Walerij Gierasimow

Walerij Gierasimow

Walerij Gierasimow (2017)
Data i miejsce urodzenia	8 września 1955 Kazań, Tatarska ASRR
Szef Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej
Okres	od 9 listopada 2012
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Walerij Wasiljewicz Gierasimow (ros. Валерий Васильевич Герасимов; ur. 8 września 1955 w Kazaniu) – rosyjski wojskowy, w stopniu generała armii. Od 9 listopada 2012 szef Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej i I zastępca ministra obrony Federacji Rosyjskiej^[1]. Od 2012 r. członek Rady Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej^[2].

Walczył w II wojnie czeczeńskiej^[3], nadzorował udział wojsk rosyjskich w wojnie domowej w Syrii (za co otrzymał tytuł Bohatera Federacji Rosyjskiej)^[4], ścigany przez Służbę Bezpieczeństwa Ukrainy za dowodzenie separatystami podczas wojny w Donbasie^[5].

Dowodzone przez niego wojska dokonały inwazję Rosji na Ukrainę, są oskarżane o dokonanie zbrodni wojennych^[6][7][8]. Od 11 stycznia 2023 r. dowodzi inwazją na Ukrainę^[9]. Objęty sankcjami UE, USA i innych krajów^[10].

W 2013 r. opublikował artykuł pod tytułem „Wartość nauki [tkwi] w przewidywaniu. Nowe wyzwania wymagają ponownego przemyślenia form i metod prowadzenia wojny”^[11]. Zreferował w nim cechy wojny nowej generacji, która w późniejszym czasie została nazwana doktryną Gierasimowa lub „teorią chaosu”^[12][13].

Od 25 czerwca 2024 poszukiwany przez Międzynarodowy Trybunał Karny^[14][15].

W latach 1971–1973 uczył się w kazańskiej Szkole Wojskowej im. Suworowa. Jest absolwentem Wyższej Szkoły Dowódczej Wojsk Pancernych w Kazaniu (studiował w latach: 1973–1977), Wojskowej Akademia Wojsk Pancernych im. Marszałka Związku Radzieckiego Rodiona Malinowskiego (nauka w latach: 1984–1987) i Wojskowej Akademii Sztabu Generalnego (nauka w latach: 1995–1997)^[3].

Służbę rozpoczął w Północnej Grupie Wojsk w Polsce na stanowiskach do dowódcy batalionu czołgów. Następnie służył w Nadbałtyckim Okręgu Wojskowym, gdzie od 1993 r. dowodził 144 Dywizją Zmechanizowaną w Tallinnie, przeniesioną w 1994 r. do obwodu smoleńskiego. Od 1997 r. był pierwszym zastępcą dowódcy Moskiewskiego Okręgu Wojskowego.

W latach 1998–2006, podczas II wojny czeczeńskiej, zajmował różne stanowiska dowódcze w strukturach Północnokaukaskiego Okręgu Wojskowego, w tym naczelnika sztabu 58 Armii. Zgłosił się do niej celowo, jeszcze przed wybuchem wojny, gdyż zaintrygowała go trudna sytuacja na Kaukazie. Wspominał^[3]:

W 58 Armii zajmował się uzupełnianiem kadr oraz niezbędnego wyposażenia, szkoleniem bojowym wojskowych i desantem przy wąwozie Argun (ros. Итум-Калинский десант), mającym na celu zablokować granicę z Gruzją^[3]. Powiedział, że wzorował się na taktyce szturmu ukraińskiego miasta Izmaił, który w 1790 r. przeprowadził Aleksandr Suworow, a wojna w czeczeńskich górach była jego najcenniejszym doświadczeniem bojowym^[3].

Wedle ustaleń dziennikarzy Radia Swoboda podczas II wojny czeczeńskiej Gierasimow miał dopuścić się zbrodni wojennej w miejscowości Komsomolskoje, gdzie dowodzone przez niego wojska pod pozorem ewakuacji wykorzystały ludność cywilną jako żywe tarcze, aby zabezpieczyć się przed ostrzałem Czeczenów^[16][17][18].

Bitwa pod Komsomolskoje trwała od 5 do 22 marca 2000 roku^[19]. Gierasimow potwierdził, że był pod Komsomolskoje i oszacował, że zabito tam 1200 Czeczeńców, zaś 150 trafiło do niewoli^[3]. Strona rosyjska również poniosła straty, ale znacznie mniejsze^[3]. Niezależnie od Gierasimowa liczbę 1200 zabitych Czeczeńców pod Komsomolskoje podał również Achmat Kadyrow w wywiadzie udzielonym Annie Politkowskiej^[20].

W latach 2007–2009 był dowódcą Leningradzkiego Okręgu Wojskowego. W latach 2009–2012 był odpowiedzialny za kierowanie paradami wojskowymi w Moskwie z okazji Dnia Zwycięstwa^[21].

W 2010 r. Gierasimow został wybrany zastępcą szefa Sztabu Generalnego i popadł w konflikt z ówczesnym ministrem obrony Anatolijem Sierdiukowem, którego reformy otwarcie skrytykował^[22]. Na krótki czas został przez niego wykluczony ze Sztabu Generalnego i odprawiony do zarządzania Centralnym Okręgiem Wojskowym, jednak po zastąpieniu Sierdiukowa przez Szojgu ponownie został przyjęty do Sztabu Generalnego^[22] (Szojgu zgadzał się z Gierasimowem i wysoko go cenił).

9 listopada 2012 r. został mianowany przez prezydenta Putina szefem sztabu generalnego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej – pierwszym zastępcą ministra obrony (nowo mianowani wiceministrowie to także Arkadij Bachin – dotychczasowy dowódca wojsk Zachodniego Okręgu Wojskowego i Oleg Ostapienko – dotychczasowy dowódca Sił Powietrzno-Kosmicznych Federacji Rosyjskiej)^[1].

Od kiedy Gierasimow został szefem Sztabu Generalnego nadzorował udział wojsk rosyjskich w wojnie domowej w Syrii. Uważał, że kluczowym wyzwaniem dla sztabu była kwestia logistyki i transport uzbrojenia na dużą odległość (korzystano z bazy lotniczej Humajmim), w czym armia nie miała praktycznie żadnego doświadczenia z wyjątkiem kryzysu kubańskiego z czasów Związku Radzieckiego^[23]. W sprawie wojny w Syrii odbywał spotkania dyplomatyczne, między innymi z gen. USA Josephem Dunfordem^[24]. 15 września 2016 r. spotkał się w Ankarze z gen. Hulusi Akarem, szefem sztabu generalnego tureckich sił zbrojnych^[25][26].

W 2016 r. otrzymał od Putina Tytuł Bohatera Federacji Rosyjskiej za koordynację operacji w Syrii^[4].

W 2017 r. w wywiadzie dla „Komsomolskoj prawdy” powiedział, że dotychczas w wojnie w Syrii brało udział ponad 48 tys. żołnierzy i oficerów rosyjskich, a rosyjskie wojsko sprawdziło w walce ponad 200 typów uzbrojenia^[23]. W 2019 r. potwierdził, że rosyjskie wojska nabrały w Syrii doświadczenia bojowego i przetestowały uzbrojenie^[27]. W 2022 r. ocenił sytuację w Syrii jako napiętą. Uważał, że przeciw żołnierzom rosyjskim organizowane są akcje sabotażowe i terrorystyczne^[28].

Według Służby Bezpieczeństwa Ukrainy miał być „generalnym dowódcą wszystkich sił prorosyjskich i separatystów” podczas walk pod Iłowajśkiem w 2014 r.^[29]. W powyższej sprawie dochodzenie prowadziła prokuratura ukraińska, zaś Służba Bezpieczeństwa Ukrainy potwierdziła udział Gierasimowa w wydarzeniach, w związku z czym umieściła go na liście osób poszukiwanych wraz z dziesięcioma innymi rosyjskimi wojskowymi^[5][30][31]. 5 sierpnia 2015 r. prokuratura wojskowa Ukrainy ogłosiła Walerija Gierasimowa „głównym ideologiem wojny w Donbasie” i oskarżyła o rozpętanie konfliktu, podjęcie decyzji o wysłaniu wojsk oraz dozbrajanie separatystów^[5][32]. Gierasimow nie wypowiedział się publicznie na ten temat. Strona rosyjska wszystko zdementowała i nazwała ukraińskie służby „rezerwatem głupoty”^[33].

Raport Bellingcat „MH17 – Potential Suspects and Witnesses” wymienia Gierasimowa wśród dowódców odpowiedzialnych za przetransportowanie na teren Donbasu systemu rakiet ziemia-powietrze 9K37 Buk, których użyto do zestrzelenia samolotu Malaysia Airlines^[34].

Z ustaleń Bloomberg wynika, że decyzję o inwazji na Ukrainę Putin podjął w wyniku konsultacji z Gierasimowem, Szojgu i Patruszewem^[35][36].

Wedle doniesień medialnych najprawdopodobniej 30 kwietnia 2022 r. został ranny w Iziumie podczas wizytowania frontu, kiedy armia ukraińska ostrzelała siedzibę sztabu^[37][38][39]. Ołeksij Arestowycz, doradca gabinetu prezydenta Ukrainy, poinformował, że przeprowadzony atak rakietowy miał na celu zabicie Gierasimowa^[40].

Podczas inwazji Rosji na Ukrainę 11 stycznia 2023 r. ogłoszono nominację Gierasimowa na dowódcę połączonego zgrupowania wojsk w kierownictwie tzw. „Specjalnej Operacji Wojskowej”, zastępując na stanowisku gen. Siergieja Surowikina, który został jednym z trzech jego zastępców^[9]. W mediach rosyjskich tłumaczono zmianę tym, że Surowikin nie osiągnął niczego konkretnego na froncie, a Gierasimow z racji piastowanego stanowiska będzie miał łatwiejszą linię decyzyjną, gdyż w praktyce nie musi uzyskiwać zgody Sztabu Generalnego, bo sam nim dowodzi^[41]. Z 12,2 tys. opublikowanych w internecie opinii Rosjan o zmianie głównodowodzącego: 10% pozytywnie zareagowało na wybór Gierasimowa, 32% wolało Surowikina, zaś 58% nie miało zdania^[42]. Najprawdopodobniej jedną z pierwszych decyzji Gierasimowa na nowym stanowisku było rozlokowanie Floty Czarnomorskiej^[43].

24 stycznia 2023 r. w wywiadzie dla gazety „Argumienty i fakty” na temat wojny w Ukrainie powiedział^[44]:

Jednocześnie poddał krytyce system mobilizacyjny i szkoleniowy, który uznał za niedostosowany do panujących warunków i planował zreformować^[44][45].

Kwestia prowadzenia wojny z Ukrainą stała się przedmiotem jego konfliktu z Prigożynem i Kadyrowem. Zdaniem Instytutu studiów nad wojną Gierasimow postanowił ograniczyć wpływ powyższej dwójki na przebieg inwazji oraz powstrzymać ich rosnącą siłę polityczną^[46][47]. W efekcie Prigożyn oskarżył Gierasimowa i Szojgu o zdradę stanu^[48], gdyż jego zdaniem celowo przestali dostarczać wsparcie i amunicję Grupie Wagnera, co przyczyniło się do śmierci licznych wagnerowców pod Bachmutem^[49][50].

W kwietniu 2014 został dodany do listy osób, przeciwko którym Unia Europejska wprowadziła sankcje „w związku z działaniami podważającymi integralność terytorialną, suwerenność i niepodległość Ukrainy”^[51]. W ciągu kolejnych miesięcy podobne działania wprowadziła wobec niego również Kanada i Australia^[52][53].

25 lutego 2022 r. w związku z inwazją Rosji na Ukrainę został objęty sankcjami Stanów Zjednoczonych^[54]. Następnie sankcjami objęły go wszystkie kraje EU, Ukraina, Wielka Brytania, Kanada, Szwajcaria, Australia, Japonia i Nowa Zelandia^[10][55].

25 czerwca 2024 Międzynarodowy Trybunał Karny wydał nakaz jego aresztowania, w związku z podejrzeniem o dokonanie zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości podczas inwazji Rosji na Ukrainę^[56][15].

• major (1984)
• podpułkownik (1987)
• pułkownik (1992)
• generał major (1994)
• generał porucznik (2002)
• generał pułkownik (2005)
• generał armii (2013)^[57]

• Bohater Federacji Rosyjskiej (2016)^[58]
• Order Świętego Jerzego III klasy (2017)
• Order Świętego Jerzego IV klasy
• Order „Za Zasługi dla Ojczyzny” III klasy (2014)
• Order „Za Zasługi dla Ojczyzny” IV klasy
• Order „Za zasługi wojskowe”
• Order Honoru
• Order „Za służbę Ojczyźnie w Siłach Zbrojnych ZSRR” III klasy
• Medal „Za zasługi bojowe”
• Medal „Na Pamiątkę 1000-lecia Kazania”
• Medal jubileuszowy „60 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
• Medal jubileuszowy „70 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
• Medal „Za wyróżnienie wojskowe”
• Medal „Za odwagę wojskową” I klasy
• Medal „Za wzmocnienie wspólnoty wojskowej”
• Medal „Za wyróżnienie w służbie wojskowej” I klasy
• Medal „200 lat dla Ministerstwa Obrony”
• Medal „Za powrót Krymu”
• Medal „Za nienaganną służbę” II klasy
• Medal „Za nienaganną służbę” III klasy
• Order św. Mikołaja Cudotwórcy
• Honorowy Specjalista Wojskowy Federacji Rosyjskiej (2009)
• Order Przyjaźni Narodów (Białoruś, 2010)
• Medal Marszałka Iwana Bagramiana (Armenia, 2015)
• Medal „Wspólnoty wojskowej” (Syria, 2016)
• Order Armii Nikaragui (Nikaragua, 2013)
• Medal „Za zasługi we współpracy wojskowej” (Azerbejdżan, 2014)^[59]

Gierasimow na stałe przebywał w Polsce latach 1977–1982 podczas służby wojskowej^[60][61]. Wielokrotnie podkreślał, że umieszczenie na terenie Polski amerykańskich systemów obrony przeciwrakietowej stanowi bezpośrednie zagrożenie dla Rosji^[62]. W 2021 r. wygłosił na ten temat referat podczas IX moskiewskiej konferencji o bezpieczeństwie międzynarodowym. Wyraził zaniepokojenie współpracą Polski z USA oraz formacjami NATO znajdującymi się w okolicy granic Rosji^[63].

Pochodzi z rodziny robotniczej^[64], jego dziadek był wojskowym, służył w wojskach pancernych^[3]. Ma żonę, córkę i syna, który jest oficerem wojskowym^[65].