Wacław Gluth-Nowowiejski

Wacław Gluth-Nowowiejski

Data i miejsce urodzenia	10 czerwca 1926 Warszawa
Data śmierci	23 grudnia 2024
Ważne dzieła
Nie umieraj do jutra Śmierć poczeka Rzeczpospolita gruzów
Odznaczenia

Wacek, Wiwer

plutonowy podchorąży
Data i miejsce urodzenia	10 czerwca 1926 Warszawa
Data śmierci	23 grudnia 2024
Przebieg służby
Lata służby	1942–1944
Siły zbrojne	Armia Krajowa
Jednostki	Zgrupowanie „Żmija”
Stanowiska	dowódca drużyny
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa powstanie warszawskie

Wacław Gluth-Nowowiejski (ur. 10 czerwca 1926 w Warszawie, zm. 23 grudnia 2024) – polski dziennikarz, publicysta, pisarz, varsavianista, dowódca drużyny w zgrupowaniu „Żmija” Armii Krajowej w powstaniu warszawskim, ostatni robinson warszawski^[1][2].

Urodził się w rodzinie pułkownika Alojzego Gluth-Nowowiejskiego, legionisty, i Marii z Kaszów, peowiaczki (1896–1986)^[3]. Był najmłodszym z czterech braci – żołnierzy AK i jedynym, który przeżył II wojnę światową. Bliźniacy Zbigniew ps. „Nowacki”, „Nowak” (1920–1944) i Janusz ps. „Ścieżyński” (1920–1944), więzieni na Pawiaku, zostali rozstrzelani, a Jerzy ps. „Pigi” (1922–1944), kapral podchorąży w 2. kompanii Batalionu Golski, poległ na Powiślu podczas powstania warszawskiego.

Uczęszczał do szkoły podstawowej, a przed samą wojną zdał do I Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie^[4], którego uczniami było jego trzech starszych braci^[5]. W 1944 w ramach tajnego nauczania zdał maturę w Liceum im. Stanisława Staszica w Warszawie^[6][7]. W 1942 został zaprzysiężony w Armii Krajowej, dołączył do konspiracyjnego plutonu 225^[3], ukończył szkołę podchorążych^[3]. Podczas okupacji niemieckiej pracował w ochotniczej straży pożarnej^[8]. 2 lutego 1944 został ujęty przez policję niemiecką wraz z dwoma kolegami z plutonu. Został wraz z nimi przewieziony do posterunku Schutzpolizei "Nordwache” (ul. Chłodna róg Żelaznej), a następnie do siedziby Gestapo przy al. Szucha, skąd ze względu na szczęśliwy zbieg okoliczności zostali zwolnieni jeszcze tego samego dnia^[3].

Podczas powstania warszawskiego w stopniu kaprala podchorążego (ps. „Wacek”, „Wiwer”^[3]) dowodził drużyną zgrupowania „Żmija” na Żoliborzu w II Obwodzie "Żywiciel" Okręgu Warszawa Armii Krajowej. Później awansowany do stopnia plutonowego podchorążego^[9][10][11]. 14 września został ranny podczas walk na Marymoncie. Jako jeden z dwóch rannych ocalał z masakry urządzonej przez Niemców w powstańczym punkcie sanitarnym przy ul. Rajszewskiej 12. Ukrył się wtedy w piwnicy jednego z okolicznych domów, gdzie pozostawał do połowy listopada 1944.

Po wojnie podjął studia na Uniwersytecie Warszawskim^[12]. W 1948 został aresztowany, następnie był więziony i przesłuchiwany w areszcie śledczym MBP przy ul. Koszykowej^[13], a następnie po pokazowym procesie skazany na osiem lat więzienia za nielegalne posiadanie broni i przynależność do Armii Krajowej, po tym jak w maju 1948 wraz z kolegą zakopał w ogrodzie zabezpieczoną powstańczą broń^[3]. Więziony przez reżim komunistyczny do amnestii w 1953, kiedy został zwolniony. Wyrok odbywał w więzieniu mokotowskim oraz w więzieniu w Rawiczu^[3].

Był dziennikarzem w redakcjach „Dziś i Jutro”, „Za i Przeciw”, „Kurierze Polskim”, redaktorem naczelnym wydawnictw książkowych „Epoki”, autorem wielu publikacji na temat Warszawy w latach okupacji. W 1983 wspomagał realizację filmu dokumentalnego Sceny z powstania warszawskiego. W latach 1999–2001 był redaktorem naczelnym „Biuletynu Informacyjnego” - organu prasowego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej^[14].

Członek Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, prezes Stowarzyszenia Żołnierzy Armii Krajowej „Żywiciel” i Miłośników Ich Tradycji.

Od 1960 do śmierci był żonaty z Anną Gluth-Nowowiejską^[15]. Doczekał się syna i córki oraz wnuków^[2].

Zmarł w wieku 98 lat^[2] jako ostatni robinson warszawski^[2]. Został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu wojskowym na Powązkach (kw. A-21-tuje)^[16].

• Śmierć poczeka (w serii Zdarzenia, sensacje, zagadki)
• Rzeczpospolita gruzów
• Nie umieraj do jutra (w serii Zdarzenia, sensacje, zagadki)
• Stolica jaskiń: z pamięci warszawskiego Robinsona
• Jesień na Marymoncie

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski^[3]
• Krzyż Armii Krajowej^[3]
• Medal za Warszawę 1939-1945^[3]
• Warszawski Krzyż Powstańczy^[3]
• Medal „Pro Patria” (2013)^[17]
• Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości (2019)^[18]
• Medal pamiątkowy z okazji 70. rocznicy Powstania Warszawskiego^[3]

• Szkoła im. Stanisława Staszica w Warszawie 1906–1950. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988, s. 522, 579. ISBN 83-06-01691-2.

• Artykuł W. Glutha-Nowowiejskiego Stolica jaskiń
• Gluth-Nowowiejski w Archiwum Historii Mówionej na stronie Muzeum Powstania Warszawskiego

• Robinsonowie warszawscy