Tawlina

Tawlina
	; Tawlina jarzębolistna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	tawlina
	Nazwa systematyczna
	Sorbaria (Seringe ex A. P. de Candolle) A. Braun in Ascherson; Fl. Prov. Brandenburg 1: 177. Jan 1860
	Typ nomenklatoryczny
	S. sorbifolia (Linnaeus) A. Braun
Synonimy
	Spiraea L. sect. Sorbaria Seringe; Schizonotus Lindl.;
	Spiraea L. sect. Sorbaria Seringe; Schizonotus Lindl.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tawlina (Sorbaria (Ser.) A. Braun) – rodzaj krzewów z rodziny różowatych. W jego skład wchodzi w zależności od ujęcia od 4^[6]^[7], 5^[8] do 9^[5] gatunków. S. tomentosa rośnie w Afganistanie, Pakistanie i północnych Indiach, pozostałe gatunki w Chinach, Japonii i na wschodzie Rosji^[7]^[9]. Rośliny są szeroko rozpowszechnione w uprawie jako ozdobne. Niektóre gatunki dziczeją z upraw w Ameryce Północnej i Europie^[7]. W Polsce rośliną inwazyjną jest tawlina jarzębolistna S. sorbifolia, poza tym w uprawie spotykane są tawlina Kiryłowa S. kirilowii i tawlina kutnerowata S. tomentosa^[9]. W naturze gatunki te rosną zwykle na brzegach rzek i strumieni^[9], na terenach skalistych w górach i w lasach^[10]. Nazwa naukowa rodzaju nawiązuje do podobieństwa liści do tych, które ma jarząb pospolity Sorbus aucuparia^[9].

Morfologia

Pokrój: Krzewy o pędach prosto do góry rosnących lub rozpościerających się, słabo rozgałęzionych, osiągających od metra do 7 m wysokości. Rozrastają się za pomocą kłączy^[7]. Pędy obłe, za młodu żółtawe do zielonych, starsze żółto-brązowe do ciemnoczerwonych^[5] lub szare^[7]. Pędy nagie lub okryte włoskami pojedynczymi lub gwiazdkowatymi^[7].
Liście: Odpadające zim��^[7]. Skrętoległe, z przylistkami, nieparzystopierzaście złożone^[5]. Przylistki przyrastają do ogonka liściowego^[7], są równowąskie, lancetowate do jajowatych, trwałe^[9]^[7]. Liście osiągają od 14 do 35^[7] (40^[9]) cm długości i składają się z 7 do 33 listków o długości od 1,5 do 17 cm i szerokości 0,2 do 4 cm^[9]. Listki są siedzące lub krótkoogonkowe^[5], całobrzegie lub piłkowane, zwykle podwójnie (na jednym ząbku występuje do 6 mniejszych ząbków)^[9]^[7].
Kwiaty: Obupłciowe, 5-krotne, zebrane w okazałe wiechy na końcach pędów, osiągające do 35 cm długości^[9] i składające się nawet z ponad tysiąca kwiatów^[7]. Poszczególne kwiaty są drobne, zwykle o średnicy od 7 do 13 mm, osadzone na krótkich szypułkach^[7]. Hypancjum jest płytkie, kubeczkowate, o średnicy 1,5–4,6 mm^[7]. Trwałych działek kielicha jest 5, są one silnie odgięte, szerokie i krótkie^[5]. Płatków korony jest także 5, są one białe, zaokrąglone do jajowatych, na końcu zaokrąglone, u nasady zbiegające, czasem z krótkim paznokciem^[7]^[5]. Płatki szybko odpadają^[9]. Pręcików jest od 20 do 50, o długości podobnej jak płatki korony^[5], część dłuższa od płatków^[7]. Owocolistków zwykle 5 (rzadko 4)^[9] złączone u nasady, zawierają po 4 do 8 zalążków^[7].
Owoce: Mieszki nagie lub owłosione, o długości od 3 do 6 mm, zawierają 4 do 8 nasion^[7]. Stykają się grzbietami, pękają podłużną szczeliną po dojrzeniu^[9].

Systematyka

Rodzaj tawuła należy do plemienia Sorbarieae z podrodziny tawułowatych Spiraeoideae i rodziny różowatych (Rosaceae)^[4].

Wykaz gatunków^[6]

Sorbaria grandiflora (Sweet) Maxim. (w tym S. pallasii (G.Don) Pojark. wyodrębniana jako gatunek według The Plant List^[8])
Sorbaria kirilowii (Regel & Tiling) Maxim. – tawlina Kiryłowa
Sorbaria sorbifolia (L.) A.Braun – tawlina jarzębolistna
Sorbaria tomentosa (Lindl.) Rehder – tawlina kutnerowata

Między gatunkami z tego rodzaju łatwo dochodzi do powstawania mieszańców, zwłaszcza w uprawie, gdy przedstawiciele różnych gatunków rosną obok siebie^[9].

Zastosowanie

Krzewy tawliny sadzi się jako rośliny ozdobne w parkach i na terenach zieleni osiedlowej. Wymagają gleby wilgotnej, żyznej i przepuszczalnej^[11]. Rozmnażane są z nasion, ale też łatwo rozmnażają się wegetatywnie przez podział krzewów lub sadzonki korzeniowe^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-07-14] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-07-14].
↑ ^a ^b Sorbaria (Ser.) A. Braun. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2018-07-14].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Gu Cuizhi (Ku Tsue-chih); Crinan Alexander: Sorbaria (Seringe) A. Braun in Ascherson. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-07-14].
↑ ^a ^b Knud Rahn. A survey of the genus Sorbaria (Rosaceae). „Nordic Journal of Botany”. 8, 6, s. 557-563, 1989.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r James Henrickson: Sorbaria (Seringe) A. Braun in P. F. A. Ascherson. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-07-14].
↑ ^a ^b Sorbaria. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-07-14].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Dominik Tomaszewski. Sorbaria species cultivated in Poland. „Dendrobiology”. 46, s. 59-64, 2001.
↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 244. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz: Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 291. ISBN 83-01-13434-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-07-14] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-07-14].

[grin-4] Sorbaria (Ser.) A. Braun. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2018-07-14].

[china-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Gu Cuizhi (Ku Tsue-chih); Crinan Alexander: Sorbaria (Seringe) A. Braun in Ascherson. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-07-14].

[rahn-6] Knud Rahn. A survey of the genus Sorbaria (Rosaceae). „Nordic Journal of Botany”. 8, 6, s. 557-563, 1989.

[america-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r James Henrickson: Sorbaria (Seringe) A. Braun in P. F. A. Ascherson. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-07-14].

[tpl-8] Sorbaria. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-07-14].

[tomaszewski-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Dominik Tomaszewski. Sorbaria species cultivated in Poland. „Dendrobiology”. 46, s. 59-64, 2001.

[philips-10] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 244. ISBN 0-333-73003-8.

[hrynkiewicz-11] Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz: Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 291. ISBN 83-01-13434-8.

[1]