Ulica Józefa Piłsudskiego w Radomiu

Ten artykuł dotyczy ulicy. Zobacz też: inne artykuły noszące tę nazwę.

ulica Piłsudskiego

Śródmieście
Widok ulicy w kierunku północnym. Budynek na końcu to kościół garnizonowy św. Stanisława.
Państwo	Polska
Miejscowość	Radom
Długość	ok. 310 m
Przebieg
ul. Traugutta 120 m ul. Sienkiewicza 310 m pl. Konstytucji 3 Maja
Położenie na mapie Radomia ulica Piłsudskiego
Położenie na mapie Polski ulica Piłsudskiego
Położenie na mapie województwa mazowieckiego ulica Piłsudskiego
51,399161°N 21,152543°E/51,399161 21,152543
Multimedia w Wikimedia Commons

Ulica Józefa Piłsudskiego – ulica w dzielnicy Śródmieście w Radomiu.

Łączy ulicę Traugutta z placem Konstytucji 3 Maja (a poprzez plac ul. Żeromskiego)^[1]. Krzyżuje się z ulicą Sienkiewicza^[1]. Ulica ma status drogi gminnej^[1]. Długość ulicy to około 310 m^[2]. Ulica ma charakter reprezentacyjny – znajdują się na niej liczne ciekawe architektonicznie i bogate w detale kamienice^[3].

Ulicę przewidzianą w Planie regulacyjnym Radomia z 1822 roku oddano do użytku w październiku 1888. W 1901 roku zyskała oświetlenie elektryczne^[4].

Historyczne zdjęcia obiektów usytuowanych przy ulicy Piłsudskiego i w jej najbliższym otoczeniu.

Nazwa ulicy wielokrotnie ulegała zmianom^[4]:

• 1888 – 1919: ul. Szeroka (nazwa podkreślała szerokość ulicy, większą niż w przypadku pozostałych ulic dziewiętnastowiecznej części radomskiego Śródmieścia),
• 1919 – 1942: ul. Józefa Piłsudskiego,
• 1942 – 1945: Kastanienallee (niem. al. Kasztanowa – nazwa nawiązująca do kasztanowców, których szpalery ozdabiają ulicę),
• 1945 – 1948: ul. Józefa Piłsudskiego,
• 1948 – 1990: ul. Marcelego Nowotki,
• od 1990: ul. Józefa Piłsudskiego.

Zabudowa ulicy powstała niemal w całości w XIX wieku i jest spójna architektonicznie.

Rejestr zabytków

Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są następujące obiekty^[5]:

• nr 1 – dom, po 1890^[5]
• nr 2 (róg z ul. Traugutta 40) – secesyjny dom Zajdensznirów z 1911, w którym 5 listopada 1918 rozpoczęto proces przejmowania władzy z rąk austriackich okupantów, zakończony proklamacją Republiki Radomskiej^[6].
• nr 4 – eklektyczna kamienica z końca XIX w. W okresie międzywojennym siedziba m.in. radomskiego oddziału Banku Związku Ziemian w Warszawie,
• nr 3/5 – kamienica, XIX/XX w.^[5]
• nr 6 – dom, 1. ćw. XIX w.^[5]
• nr 7 – eklektyczna kamienica z 1895, wyróżniająca się bogatą dekoracją fasady. W okresie międzywojennym parter zajmowała kawiarnia Tomasza Wolańskiego^[7]. Na ścianie kamienicy znajdują się tablice pamiątkowe poświęcone Adolfowi Tochtermanowi i Stanisławowi Wernerowi^[8].
• nr 8 – dom, po 1890^[5]
• nr 9 – dom Krystyny z Brandtów Tyszkiewiczowej^[9], córki Józefa Brandta, gdzie malarz przebywał i zmarł. Na elewacji umieszczono w 1926 tablicę upamiętniającą artystę.
• nr 10 (róg z ul. Sienkiewicza) – neorenesansowy gmach z 1894. W okresie międzywojennym siedziba Okręgowej Dyrekcji Kolei Państwowych^[10]. Obecnie siedziba Sądu Okręgowego.
• nr 11 – neoklasycystyczna kamienica z końca XIX w. W okresie międzywojennym siedziba m.in. tygodnika „Radomianin”^[11],
• nr 12 – willa Włodzimierza Kulczyckiego – neoklasycystyczna willa ogrodowa z czterokolumnowym portykiem. W okresie międzywojennym siedziba radomskiego oddziału Banku Handlowego w Łodzi^[12] oraz przejściowo redakcji dziennika „Gazeta Radomska”^[11]. Obecnie główny budynek Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Andrzeja i Józefa Załuskich.
• nr 13 – eklektyczna kamienica z II poł. XIX, wyróżniająca się bogatą dekoracją fasady.
• nr 15 – budynek dawnej Kasy Pożyczkowej Przemysłowców Radomskich z 1897, w stylu neogotyckim z zachowanym pierwotnym wystrojem wnętrz. W okresie międzywojennym siedziba m.in. radomskiego oddziału Banku Gospodarstwa Krajowego^[13], Radomskiego Towarzystwa Kredytowego Miejskiego i innych instytucji finansowych^[14].
• nr 19 – dom, 1. ćw. XIX w.^[5]

Gminna ewidencja zabytków

Do Gminnej Ewidencji Zabytków Miasta Radomia, oprócz obiektów z rejestru zabytków, wpisane są też budynki^[15]:

• nr 17 – dom murowany, 4. ćw. XIX w.

• 
  Neobarokowa kamienica z 1895 roku.
• 
  Eklektyczna kamienica pod nr 9, w której w 1915 roku zmarł Józef Brandt.
• 
  Tablica upamiętniająca Józefa Brandta na fasadzie kamienicy pod nrem 9.
• 
  Neorenesansowy gmach dawnej Dyrekcji Kolei Państwowych, obecnie sąd okręgowy.
• 
  Neorenesansowa willa Kulczyckiego, obecnie siedziba Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Załuskich – widok z 1975 roku.
• 
  Neogotycki gmach dawnej Kasy Przemysłowców Radomskich.
• 
  Detale ryzalitu gmachu dawnej Kasy Przemysłowców Radomskich. Nad portalem widoczny herb Guberni radomskiej.
• 
  Tablica upamiętniająca proklamację Republiki Radomskiej

• Gminny program opieki nad zabytkami dla gminy miasta Radomia na lata 2017–2020. Urząd Miejski w Radomiu. [dostęp 2019-10-18].
• Spacerkiem po Radomiu. Informator turystyczny. Ewa Kutyła (tekst, zdjęcia), Remigiusz Kutyła (zdjęcia). Wyd. IV. Radom: Gmina Miasta Radomia. Biuro Sportu i Turystyki, 2015.