsze przeznaczenie domu: Smith chciał go odnowić i chronić wyłącznie przed wandalizmem, z kolei przywódcy Eldon byli raczej zwolennikami przekształcenia domu w obiekt historyczny. Przez większość lat 70. dom był opuszczony – ktoś strzelił z pistoletu w sypialnię na górnym piętrze, pogoda i wandalizm również dały się we znaki. Dopiero pod koniec lat 80. właściciel posesji wziął pod uwagę oddanie domu państwu. Wśród mieszkańców północnej Iowy panowały różne nastroje – właściciel chciał zachować dom tylko dlatego, że był przekonany, iż jego lokatorzy nie będą mieli się gdzie podziać jeśli zostaną eksmitowani.

Po umieszczeniu domu w Narodowym Rejestrze Miejsc Historycznych w 1974 roku (zgłoszenie zostało złożone przez farmera z Eldon), właściciel wyremontował dom, zainstalował w środku łazienkę i elektryczność, odnowił okna i tapety. Lokalni politycy byli pewni, że te zmiany połączone z nowym muzeum i centrum edukacyjnym zapewnią znaczny rozwój lokalnej turystyki – jeden z senatorów miał nadzieję na 100.000 turystów rocznie. Po tym jak w 1991 roku właściciel przekazał dom na rzecz Stowarzyszenia Historycznego Stanu Iowa, starano się o przeniesienie domu do Farm Żywej Historii (Living History Farms) w pobliżu Des Moines, jednak mieszkańcy Eldon walczyli o zachowanie domu w granicach ich miejscowości. Dom wyremontowano w 1992 roku, a entuzjaści liczyli na to, że dom stanie się pop-kulturową atrakcją turystyczną, podobną do Pola Marzeń (Field of Dreams) w Dyersville, miejscowości o równie wiejskim charakterze. Jednak turystyka w regionie jest w dalszym ciągu słabo rozwinięta. Chociaż nikt nie sporządza oficjalnych statystyk turystycznych, to 18.000 osób wpisało się do księgi gości w ciągu dwóch pierwszych lat od otwarcia centrum.

Stowarzyszenie Historyczne Stanu Iowa nie zezwala na zwiedzanie wnętrza domu, jako powód podając jego niewielkie rozmiary i kruchość. Goście są zachęcani do oglądania domu z zewnątrz i zrobienia sobie zdjęcia - centrum turystyczne oferuje różne rozmiary fartuchów i marynarek, które mają na sobie postaci na obrazie. Sąsiadujące Centrum American Gothic House, ukończone w 2007 roku, prezentuje wystawy związane z obrazem, jego twórcą Grantem Woodem i lokalną społecznością. Każdego czerwca w Eldon odbywa się festiwal Dni Neogotyckich, który upamiętnia obraz i wiejskie życie w Eldon w latach 30.