Władysław Nowakowski (major)

Ten artykuł dotyczy majora. Zobacz też: inne postaci noszące imię i nazwisko Władysław Nowakowski.

Władysław Nowakowski

Jeleń, Dziewulski, Serb, Żubr

major
Data i miejsce urodzenia	29 czerwca 1898 Podlesie
Data i miejsce śmierci	22 października 1964 Chicago, Stany Zjednoczone
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Armia Krajowa
Jednostki	32 pułk piechoty AK
Stanowiska	dowódca pułku
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II wojna światowa kampania wrześniowa powstanie warszawskie
Odznaczenia

Władysław Nowakowski^[a], ps. „Jeleń”, „Dziewulski”, „Serb”, „Żubr” (ur. 29 czerwca 1898 w majątku Podlesie, zm. 22 października 1964 w Chicago) – major Wojska Polskigo, uczestnik I wojny światowej i kampanii wrześniowej, w trakcie powstania warszawskiego dowódca Zgrupowania „Żubr”, a następnie 32 pułku piechoty Armii Krajowej.

Urodził się 29 czerwca 1898 w Podlesiu, gm. Lelów, w rodzinie Jana i Stanisławy z Marcinkowskich^[2]. W 1910 ukończył ośmioklasowe Gimnazjum w Częstochowie^[3]. W czasie I wojny światowej był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej.

Od 1918 pełnił służbę w Wojsku Polskim. Porucznik piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1921^[4][5]. Służył m.in. jako adiutant 56 Pułku Piechoty. Po utworzeniu Korpusu Ochrony Pogranicza^[6] był dowódcą kompanii w 7 batalionie granicznym. W latach 30. służył w 30 pułku piechoty w Warszawie^[7][8]. 27 czerwca 1935 prezydent RP nadał mu stopień kapitana z dniem 1 stycznia 1935 i 28. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[9][10]. Później, w tym samym stopniu i starszeństwie, został przeniesiony do korpusu oficerów uzbrojenia^[11]. W marcu 1939 pełnił służbę w Szkole Uzbrojenia w Warszawie na stanowisku instruktora i wykładowcy kompanii szkolnej rusznikarzy^[12].

We wrześniu 1939 został mianowany szefem uzbrojenia 30 Poleskiej Dywizji Piechoty. Po kapitulacji Modlina ranny dostał się do niewoli, z której w 1941 udało mu się uciec. Po ucieczce działał w konspiracji - w NOW i NSZ, gdzie był dowódcą obwodu. W 1942 przeszedł do szeregów Armii Krajowej. Od 7 lipca 1943 pełnił funkcję komendanta Rejonu III Bielany Obwodu Żoliborz AK. W trakcie powstania warszawskiego dowodził Zgrupowaniem „Żubr”, zaś od 20 września był dowódcą 32 pp AK w ramach 8 Dywizji Piechoty AK im. Romualda Traugutta. 3 września został ranny. 28 września 1944 awansowany na majora ze starszeństwem z dniem 27 września 1944^[13].

Od 30 września pozostawał w niewoli niemieckiej w obozach: Altengrabow Stalag XI A, Sandbostel Oflag X A. Znalazł się w grupie 29 oficerów (m.in. płk. Karola Ziemskiego „Wachnowskiego” ppłk. Mieczysława Niedzielskiego „Żywiciela”) oskarżonych o zamiar opanowania obozu. Przekazany Gestapo, został osadzony w obozie koncentracyjnym Neuengamme. Udało mu się uniknąć kary śmierci. Uwolniony został przez wojska brytyjskie 2 maja 1945. Po wyzwoleniu przebywał w Polskim Obozie Wojennym w Wentorf, nie został wcielony do PSZ. Napisał wspomnienia „Historia działań 32 pp AK „Żubry”.

Po wojnie pozostał na emigracji w Stanach Zjednoczonych w Chicago, gdzie pracował jako robotnik. Pochowany został na tamtejszym cmentarzu katolickim Saint Joseph Cemetery^[13].

Był mężem Haliny z Kołomyjskich, lekarza. Ich syn Waldemar (ur. 1933), podczas powstania warszawskiego był łącznikiem ps. „Gacek”, w zgrupowaniu „Waligóra”^[14].

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 12280 – 30 września 1944^[15]
• Krzyż Walecznych dwukrotnie – 1943 i 1944^[16]
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami^[17]
• Srebrny Krzyż Zasługi – 29 października 1926 „za zasługi położone około zabezpieczenia granic Państwa”^[18][19][6]

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty. 5 czerwiec 1935. Warszawa: Departament Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1935.
• Jasiński G., Żoliborz. Dzieje militarne II Obwodu Okręgu Warszawa AK w Powstaniu Warszawskim, Pruszków 2009 ISBN 978-83-62046-03-4.
• Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. Konspiracja 1939-1945. T. 5/I. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-98-6.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.