Przejdź do zawartości

Tonya Harding

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tonya Harding
Ilustracja
Tonya Harding (1994)
Reprezentacja

 Stany Zjednoczone

Data i miejsce urodzenia

12 listopada 1970
Portland[1]

Wzrost

155 cm

Konkurencja

Solistki

Trener

Diane Rawlinson, Dody Teachman

Zakończenie kariery

1994

Dorobek medalowy
Reprezentacja  Stany Zjednoczone
Mistrzostwa świata
srebro Monachium 1991 solistki
Multimedia w Wikimedia Commons

Tonya Harding, właśc. Tonya Maxene Price (ur. 12 listopada 1970 w Portland)[2][3] – amerykańska łyżwiarka figurowa, startująca w konkurencji solistek. W 1991 roku wywalczyła srebrny medal na mistrzostwach świata. W 1991 i 1994 roku została mistrzynią Stanów Zjednoczonych; została jednak pozbawiona tytułu zdobytego w 1994 roku[4]. Harding jest dwukrotną olimpijką i dwukrotną mistrzynią międzynarodowego konkursu Skate America[5]. Jest pierwszą Amerykanką, która z powodzeniem podczas zawodów (1991) wykonała potrójnego axla; jako druga kobieta na świecie dokonała tej sztuki (pierwszą była Midori Itō)[6].

W styczniu 1994 roku Harding była uwikłana w skandal po tym, jak były mąż łyżwiarki zaaranżował atak na jej rywalkę, Nancy Kerrigan. Harding ostatecznie została uznana za winną, a organizacja U.S. Figure Skating ukarała ją dożywotnim zakazem startów[7][8].

W 2017 roku odbyła się premiera filmu biograficznego Jestem najlepsza. Ja, Tonya, w którym tytułową postacią jest Harding. W rolę łyżwiarki figurowej wcieliła się australijska aktorka Margot Robbie[9]. Produkcja zdobyła trzy nominacje do Oscara[10].

Młodość

[edytuj | edytuj kod]
Lodowisko w portlandzkim centrum handlowym Lloyd Center, gdzie w wieku 3 lat Harding rozpoczęła karierę łyżwiarską[11].

Tonya Maxene Harding[12] urodziła się jako córka LaVony Golden (ur. 1940)[13] i Alberta Gordona Hardinga (1933–2009)[14][12]. Harding wychowywała się w dzielnicy East Portland (Oregon)[15], a jazdę na łyżwach rozpoczęła w wieku 3 lat[5]. Kiedy była młoda, polowała, brała udział w wyścigach równoległych i uczyła się od ojca mechaniki samochodowej[16]. LaVona pracowała jako kelnerka i ręcznie szyła Tonyi kostiumy na zawody, ponieważ rodziny nie było stać na ich zakup[17].

Według Harding była ona regularnie maltretowana przez matkę[18]; w wieku 6/7 lat zaczęła być wykorzystywana psychicznie i fizycznie[19][20]. LaVona przyznała się do jednorazowego uderzenia Tonyi, co miało miejsce na lodowisku[19]. Harding, będąc uczennicą 2. klasy Milwaukie High School, porzuciła tę szkołę, by skupić się na łyżwiarstwie[21]; w późniejszym czasie zdobyła General Equivalency Diploma[22].

Kariera łyżwiarska

[edytuj | edytuj kod]

W połowie lat 80. Harding rozpoczęła wyczynowo uprawiać łyżwiarstwo figurowe. Zajęła 6. miejsce w mistrzostwach Stanów Zjednoczonych w łyżwiarstwie figurowym w 1986 roku[23], 5. w 1987[24] i 1988 roku[25], a w 1989 roku zajęła miejsce 3[26]. Po wygranej w międzynarodowym turnieju Skate America w 1989 roku[27], była kandydatką do zajęcia wysokiego miejsca podczas mistrzostw Stanów Zjednoczonych w 1990 roku. Jednak z powodu osłabienia organizmu (chorowała wtedy na grypę i astmę) jej pokaz jazdy w programie dowolnym wypadł słabo – po programie krótkim[a] spadła z 2. pozycji na 7[28].

Przełom w karierze Harding przyszedł w 1991 roku, kiedy wykonała potrójnego axla podczas mistrzostw Stanów Zjednoczonych[5], tym samym stała się pierwszą Amerykanką, której udała się ta sztuka w trakcie zawodów[29]. Zdobyła wtedy tytuł[30], a także jako pierwsza singlistka otrzymała podczas zawodów tej rangi ocenę 6,0 za wartość techniczną występu[18]. Na mistrzostwach świata w 1991 roku (Monachium) Harding zajęła 2. miejsce, za Kristi Yamaguchi, a przed Nancy Kerrigan, tym samym po raz pierwszy w historii mistrzostw świata reprezentantki jednego państwa zajęły całe podium[31][11].

W 1992 roku była trzecia w mistrzostwach USA[27]. Na igrzyskach olimpijskich w 1992 roku, które odbyły się we francuskim Albertville, Harding zajęła 4. miejsce[32]. Na mistrzostwach świata w tym samym roku łyżwiarka znalazła się na 6. miejscu[27].

Po kontrowersjach prawnych pozwolono Harding, by pozostała członkinią amerykańskiego zespołu łyżwiarskiego na igrzyska olimpijskie w 1994 roku, które odbyły się w norweskim Lillehammer[33]. Po problemie ze sznurowadłami (był to trzeci raz podczas trzech głównych zawodów, gdy Harding wstrzymała swój program z powodu jakiejś niedogodności) łyżwiarka ponownie zaprezentowała pokaz jazdy w programie dowolnym i zakończyła występ na 8. miejscu, daleko za Ukrainką Oksaną Bajuł (złoto) i Nancy Kerrigan (srebro)[34][33].

Wyniki

[edytuj | edytuj kod]
Imprezy sportowe
Międzynarodowe
Zawody 1985–86 1986–87 1987–88 1988–89 1989–90 1990–91 1991–92 1992–93 1993–94
Igrzyska olimpijskie 4[32] 8[34]
Mistrzostwa świata[18] 2[35] 6[27]
Skate America 2[35] 1[35] 1[35] 3[35]
Nations Cup 1[35]
NHK Trophy 3[35] 2[35] 4[36]
Prize of Moscow News 1[37]
Krajowe
Mistrzostwa Stanów Zjednoczonych 6[23] 5[24] 5[25] 3[26] 7[28] 1[30] 3[27] 4[38][39] 1[40][i][4]
  1. ↑ W czerwcu 1994 roku Claire Waters Ferguson, prezes stowarzyszenia U.S. Figure Skating, zadecydowała o odebraniu Harding tytułu z 1994 roku. Jednak wyniki rywalizacji nie zostały zaktualizowane, tym samym tytuł mistrzyni USA pozostał bez nazwiska (inaczej niż np. na igrzyskach olimpijskich, gdzie w podobnej sytuacji miejsca pozostałych zawodników przesuwane są o jedną pozycję do góry).

Napaść na Nancy Kerrigan

[edytuj | edytuj kod]
Harding, trenując w portlandzkim Clackamas Town Center, przygotowywała się do igrzysk olimpijskich w 1994 r. Obserwowana była przez tysiące widzów; obecnych było też wielu reporterów oraz ekipy filmowe.

6 stycznia 1994 roku główna rywalka Harding, Nancy Kerrigan, została zaatakowana po sesji treningowej przygotowującej do mistrzostw Stanów Zjednoczonych (1994) odbywających się w Detroit; zidentyfikowanym później napastnikiem okazał się Shane Stant. Były mąż Harding, Jeff Gillooly, i jej ochroniarz, Shawn Eckardt, zatrudnili Stanta by uszkodził prawą nogę Kerrigan, tak by nie była w stanie uczestniczyć w igrzyskach olimpijskich w Lillehammer[41]. Po tym jak nie mógł on znaleźć Kerrigan na lodowisku w South Dennis (Massachusetts), na którym regularnie trenowała, Stant pojechał autobusem do Detroit. Kiedy po treningu łyżwiarka zeszła z tafli lodu, w tamtejszej Cobo Arenie, i poszła za pobliską kotarę na korytarz, napastnik uderzył ją teleskopową pałką w okolice kolana[42][43][44]. Jej noga była jedynie stłuczona, nie złamana, jednak uraz jakiego doznała, był powodem wycofania jej z krajowych mistrzostw[45]. Harding, która wygrała te zawody, wraz z Kerrigan została wybrana do reprezentacji na igrzyska olimpijskie w Norwegii[46]. Harding zakończyła zmagania w Lillehammer na 8. miejscu[34], a Kerrigan, która przed imprezą wracała do zdrowia, zdobyła srebrny medal, ulegając jedynie Oksanie Bajuł z Ukrainy[47].

Informacje o domniemanym udziale Harding w napaści na Kerrigan doprowadziły do medialnej szopki, a redakcja dziennika „The New York Times” później (w 2017 r.) całe wydarzenie opisała jako „jeden z największych skandali w historii amerykańskiego sportu”[48]. W styczniu 1994 roku sylwetki Harding i Kerrigan pojawiły się na okładce tygodnika „Time”[49], a tydzień wcześniej okładkę „Newsweeka” zdobiła twarz zrozpaczonej Kerrigan[50]. Reporterzy i ekipy telewizyjne z całego świata podążali krok w krok za Harding[51]. Włodarze stacji CBS wyznaczyli dziennikarkę Connie Chung, by śledziła każdy ruch Harding podczas igrzysk w Lillehammer[52]. Wokół łyżwiarek trenujących w olimpijskim obiekcie miało znajdować się blisko 400 dziennikarzy[53]. Amerykański łyżwiarz figurowy Scott Hamilton narzekał, że „światowa prasa przemieniła olimpiadę w kolejne sensacyjne, brukowe wydarzenie”[54].

Gillooly zaakceptował złożoną przez prokuratora okręgowego propozycję ugody, a 1 lutego 1994 roku podczas rozprawy oskarżony zeznawał przeciwko Harding[55]. Gillooly, Stant, Eckardt oraz Derrick Smith (kierowca samochodu) odsiedzieli swoje wyroki w więzieniu za udział w napaści[56]. Eckardt[b] skazany został na 1,5 roku więzienia za wymuszanie okupu, ale wypuszczono go 4 miesiące wcześniej – we wrześniu 1995 roku[57].

Harding otoczona przez tłum reporterów na portlandzkim lotnisku, po przybyciu z igrzysk w Lillehammer (1994).

Harding uznana została za winną współudziału w spisku i utrudniania śledztwa związanego z atakiem na Kerrigan; oddano ją pod 3-letni nadzór kuratora i nałożono na nią grzywnę w wysokości 160 000 USD[58]. Częścią ugody obrończej było też wycofanie sportsmenki z mistrzostw świata w 1994 roku, a także opuszczenie przez nią szeregów United States Figure Skating Association[59]. USFSA przeprowadziło własne dochodzenie związane z napaścią. 30 czerwca 1994 roku stowarzyszenie pozbawiło ją tytułu mistrzyni Stanów Zjednoczonych z 1994 roku i ukarało ją dożywotnim zakazem udziału w organizowanych przez USFSA zawodach – zarówno jako łyżwiarka jak i trenerka[4]. USFSA uznało, że Harding wiedziała o planowanym ataku i swoim udziałem w spisku przejawiła „czyste zlekceważenie uczciwości, właściwej postawy sportowej i etycznego zachowania”[60]. Mimo że USFSA nie ma kontroli nad spotkaniami łyżwiarstwa zawodowego pozbawionymi rywalizacji, Harding stała się też persona non grata podczas cyklów zawodowych, ponieważ niewielu łyżwiarzy i organizatorów chciało z nią pracować. Ostatecznie, w następstwie skandalu, Harding nie skorzystała na fali popularności łyżwiarstwa zawodowego[61].

W autobiografii The Tonya Tapes (2008) Harding stwierdziła, że chciała skontaktować się z FBI, by ujawnić to co wie, ale zaniechała tego, kiedy, rzekomo, Gillooly zastraszył ją i zmusił do milczenia, gdy pod groźbą użycia broni została zbiorowo zgwałcona przez niego i dwóch nieznanych jej mężczyzn. Gillooly, który zmienił późnej nazwisko na Jeff Stone, uznał oskarżenie o gwałt za „całkowicie absurdalne”[20][62].

Późniejsza popularność

[edytuj | edytuj kod]

Harding była bohaterką taśmy Wedding Video, na której uprawia seks z ówczesnym mężem, Jeffem Gillooly. Po tym jak brał udział w spisku przeciwko Kerrigan, sprzedał nagranie, z którego fotosy zostały we wrześniu 1994 roku opublikowane na łamach czasopisma „Penthouse”[63]. Pierwszy mąż łyżwiarki miał dostać za tę taśmę 100 000 USD, natomiast Harding nie dostała nic[64].

Harding (2006)

22 czerwca 1994 roku w Portlandzie (Oregon) Harding pojawiła się podczas wrestlingowego show zorganizowanego przez meksykańską federację AAA, gdzie była menedżerką drużyny (stable) Los Gringos Locos. Wystąpili wówczas m.in. Eddie Guerrero, Art Barr i Brian Cox[65]. W 1995 roku w tym samym mieście Harding, wraz z zespołem Golden Blades, wzięła udział w promocyjnym wydarzeniu muzycznym, jednak ten jedyny ich występ okazał się nieudany i, przy wtórze gwizdów, zmuszeni byli zejść ze sceny[66][67].

W 1994 roku Harding obsadzona została w niskobudżetowym filmie akcji, Breakaway[68]. Premiera produkcji miała miejsce w 1996 roku[69][70]. W październiku 1996 roku Harding przyciągnęła uwagę mediów po tym jak dokonała resuscytacji metodą usta-usta u 81-letniej kobiety, która w portlandzkim barze doznała zapaści[71].

Harding pojawiła się też w telewizji – w październiku 2001 roku wzięła udział w amerykańskiej wersji teleturnieju Najsłabsze ogniwo[72], a w marcu 2008 roku była komentatorką w, emitowanym w TruTV, programie The Smoking Gun Presents: World’s Dumbest…[73][74].

Na fali popularności filmu biograficznego Harding pojawiła się jako gość specjalny w wielu talk-showach, m.in. w "The Ellen DeGeneres Show", gdzie uczyła producentów programu jazdy figurowej na łyżwach[75].

Kariera bokserska

[edytuj | edytuj kod]

W 2002 roku w programie Celebrity Boxing (telewizja Fox) Harding stoczyła pojedynek z Paulą Jones[7], który wygrała[76]. 22 lutego 2003 roku oficjalnie zadebiutowała w kobiecym boksie zawodowym; przegrała (werdykt niejednogłośny) czterorundowy pojedynek[77], który był jednym z poprzedzających walkę Mike Tyson – Clifford Etienne[78]. W marcu 2004 roku odwołała zaplanowany pojedynek pięściarski przeciwko Tracy Carlton w Oakland, co miało związek z rzekomą groźbą śmierci wobec Harding[79]. W maju 2004 roku pojawiła się w programie telewizyjnym The Man Show, nadawanym przez stację Comedy Central, w którym skrzyżowała rękawice ze stand-upowcem, Dougiem Stanhope’em[80][81].

W czerwcu 2004 roku, po blisko rocznej przerwie w boksowaniu, w kanadyjskim Edmonton Harding wzięła udział w pojedynku z Amy Johnson, z którą przegrała. Zgromadzona w obiekcie publiczność miała wygwizdać sportsmenkę, gdy wchodziła na ring, natomiast wygraną Johnson w 3. rundzie kibice przyjęli burzliwymi oklaskami[82][83].

Harding zakończyła karierę bokserską, co spowodowane było astmą[84]. Jej statystyki w zawodowym pięściarstwie to 3 wygrane i 3 przegrane pojedynki[85].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

W 1990 roku Harding, w wieku 19 lat, poślubiła Jeffa Gillooly[86][5]. Ich burzliwy związek zakończył się rozwodem w 1993 roku[87]. Drugim mężem łyżwiarki był Michael Smith, za którego wyszła w 1995 roku; para rozwiodła się w 1996 roku[88]. W czerwcu 2010 roku wzięła ślub z Josephem Jensem Price’em, którego nazwisko przyjęła[89]. W lutym 2011 roku Harding urodziła syna przez cesarskie cięcie, który jest jej pierwszym dzieckiem[90].

Po zakończeniu kariery łyżwiarki i bokserki, Harding pracowała jako spawaczka, malarka w przedsiębiorstwie metalurgicznym, a także jako sprzedawczyni sprzętu w Searsie[91]. Mieszka w stanie Waszyngton, na północ od Portlandu (Oregon), jej rodzinnego miasta[92].

Znaczenie kulturowe

[edytuj | edytuj kod]

Życie, kariera, a także rola Harding w napaści na Kerrigan były często opisywane w kulturze popularnej – w książkach, filmie i musicalach[48]. W 2007 roku podczas prezydenckiej kampanii prawyborczej, były prezydent Stanów Zjednoczonych, Barack Obama, nawiązał w swojej wypowiedzi do nazwiska Harding i skandalu z 1994 roku[93]. W 2014 roku Matt Harkins i Viviana Olen utworzyli, w ich mieszkaniu na nowojorskim Brooklynie, Nancy Kerrigan & Tonya Harding 1994 Museum, w którym zgromadzono pamiątki związane z Harding i z incydentem[94]. W 2017 roku Harkins i Olen stwierdzili, że byli zafascynowani życiem Harding przez lata, określając skandal „najbardziej amerykańską historią kiedykolwiek opowiedzianą”[95]. W artykule opublikowanym w grudniu 2017 roku w czasopiśmie „Vogue” napisano, że przez lata jej złej sławy rozwinął się „kult” Harding[96].

Harding w mediach

[edytuj | edytuj kod]
Film i telewizja
Muzyka

Ponadto Harding i jej rola w napaści na Kerrigan były tematem piosenek:


Sztuka i opera
  • 2006: opera kameralna Tonya & Nancy: The Opera (Elizabeth Searle: libretto, pomysł; Abigail Al-Doory Cross: muzyka)[114]
    • 2008: Tonya and Nancy: The Rock Opera (Elizabeth Searle: libretto/pomysł; Michael Teoli: muzyka; Abigail Al-Doory Cross: dodatkowa muzyka; Triangle Productions: produkcja; Don Horn: reżyseria); jest to czarna komedia, której premiera odbyła się w Portlandzie (Oregon)[114]; sceniczne dzieło wystawiane było w Los Angeles, Nowym Jorku i Chicago[48]
  • 2014: sztuka Tonya Harding: The Musical (Jesse Esparza: autorstwo/reżyseria; Manny Hagopian: piosenki[115]); komedia muzyczna była przebojem w Upright Citizens Brigade Theater w Los Angeles[48]
  • 2017: sztuka T. (Dan Aibel: autorstwo), której premiera odbyła się w Chicago (American Theater Company); Harding sportretowała Leah Raidt[48]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ program krótki – ang. short program (w latach 1989–1992: original program)
  2. ↑ Po sprawie związanej z napaścią na Kerrigan, Shawn Eckardt (ochroniarz Harding) zmienił nazwisko na Brian Sean Griffith.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael Orr: Tonya Harding (1970– ). oregonencyclopedia.org. [dostęp 2018-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-29)]. (ang.).
  2. ↑ Tonya Harding Biography – Biography. biography.com. [dostęp 2018-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-01)]. (ang.).
  3. ↑ David M. Brownstone, Irene Franck: People in the News, 1995. Macmillan Reference USA, 1995, s. 155. ISBN 0-02-897058-6. (ang.).
  4. ↑ a b c Associated Press. Figure skating;U.S. Title Is Taken Back from Harding. „The New York Times”, 1994-07-01. ISSN 0362-4331. OCLC 1645522. (ang.). 
  5. ↑ a b c d Michael Janofsky. Figure Skating; A Triple Axel With Rippling Effects. „The New York Times”, 1991-03-12. ISSN 0362-4331. OCLC 1645522. (ang.). 
  6. ↑ Abby Haight: Harding was the pioneer of triple axel for women skaters | The Spokesman-Review. spokesman.com, 2005-01-08. [dostęp 2018-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-01)]. (ang.).
  7. ↑ a b Simon P. R. Jenkins: Sports Science Handbook: A–H. Brentwood: Multi-Science Publishing Co. Ltd, 2005, s. 143. ISBN 978-0-906522-36-3.
  8. ↑ Złote Globy 2018: te momenty zapamiętamy! – Film. onet.pl. [dostęp 2018-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-26)].
  9. ↑ Jestem najlepsza. Ja, Tonya (2017) – Filmweb. filmweb.pl. [dostęp 2018-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-01)].
  10. ↑ Zapowiedzi – Jestem najlepsza. Ja, Tonya | Kinoteka | Filmowe Centrum Warszawy. kinoteka.pl. [dostęp 2018-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-01)].
  11. ↑ a b Sarah Marshall: The Believer – Remote Control by Sarah Marshall. believermag.com, 2014-01. [dostęp 2018-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-18)]. (ang.).
  12. ↑ a b Michael Janofsky. Winter Olympics; Always Tonya: As Cool as Ice But Troubled – New York Times. „The New York Times”, 1994-02-07. ISSN 0362-4331. OCLC 1645522. (ang.). 
  13. ↑ Rania Strataki: Tonya Harding: 50 things you didn’t know about the skating champion! | Useless Daily: The amazing facts, news & trivia free newsletter!. uselessdaily.com, 2016-03-23. [dostęp 2018-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-04)]. (ang.).
  14. ↑ Albert Gordon Harding. tillamookheadlightherald.com, 2009-04-14. [dostęp 2018-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-04)]. (ang.).
  15. ↑ Williams 2010 ↓, s. 259.
  16. ↑ Smith 1999 ↓, s. 172–173.
  17. ↑ Smith 1999 ↓, s. 172.
  18. ↑ a b c Nelson 2013 ↓, s. 1356.
  19. ↑ a b Tonya Harding's Figure Skating Scandal. oprah.com, 2009-04-23. [dostęp 2018-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-04)]. (ang.).
  20. ↑ a b Mike Celizic: Tonya Harding reveals her side of ‘roller-coaster life’. today.com, 2008-05-15. [dostęp 2018-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-15)]. (ang.).
  21. ↑ Eric Bartels. Tonya and Nancy: The Rock Opera • Soap on ice. „Portland Tribune”, 2008-02-18. Pamplin Media Group. OCLC 46708462. (ang.). 
  22. ↑ Saari 1998 ↓, s. 697.
  23. ↑ a b Skating Results;NEWLN:U.S. Figure Skating Championships At Uniondale, N.Y., Feb. 8 – UPI Archives. upi.com, 1986-02-08. [dostęp 2018-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-05)]. (ang.).
  24. ↑ a b Figure Skating Results – UPI Archives. upi.com, 1987-02-08. [dostęp 2018-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-05)]. (ang.).
  25. ↑ a b Figure Skating;NEWLN:U.S. Championships At Denver, Jan. 9, 1988. upi.com, 1988-01-09. [dostęp 2018-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-05)]. (ang.).
  26. ↑ a b Pohla Smith: Favored Jill Trenary won the U.S. women's figure skating... – UPI Archives. upi.com, 1989-02-11. [dostęp 2018-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-05)]. (ang.).
  27. ↑ a b c d e Coffey i Layden 2018 ↓, s. 111.
  28. ↑ a b Tonya Harding Then & Now! – Stanton Daily. stantondaily.com. [dostęp 2018-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-05)]. (ang.).
  29. ↑ Janet Woolum: Outstanding Women Athletes: Who They are and how They Influenced Sports in America. Greenwood Publishing Group, 1998, s. 32. ISBN 978-1-57356-120-4.
  30. ↑ a b Adam Johnson: The Best American Nonrequired Reading 2015. Houghton Mifflin Harcourt, 2015, s. 282. ISBN 978-0-544-56963-8.
  31. ↑ Lorenzo Currie: Through the Eyes of the Pack. Xlibris Corporation, 2013, s. 302. ISBN 978-1-4931-4518-8.
  32. ↑ a b Caroline Picard: Where Is Tonya Harding Now? 23 Years Later, She's Back in the News. goodhousekeeping.com, 2018-01-08. [dostęp 2018-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-05)]. (ang.).
  33. ↑ a b Nelson 2013 ↓, s. 1357.
  34. ↑ a b c Abby Haight: 1994 Winter Olympics: Tonya Harding finishes 8th in women's figure skating | OregonLive.com. oregonlive.com, 1994-02-25. [dostęp 2018-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-06)]. (ang.).
  35. ↑ a b c d e f g h Skate Canada Results Book Volume 2: 1974–current. skatecanada.ca. s. 8, 28, 29, 42, 56, 57. [dostęp 2018-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-20)]. (ang. • fr.).
  36. ↑ 93 NHK Trophy. theartsroom.com. [dostęp 2018-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-16)]. (ang.).
  37. ↑ Cup of Russia. skatecanada.ca. s. 3. [dostęp 2018-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-16)]. (ang. • fr.).
  38. ↑ Randy Harvey. Figure Skating U.S. Women's Championships : Kerrigan Makes Best of Bad Situation. „Los Angeles Times”, 1993-01-24. ISSN 0458-3035. OCLC 3638237. (ang.). 
  39. ↑ Filip Bondy. Figure Skating; Kerrigan And Davis Win Titles. „The New York Times”, 1993-01-24. ISSN 0362-4331. OCLC 1645522. (ang.). 
  40. ↑ Janet Woolum: Outstanding Women Athletes: Who They are and how They Influenced Sports in America. Greenwood Publishing Group, 1998, s. 358. ISBN 978-1-57356-120-4.
  41. ↑ Ruth Styles, Zoe Nauman: Nancy Kerrigan's attacker explains plotting attack in clip | Daily Mail Online. dailymail.co.uk, 2018-01-17. [dostęp 2018-02-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-07)]. (ang.).
  42. ↑ Joseph B. Treaster: Figure skating – Traveling Far and Lying Low to Get Nancy Kerrigan. nytimes.com, 1994-01-23. [dostęp 2018-02-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-07)]. (ang.).
  43. ↑ Matt Crossman: Harding-Kerrigan 20 Years Later: Remembering the Stunning, Life-Changing Attack | Bleacher Report. bleacherreport.com, 2013-12-19. [dostęp 2018-02-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-05)]. (ang.).
  44. ↑ E.M. Swift: Anatomy of a Plot. Sports Illustrated, 1994-02-14. [dostęp 2018-02-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-07)]. (ang.).
  45. ↑ Nancy Kerrigan attacked – Jan 06, 1994 – history.com. history.com. [dostęp 2018-02-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-07)]. (ang.).
  46. ↑ Nelson 2013 ↓, s. 1356–57.
  47. ↑ Randy Harvey. Baiul Wins Gold; Kerrigan Takes Silver : Olympics: Figure skating events wind up – in more controversy.. „Los Angeles Times”, 1994-02-26. ISSN 0458-3035. OCLC 3638237. (ang.). 
  48. ↑ a b c d e f Erik Piepenburg. Tonya Harding, Tragic Muse? More Works Explore a Skating Scandal. „The New York Times”, 2017-06-12. ISSN 0362-4331. OCLC 1645522. (ang.). 
  49. ↑ Merlin A. Summers: TIME Magazine Cover: Tonya Harding and Nancy Kerrigan – Jan. 24, 1994 – Crime – Skating – Olympics – Scandals – Sports. time.com, 1994-01-24. [dostęp 2018-02-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-07)]. (ang.).
  50. ↑ Dennis Loo: Globalization and the Demolition of Society. BookBaby, 2011, s. 326. ISBN 978-1-61792-630-3.
  51. ↑ Jacob Bogage. Tonya Harding and Nancy Kerrigan: How did the media cover the 1994 attack?. „The Washington Post”, 2018-01-07. ISSN 0190-8286. OCLC 2269358. (ang.). 
  52. ↑ Rob Brown: Public Relations and the Social Web: How to Use Social Media and Web 2.0 in Communications. Kogan Page Publishers, 2009, s. 12. ISBN 978-0-7494-5732-7.
  53. ↑ Matt Crossman: Harding-Kerrigan 20 Years Later: Remembering the Stunning, Life-Changing Attack. bleacherreport.com, 2013-12-19. [dostęp 2018-02-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-07)]. (ang.).
  54. ↑ Hamilton i Benet 1999 ↓, s. 561.
  55. ↑ Michael Janofsky. Figure skating; Lawyer for Skater's Ex-Husband Says He Has Tied Her to Attack. „The New York Times”, 1994-02-01. ISSN 0362-4331. OCLC 1645522. (ang.). 
  56. ↑ Figure skating; Kerrigan Attacker and Accomplice Sent to Jail. „The New York Times”, 1994-05-17. ISSN 0362-4331. OCLC 1645522. (ang.). 
  57. ↑ Associated Press. Brian Sean Griffith, 40, Plotter in Attack on Skater, Is Dead. „The New York Times”, 2007-12-19. ISSN 0362-4331. OCLC 1645522. (ang.). 
  58. ↑ Jere Longman. Jealousy on Ice. „The New York Times”. ISSN 0362-4331. OCLC 1645522. (ang.). 
  59. ↑ William Haltom: Reporting on the Courts: How the Mass Media Cover Judicial Actions. Nelson-Hall Publishers, 1998, s. 1. ISBN 978-0-8304-1405-5. Cytat: Tonya Harding ended her competitive figure skating career but avoided jail Wednesday by pleading guilty to a conspiracy charge in the attack on Nancy Kerrigan and resigning from the U. S. Figure Skating Association. As part of a plea bargain, Harding was fined $100,000 and agreed to three years’ probation. Withdrawing from the USFSA excluded her from all amateur competitions, including the world championships next week in Japan..
  60. ↑ Kevin Young: Sport, Violence and Society. Routledge, 2013, s. 72. ISBN 978-1-135-28506-7.
  61. ↑ Hamilton i Benet 1999 ↓, s. 558, 585.
  62. ↑ Chris Spargo: Tonya Harding smokes a cigarette in Mickey Mouse PJs | Daily Mail Online. dailymail.co.uk, 2017-01-25. [dostęp 2018-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-09)]. (ang.).
  63. ↑ Biggest Star Sex Tape Scandals – Us Weekly. usmagazine.com, 2009-08-21. [dostęp 2018-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-06)]. (ang.).
  64. ↑ Sunday: February 1, 1998: Figure skating; Tonya: The Long and Potholed Road. „The New York Times”, 1998-02-01. ISSN 0362-4331. OCLC 1645522. (ang.). 
  65. ↑ Guerrero 2005 ↓, s. 100–101.
  66. ↑ Stage Fright. „People”, 1995-09-11. Time Inc.. ISSN 0093-7673. (ang.). 
  67. ↑ Tonya Harding Debuts As Singer In Portland Concert For Mda. „The Seattle Times”, 1995-08-30. The Seattle Times Company. ISSN 0745-9696. OCLC 9198928. (ang.). 
  68. ↑ Sandra Tsing Loh. Look Who's Back : Movies: Tonya Harding gives acting a spin in the action film 'Breakaway,' getting raves from cast and crew.. „Los Angeles Times”, 1994-07-23. ISSN 0458-3035. OCLC 3638237. (ang.). 
  69. ↑ Ashleigh Schmitz: The Tonya Harding, Nancy Kerrigan Scandal Turns 20: Is Harding a Victim, Too?. parade.com, 2014-01-09. [dostęp 2018-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-11)]. (ang.).
  70. ↑ Breakaway (1996) – Filmweb. filmweb.pl. [dostęp 2018-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-11)].
  71. ↑ Harding Helps to Save Woman's Life. „The New York Times”, 1996-10-29. ISSN 0362-4331. OCLC 1645522. (ang.). 
  72. ↑ Joseph B. Frazier: Tonya Harding evicted for failure to pay her rent | HeraldNet.com. heraldnet.com, 2002-01-25. [dostęp 2018-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-11)]. (ang.).
  73. ↑ Breaking News – TruTV Showcases the Idiotic, the Stupid and the Downright Dumb in New Original Series the Smoking Gun Presents: World's DumbesT..., Launching Thursday, March 13, at 9 P.M. | TheFutonCritic.com. thefutoncritic.com, 2008-03-10. [dostęp 2018-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-11)]. (ang.).
  74. ↑ truTV Presents: World's Dumbest – Cast, Crew and Credits – TV.com. tv.com. [dostęp 2018-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-29)]. (ang.).
  75. ↑ Claire Peltier: Ellen’s ‘Average Andy’ Tries to Learn Tonya Harding’s Incredible Moves. aplus.com, 2018-02-26. [dostęp 2018-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-27)].
  76. ↑ Kevin Jackson: ESPN.com – Page2 – The 20 lowlights from 'Celebrity Boxing'. espn.com. [dostęp 2018-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-12)]. (ang.).
  77. ↑ Barry Wilner. Tonya Harding Loses in Pro Boxing Debut. „Midland Daily News”, 2003-02-21. (ang.). 
  78. ↑ Tim Dahlberg. Boxing: Tyson wins in just 49 seconds. „The Independent”, 2003-02-23. Independent Print Limited. ISSN 0951-9467. OCLC 185201487. (ang.). 
  79. ↑ Dwight Chapin. Why Harding wasn't in bout / Manager cites death threats, skills of foe. „San Francisco Chronicle”, 2004-03-23. Hearst Corporation. ISSN 1932-8672. OCLC 8812614. (ang.). 
  80. ↑ Ben Katner: Seven Silly Questions for&#133 Tonya Harding. tvguide.com, 2004-04-29. [dostęp 2018-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-12)]. (ang.).
  81. ↑ "The Man Show" Tonya Harding Boxing Match (TV Episode 2004). imdb.com. [dostęp 2018-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-12)]. (ang.).
  82. ↑ Tonya Harding takes pounding. news24.com, 2004-06-26. [dostęp 2018-02-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-03)]. (ang.).
  83. ↑ D’Arcy Maine: From the rink to the ring: Tonya Harding's short-lived boxing career. espn.com, 2017-12-08. [dostęp 2018-02-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-11)]. (ang.).
  84. ↑ Karen Bennett: Crazy Jobs Tonya Harding Has Had Since Her Famous Figure Skating Ban. cheatsheet.com, 2018-02-04. [dostęp 2018-02-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-13)]. (ang.).
  85. ↑ BoxRec: Tonya Harding. boxrec.com. [dostęp 2018-02-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-29)]. (ang.).
  86. ↑ Coffey i Layden 2018 ↓, s. 8.
  87. ↑ BIO – The Tonya Harding Website. tonyaharding.com. [dostęp 2018-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-09)]. (ang.).
  88. ↑ Tonya Harding Biography – Biography. biography.com. [dostęp 2018-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-14)]. (ang.).
  89. ↑ Tonya Harding: After infamous Kerrigan attack, where is she now | abc13.com. abc13.com, 2018-01-11. [dostęp 2018-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-14)]. (ang.).
  90. ↑ Mike Fleeman: Tonya Harding Welcomes a Son – Moms & Babies – Celebrity Babies and Kids – Moms & Babies. celebritybabies.people.com, 2011-02-23. [dostęp 2018-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-30)]. (ang.).
  91. ↑ Taffy Brodesser-Akner. Tonya Harding Would Like Her Apology Now. „The New York Times”, 2018-01-10. ISSN 0362-4331. OCLC 1645522. (ang.). 
  92. ↑ Elise Herron: Tonya Harding Moved Away From Oregon, Maybe Because People Threw Rats In Her Mailbox – Willamette Week. wweek.com, 2018-01-11. [dostęp 2018-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-14)]. (ang.).
  93. ↑ Paul Lester. Tonya Harding bitter and thankful over Obama's 'kneecap' comment. „The Guardian”, 2009-03-04. Guardian Media Group. ISSN 0261-3077. OCLC 6062387. (ang.). 
  94. ↑ L. Carol Ritchie: Like 'Dynasty' On Ice: The Nancy Kerrigan And Tonya Harding Museum. npr.org, 2015-04-19. [dostęp 2018-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-14)]. (ang.).
  95. ↑ Viviana Olen, Matt Harkins: The Cult of Tonya Harding. vulture.com, 2017-12-06. [dostęp 2018-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-14)]. (ang.).
  96. ↑ Brooke Bobb. I, Tonya’s Costume Designer on Why She Didn’t Want to Take a Cheap Shot at ’90s Fashion. „Vogue”, 2017-12-08. Anna Wintour. Condé Nast. ISSN 0042-8000. (ang.). 
  97. ↑ Ray Loynd: Tonya & Nancy: The Inside Story. variety.com, 1994-04-29. [dostęp 2018-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-22)]. (ang.).
  98. ↑ Lisa Schwarzbaum: National Lampoon's Attack of the 5'2" Women. ew.com, 1994-08-19. [dostęp 2018-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-04)]. (ang.).
  99. ↑ Richard S. Ginell: In Living Color – Variety. variety.com, 1994-05-09. [dostęp 2018-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-18)]. (ang.).
  100. ↑ In Living Color: (1993): Episode 16. themoviedb.org. [dostęp 2018-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-15)]. (ang. • pol.).
  101. ↑ In Living Color: (1993): Episode 17. themoviedb.org. [dostęp 2018-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-15)]. (ang. • pol.).
  102. ↑ Anthony Perrotta: How does “Seinfeld” parody the Tonya Harding-Nancy Kerrigan scandal in “The Understudy”?. screenprism.com, 2015-10-20. [dostęp 2018-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-16)]. (ang.).
  103. ↑ Jestem najlepsza. Ja, Tonya (2017). filmweb.pl. [dostęp 2018-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-01)].
  104. ↑ Modern Family s09e11 Episode Script | SS. springfieldspringfield.co.uk. [dostęp 2018-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-15)]. (ang.).
  105. ↑ TV Time – Modern Family S09E11 – He Said, She Shed (TVShow Time). tvtime.com. [dostęp 2018-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-15)]. (ang.).
  106. ↑ Tom Trocco (recenzent): Loudon Wainwright III -- January 19, 1996 (Early Show). lwiii.com, 1996-01-20. [dostęp 2018-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-28)]. (ang.).
  107. ↑ Josh Modell: Sufjan Stevens pays tribute to disgraced figure skater Tonya Harding the only way he knows how. avclub.com, 2017-12-06. [dostęp 2018-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-06)]. (ang.).
  108. ↑ Jazz Monroe: Sufjan Releases New Song “Tonya Harding”: Listen. pitchfork.com, 2017-12-06. [dostęp 2018-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (ang.).
  109. ↑ $UICIDEBOY$ – If Self-Destruction was an Olympic Event, I'd be Tonya Harding [online], genius.com [dostęp 2023-07-17].
  110. ↑ Headline News by Weird Al Yankovic Songfacts. songfacts.com. [dostęp 2018-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-08)]. (ang.).
  111. ↑ Songtext von Diamond D – 5 Fingas of Death Lyrics. songtexte.com. [dostęp 2018-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-15)]. (ang.).
  112. ↑ a b Dan Solomon: Nancy Kerrigan Versus Tonya Harding : A Rap History – Noisey. noisey.vice.com, 2012-07-03. [dostęp 2018-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-05)]. (ang.).
  113. ↑ Fall Out Boy – Stay Frosty Royal Milk Tea Lyrics – Song Lyrics. lyricsfa.com. [dostęp 2018-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-15)]. (ang.).
  114. ↑ a b History. tonyaandnancytherockopera.com. [dostęp 2018-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-07)]. (ang.).
  115. ↑ Tonya Harding: The Musical. ucbtheatre.com. [dostęp 2018-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-16)]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tonya_Harding&oldid=74195005”