Tech noir
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Blade_Runner_box.svg/330px-Blade_Runner_box.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Blade_Runner_box.svg/440px-Blade_Runner_box.svg.png 2x)
Tech noir (znane również jako cyber noir, future noir[2] oraz science fiction noir[3]) – hybrydowy gatunek fikcji, w szczególności filmowej, łączący elementy filmu noir i science fiction. Charakterystycznymi przykładami tego gatunku są filmy Łowca androidów (1982) w reżyserii Ridleya Scotta[4] oraz Terminator (1984) w reżyserii Jamesa Camerona[5][6]. Tech noir ukazuje technologię jako destrukcyjną i dystopijną siłę, która zagraża wszystkim aspektom rzeczywistości[7].
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Termin tech noir został wprowadzony przez Jamesa Camerona w filmie Terminator, gdzie posłużył jako nazwa nocnego klubu. Jednocześnie nawiązywał do estetyki gatunku film noir oraz futurystycznej stylistyki science fiction[8].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Klasyczne filmy noir, z ich charakterystyczną stylistyką i cyniczną wymową, miały istotny wpływ na kształtowanie się gatunku cyberpunk w literaturze i filmie, który wyłonił się na początku lat 80. XX wieku. Filmem, który najbardziej oddziaływał na cyberpunk, był Łowca androidów (1982) w reżyserii Ridleya Scotta. Produkcja ta nawiązuje wyraźnie do estetyki klasycznego noir, co widoczne jest w całej narracji i stylu wizualnym[2]. Warto zaznaczyć, że Scott później zrealizował także neo-noirowy melodramat kryminalny Osaczona (1987)[9].
Badacz Jamaluddin Bin Aziz zauważył, że „cień Philipa Marlowe’a” widoczny jest w innych filmach reprezentujących nurt „future noir”, takich jak 12 małp (1995), Mroczne miasto (1998) oraz Raport mniejszości (2002). Motywy noir są również obecne w filmie Gattaca – szok przyszłości (1997)[10][1], gdzie historia bohatera poddanego śledztwu nawiązuje do dystopijnych wizji rodem z Nowego wspaniałego świata[11][12].
Silne elementy tech noir można dostrzec również w dystopijnej satyrze Terry'ego Gilliama Brazil (1985) oraz w filmie Miasto zaginionych dzieci (1995) i Delicatessen (1991) w reżyserii Jeana-Pierre’a Jeuneta i Marca Caro. Obie produkcje wykazują wpływy twórczości Gilliama, a w szczególności Brazil[13].
Film Trzynaste piętro (1999) stanowi hołd dla klasycznego noir, łącząc ten styl z refleksjami na temat wirtualnej rzeczywistości[14][13]. Z kolei japońskie filmy anime, takie jak Ghost in the Shell (1995) i jego kontynuacja Ghost in the Shell 2: Niewinność (2004) w reżyserii Mamoru Oshii, łączą science fiction, noir i animację[15][16]. Podobną syntezę można dostrzec we francuskim filmie Renaissance (2006)[17].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Yelyzaveta Tretiakova , Minority Report & 9 Other Great Tech Noir Movies [online], screenrant.com, 11 marca 2021 [dostęp 2025-01-20] (ang.).
- ↑ a b Paul Meehan , Tech-Noir: The Fusion of Science Fiction and Film Noir, McFarland, 13 sierpnia 2015, s. 1-8, 163, 173, ISBN 978-1-4766-0973-7 [dostęp 2025-01-20] (ang.).
- ↑ What are Tech Noir Films? [online], beverlyboy.com, 25 maja 2021 [dostęp 2025-01-20] (ang.).
- ↑ Ben Sherlock , One Movie Both Invented And Perfected The Tech Noir Genre [online], gamerant.com, 21 lutego 2021 [dostęp 2025-01-20] (ang.).
- ↑ Joseph Hurtgen , Sci-fi Noir: The Terminator and Tech Noir [online], rapidtransmission.blogspot.com [dostęp 2025-01-20] (ang.).
- ↑ Piotr Prusinowski , Filmowość literackiego cyberpunku na przykładzie powieści Neuromancer Williama Gibsona, „Forum Poetyki”, 23, fp.amu.edu.pl, 2021, s. 169-170, ISSN 2451-1404 [dostęp 2025-01-20] (ang.).
- ↑ Emily E. Auger , Tech-Noir Film: A Theory of the Development of Popular Genres, Intellect Ltd, 2011, s. 21, ISBN 978-1-84150-424-7 .
- ↑ Ben Sherlock , 10 Breathtaking Sci-Fi Neo-Noirs To Watch If You Like Blade Runner [online], screenrant.com, 22 listopada 2019 [dostęp 2025-01-20] (ang.).
- ↑ Someone to Watch Over Me (1987) [online], simbasible.com [dostęp 2025-01-20] (ang.).
- ↑ A Dark Future [online], www.theringer.com, 28 października 2021 [dostęp 2025-01-20] (ang.).
- ↑ Gregory Small , Cinema Revisited: The Brave New World of Gattaca - CinemaNerdz [online], cinemanerdz.com, 16 sierpnia 2012 [dostęp 2025-01-20] (ang.).
- ↑ Lynn Y. Lee , 'Gattaca' Paints Sobering, Visually Stylish Picture of Brave New World [online], thecrimson.com, 1997 [dostęp 2025-01-20] (ang.).
- ↑ a b Future Noir and Postmodernism: The Irony Begins, [w:] Jamaluddin Aziz , Transgressing Women, Cambridge Scholars Publishing, 2012, s. 202-251, ISBN 978-1-4438-3662-3 (ang.).
- ↑ Maciej Wawrzyniec Olech , Thirteenth Floor, The (Trzynaste Piętro) (1999) [online], filmmusic.pl, 18 czerwca 2016 [dostęp 2025-01-20] (pol.).
- ↑ Justin Chang , Review: The ravishing sci-fi noir ‘Ghost in the Shell’ is fascinating, and not without its glitches [online], latimes.com, 30 marca 2017 [dostęp 2025-01-20] (ang.).
- ↑ Richard Norton , Exploring Sci-Fi Noir: How Blade Runner and Ghost in the Shell Define the Sub-Genre [online], bigpicturefilmclub.com, 13 sierpnia 2024 [dostęp 2025-01-20] (ang.).
- ↑ William B. Covey , Postmodern anxieties: Renaissance: Paris 2054 as tech-noir, „CineAction” (82-83), go.gale.com, 2011, s. 22–29 [dostęp 2025-01-20] (ang.).