Stará Bystrica

Stará Bystrica

Zegar astronomiczny w Starej Bystricy
Flaga
Państwo	Słowacja
Kraj	żyliński
Powiat	Czadca
Starosta	Ján Podmanický[1]
Powierzchnia	36,91[2] km²
Wysokość	484 m n.p.m.
Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość	2 814[3] 75,89[4] os./km²
Nr kierunkowy	041
Kod pocztowy	023 04
Tablice rejestracyjne	CA
Położenie na mapie kraju żylińskiego Stará Bystrica
Położenie na mapie Słowacji Stará Bystrica
49°20′49,20″N 18°56′26,16″E/49,347000 18,940600
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Stará Bystrica (węg. Óbeszterce) – wieś i gmina (obec) w powiecie Czadca, kraju żylińskim, w północnej Słowacji. Leży w historycznym regionie Kysuce.

Leży w Beskidach Zachodnich, w dolinie rzeki Bystrica, wg nomenklatury słowackiej oddzielającej tu Kysucké Beskydy (na północy) od Kysuckéj vrchoviny (na południu). Położona jest w środkowej, poszerzonej części w/w. doliny, określanej tu jako Bystrická Brázda, tuż powyżej miejsca w którym do Bystricy wpada jej największy lewostronny dopływ, duży potok Radôstka. Centrum wsi leży na wysokości 496 m n.p.m.

Na terenie wsi znaleziono kości mamuta i nosorożca włochatego, co świadczy o możliwości przebywania tu ludzi już w okresie paleolitu. Współczesna wieś została założona zapewne ok. 1585 r. w systemie tzw. kolonizacji wałaskiej. Została zasiedlona prawdopodobnie przez polskich osadników z Małopolski i ze Śląska^[5]. Należała do „państwa feudalnego” z siedzibą na zamku w Strečnie. Po raz pierwszy wspominana była w 1662^[6] r. jako Vetus Besztercze, później w roku 1773 jako Bistrice, od roku 1808 jako Stará Bystrica. W roku 1784 miała 390 domów z 2264 mieszkańcami, a w roku 1828 - 389 domów i 2751 mieszkańców.

Mieszkańcy zajmowali się hodowlą owiec i bydła w typowej dla tych terenów formie z „folwarkami” (letnimi gospodarstwami) na wyżej położonych łąkach i polanach, pracą w lesie oraz flisactwem (w okresie wiosennym) i tkactwem. Działał tartak, młyn wodny i folusz. W II poł. XVII w. powstał browar, a w następnym stuleciu gorzelnia. W roku 1767 założono tu hamernię (kuźnię) o trzech piecach. Zanikła ona jeszcze przed końcem XVIII w. W XIX w., podobnie jak i w wielu innych wsiach Kysuc, popularne stało się tu druciarstwo: wędrowni druciarze, naprawiający gliniane garnki i wykonujący inne tego typu usługi, docierali również do wsi śląskich i małopolskich. Pod koniec XIX w. silnie zaznaczyła się emigracja do USA.

W latach II wojny światowej góry wokół wsi były terenem działań oddziałów partyzanckich pod dowództwem Morskiego, Jefremowa i Jaromowa. 9 stycznia 1945 r. Niemcy rozstrzelali tu 11 ujętych uczestników Słowackiego Powstania Narodowego. W kwietniu 1945 r., podczas walk z zawzięcie broniącymi się tu Niemcami, większość wsi spłonęła – spaliły się 142 domy. Część mieszkańców wyemigrowała wkrótce do wsi Rovinka w pobliżu Bratysławy.

Po wojnie mieszkańcy systematycznie porzucali pracę na roli i w lesie, szukając jej w tworzących się zakładach w miastach doliny Kisucy, a także w przemyśle Republiki Czeskiej: w trzynieckiej hucie oraz kopalniach Zagłębia Ostrawsko-Karwińskiego. W roku 1953 od Starej Bystricy oddzieliła się Harvelka, tworząc osobną wieś.

Z końcem lat 90. ub. w. Stará Bystrica zaczęła intensywnie rozwijać jako miejscowość turystyczno-rekreacyjna. Sprzyjała temu podjęta wkrótce kompleksowa przebudowa centrum wsi, w której postawiono nacisk na wyeksponowanie jej walorów historyczno-kulturowych oraz na obsługę ruchu turystycznego.

• Historia wsi na portalu e-obce [1]
• Kysucké Beskydy. Veľká Rača. Turistická mapa 1:50 000 (nr 101), 1. wyd., wyd. VKÚ Harmanec, 1994-95, ISBN 80-85510-17-2;
• Kysucké Beskydy. Turistická mapa 1:50 000 (nr 5009), 1 wyd., wyd. BB Kart dla Tatraplan, Banská Bystrica 2013, ISBN 978-80-89134-41-0;

 Osobny artykuł: Przejście graniczne Przełęcz Przysłop-Stará Bystrica.