Thomas Kyd

Thomas Kyd (ur. 3 listopada 1558, zm. 16 lipca 1594) – angielski dramaturg, autor Tragedii hiszpańskiej, jeden z najważniejszych pisarzy epoki teatru elżbietańskiego^[1].

Przez długi czas niewiele było wiadomo o Kydzie. Dopiero w 1773 r. Thomas Hawkins, jeden z pierwszych redaktorów Tragedii hiszpańskiej, odkrył, że Kyd został podany jako jej autor przez Thomasa Heywooda, autora dzieła An Apology for Actors (Obrona aktorów)^[2]. Ale dopiero sto lat później niemieccy i angielscy uczeni zaczęli dostarczać więcej informacji dotyczących życia i twórczości Kyda^[2]. Kyd urodził się w 1558 roku. Jego rodzicami byli urzędowy protokolant Francis Kyd i jego żona Ann (albo Agnes). Uczył się w nowo otwartej Merchant Taylors' School. Najprawdopodobniej nie miał wykształcenia uniwersyteckiego^[2][1]. Przypuszczalnie bezpośrednio po ukończeniu szkoły zaczął praktykę w zawodzie ojca. Był jednak oczytany w literaturze łacińskiej^[2].

Był twórcą dramatu okrucieństwa (tragedii zemsty)^[3]. Inspirację czerpał przede wszystkim z twórczości Seneki^[4].

W maju 1593 roku Thomas Kyd, jako bliski znajomy Christophera Marlowe'a, został aresztowany i oskarżony o obrazę uczuć religijnych^[2]. Poddany torturom, próbował się bronić, zrzucając winę na towarzysza. Po śmierci Marlowe'a w gospodzie w Deptford, został zwolniony z więzienia. Złamany fizycznie i psychicznie, zmarł w nędzy.

Kydowi jest przypisywane autorstwo sztuki zwanej Pra-Hamlet (lub z niemiecka Ur-Hamlet), wystawianej w Londynie w latach 80. XVI wieku, która miała być inspiracją dla Williama Szekspira przy tworzeniu Hamleta^[5]. Nie zostało to jednak do dziś ostatecznie zweryfikowane przez historyków kultury, ponieważ tekst pierwotnej sztuki zaginął.

Tragedia hiszpańska Kyda jest ważna z historyczno-rozwojowego punktu widzenia, ponieważ stanowiła wzór dla wszystkich późniejszych dramatów elżbietańskich z gatunku tragedii zemsty^[6]. Wykazuje ona bardzo wiele charakterystycznych cech dramaturgii elżbietańskiej. Sztuka zawiera między innymi typowe motywy i wątki, jak zbrodnia, zemsta, szaleństwo prawdziwe lub udawane, teatr w teatrze, czy obecność widma^[7]. Z tego względu Kyd jest uważany^[8] za ojca-założyciela angielskiego dramatu epoki renesansu i baroku, obok Christophera Marlowe'a. Tragedia hiszpańska była obecna na scenach londyńskich przez długi czas, co było ewenementem, a jej teatralne życie przedłużyły poprawki Bena Jonsona. Wobec Kyda wysuwany jest często zarzut, że nie miał on większego talentu poetyckiego i daru psychologicznego pogłębienia charakteru postaci^[9]. Trzeba jednak podkreślić, że był mistrzem prowadzenia intrygi. Talent dramaturgiczny Kyda docenił T.S. Eliot^[10] W przedostatniej linijce Ziemi jałowej poeta robi aluzję do tragedii Kyda, pisząc, że Hieronimo jest znowu szalony^[11].

Kyd przetłumaczył też sztukę Cornelia (1594) francuskiego dramaturga Roberta Garniera^[1]. Był również przynajmniej częściowo autorem tragedii domowej Arden of Feversham^[1].

Thomas Kyd jest jednym z bohaterów powieści Anthony'ego Burgessa A Dead Man in Deptford (Śmierć w Deptford, 1993), znanej w Polsce z przekładu Oli i Wojciecha Kubińskich (1999).

• Thomas Kyd: Tragedia hiszpańska. Przełożył i posłowiem opatrzył Juliusz Kydryński. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1982, seria: Seria Dawnej literatury Angielskiej. ISBN 83-08-00552-7. Brak numerów stron w książce
• Thomas Kyd: Tragedia hiszpańska. Przełożył Zygmunt Kubiak, w: Dramat elżbietański. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1989, s. 53-160, seria: Biblioteka Poezji i Prozy. ISBN 83-06-01441-3.
• Thomas Kyd: The Spanish Tragedy. Edited by Philip Edwards. Methuen & Co. Ltd.. [dostęp 2016-11-07]. (ang.).