Stanisław Przychocki

Stanisław Marian Przychocki

st. lek. Stanisław Przychocki podczas odwiedzin w Krakowie (luty 1915)
pułkownik lekarz
Data i miejsce urodzenia	3 kwietnia 1886 Kraków
Data i miejsce śmierci	1940 Charków
Przebieg służby
Lata służby	do 1940
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Formacja	c. k. Obrona Krajowa
Jednostki	9 Szpital Okręgowy
Stanowiska	komendant szpitala
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Stanisław Marian Przychocki^[a] (ur. 3 kwietnia 1886 w Krakowie, zm. wiosną 1940 w Charkowie) – pułkownik lekarz Wojska Polskiego, doktor wszech nauk lekarskich, toksykolog, ofiara zbrodni katyńskiej.

Urodził się 3 kwietnia 1886 w Krakowie, w rodzinie Jakuba i Anieli z Kozłowskich^[1]. W 1905 zdał egzamin maturalny w c. k. Gimnazjum III w Krakowie^[2][3]. Następnie studiował na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego^[4]. W czasie studiów (od 1 kwietnia do 30 września 1909) odbył część obowiązkowej służby wojskowej w 16 Pułku Piechoty Obrony Krajowej w Krakowie, w charakterze jednorocznego ochotnika^[5]. 26 czerwca 1911 uzyskał dyplom doktora wszech nauk lekarskich^[6]. Od 1 lipca 1911 do 1 sierpnia 1914 był zatrudniony w Stacji Ratunkowej Krakowskiego Ochotniczego Towarzystwa Ratunkowego w Krakowie jako lekarz dyżurny^[7][8], a od 16 kwietnia 1912 do 31 lipca 1914 również w Szpitalu św. Łazarza, w charakterze lekarza praktykanta i lekarza pomocniczego, nieetatowego (adiutowanego)^[9]. Od 1 października 1911 do 30 kwietnia 1912 odbył pozostałą część służby wojskowej w Szpitalu Obrony Krajowej w Jarosławiu^[5]. Od 1 października 1912 do 1 maja 1913 w szeregach 16 pp OK wziął udział w mobilizacji sił zbrojnych Monarchii Austro-Węgierskiej, wprowadzonej w związku z wojną na Bałkanach^[5].

W szeregach cesarsko-królewskiej Obrony Krajowej został mianowany zastępcą asystenta lekarza w grupie nieaktywnych z dniem 1 października 1911^[10], a potem awansowany na asystenta lekarza w rezerwie z dniem 1 maja 1913^[11]. Był przydzielony do 16 Pułku Piechoty Obrony Krajowej^[12][13][14]. W czasie I wojny światowej na początku 1915 w randze starszego lekarza służył w tzw. Hilfsplatzu przy I batalionie macierzystego 16 p.p.^[8]. Od 24 kwietnia do 15 sierpnia 1915 był lekarzem specjalistą w Szpitalu Czerwonego Krzyża dla wenerycznie chorych kobiet w Lublinie^[15], a następnie (do 3 listopada 1918) ordynatorem oddziału chorób skórnych i wenerycznych w c. i k. Szpitalu Rezerwowym w Lipníku nad Bečvou (niem. k. u. k. Reservespital in Leipnik), który był szpitalem dla chorych wenerycznie żołnierzy z Okręgu 1 Korpusu, a którego komendantem był Kazimierz Iwanicki^[16].

7 listopada 1918 został wyznaczony na stanowisko starszego ordynatora Oddziału Skórno-Wenerycznego Szpitala Zapasowego Nr 5 w Krakowie (od 20 grudnia 1918 Szpital Okręgowy)^[17]. 3 lutego 1919 został przyjęty do Wojska Polskiego z byłej armii austro-węgierskiej i zatwierdzony w randze kapitana lekarza^[18]. Od 8 listopada 1919 pełnił służbę na stanowisku komendanta Szpitala Wojskowego w Aleksandrowie Kujawskim^[19]. 6 sierpnia 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu majora w Korpusie Lekarskim, w „grupie byłej armii austriacko-węgierskiej”^[20]. Od 20 stycznia 1921 był komendantem Szpitala Wojskowego w Zambrowie^[21], pozostając na ewidencji Kompanii Zapasowej Sanitarnej Nr 5^[22]. Od 1 maja 1921 był komendantem Szpitala Obozu Internowanych Nr 15 w Toruniu, od 1 sierpnia tego roku komendantem Szpitala Wojskowego Nr 2 w Toruniu, a od 25 października kierrownikiem przychodni chorób wenerycznych Szpitala Wojskowego Nr 1 w Toruniu^[23]. 1 listopada 1921 został starszym ordynatorem Oddziału Skórno-Wenerycznego Szpitala Okręgowego Nr VIII^[21]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 95. lokatą w korpusie oficerów sanitarnych, grupa lekarzy^[24][25]. W październiku 1922 został przydzielony do 18 pułku ułanów w Grudziądzu na stanowisko naczelnego lekarza pułku^[21]. W maju 1923 został przydzielony na takie samo stanowisko do 8 pułku artylerii ciężkiej w Toruniu^[26]. W sierpniu 1923 został przeniesiony z Batalionu Sanitarnego Nr IV do Batalionu Sanitarnego Nr VIII z pozostawieniem na dotychczasowym stanowisku służbowym w 8 pac^[27]. W kwietniu 1925 został przydzielony do Szpitala Okręgowego Nr VIII w Toruniu na stanowisko ordynatora Oddziału Wenerycznego^[28][21]. Od 1 października do 30 listopada 1926 przebywał na dwumiesięcznym urlopie bez poborów^[29]. 17 maja 1927 został przydzielony do 36 pułku piechoty w Warszawie na stanowisko starszego lekarza^[21][30]. 9 czerwca tego roku objął także czasowo obowiązki lekarza 1 Dywizjonu Samochodowego i Wojskowego Instytutu Geograficznego, a od 22 sierpnia również obowiązki dowódcy kompanii w 1 Batalionie Sanitarnym^[31]. Od 1 września 1927 do 31 marca 1928 był przeniesiony służbowo z 36 pp do Wojskowego Instytutu Gazowego w Warszawie na stanowisko eksperymentatora^[21][32]. 1 lipca 1928 został przydzielony do Wojskowego Instytutu Gazowego na stanowisko asystenta^{[33][34][35][36]}, a w 1930 przesunięty na stanowisko kierownika pracowni ratownictwa i lecznictwa^[37][38]. 18 lutego 1930 prezydent RP nadał mu z dniem 1 stycznia 1930 stopień podpułkownika w korpusie oficerów sanitarnych (grupa lekarzy) i 4. lokatą^[39]. Wiosną 1931 został przesunięty w Wojskowym Instytucie Przeciwgazowym na stanowisko kierownika pracowni patologicznej (dział III)^[40][41], 1 stycznia 1933 na stanowisko kierownika działu III^[42], a 22 marca 1934 znów przesunięty na stanowisko kierownika działu^[43][44] (od 1936 dział badań lekarskich i ratownictwa)^[45]. 25 września 1934 został delegowany do Ameryki na zjazd lekarzy wojskowych^[43]. W 1936 mieszkał w Warszawie przy ulicy Krasińskiego 6^[46]. Na pułkownika został awansowany ze starszeństwem z 19 marca 1938 i 1. lokatą w korpusie oficerów zdrowia (grupa lekarzy)^[47][48]. W tym samym roku został wyznaczony na stanowisko komendanta 9 Szpitala Okręgowego w Brześciu^[49]. 21 października 1938 jego bezpośredni przełożony, szef sanitarny Okręgu Korpusu Nr IX pułkownik lekarz Nikodem Butrymowicz napisał w rocznej liście kwalifikacyjnej za 1938: „oficer robi wrażenie przemęczonego. Żona chora na gruźlicę płuc. Warunki rodzinne wywierają ujemny wpływ na wykonywanie obowiązków służb. (żona mieszka w Warszawie, prowadzenie 2-ch domów, ciagła troska o zdrowie żony) (...) Zdolności wojskowych ani też potrzebnego wyrobienia nie posiada. Brak zdolności kierowniczych. Wykonawca dobry. W ciągu 6-ciu miesięcy pełnienia funkcji kmdta szpitala żadnych wyników, świadczących o własnej pracy, nie wykazał. Na stanowisko komendanta szpitala, wobec braku przygotowania adm. wojsk., zniechęcenia i podeszłego wieku słabo nadaje się. Trudno mi stawiać wnioski co do dalszego użycia płk. P. Odpowiedniego stanowiska w obowiązującej organizacji służby zdrowia nie widzę”^[50]. W tym samym dokumencie opinie o pułkowniku Przychockim wyrazili wyżsi przełożeni. 25 listopada 1938 dowódca Okręgu Korpusu Nr IX generał brygady Franciszek Kleeberg napisał: „płk. Przychockiego poznałem mało. Jako kmdt szpitala okręgowego nie wykazał zdolności. Typ raczej myśliciela, naukowca jak kierownika, organizatora”^[51]. 16 grudnia 1938 szef Departamentu Zdrowia Ministerstwa Spraw Wojskowych generał brygady Stanisław Rouppert napisał: „na stanowisku kmdta szpitala wobec całkowitego braku zdolności organizacyjno-administracyjnych nie odpowiedni. Biorąc pod uwagę jego kwalifikacje naukowe – stwierdzić należy, że nie przedstawiają one specjalnej wartości dla wojska. Teoretyczne nastawienie do życiowych zagadnień związanych z opl i gaz[ową]., chaotyczna metoda pracy, wadliwe metody eksperymentalne na przestrzeni lat, nie dały prawie żadnych pozytywnych wyników. Możliwe, że większe usługi odda służbie państwowej cywilnej jak w wojsku”^[51]. W konsekwencji negatywnych opinii przełożonych pułkownik Przychocki został zwolniony ze stanowiska komendanta szpitala i oddany do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu^[52].

W czasie kampanii wrześniowej 1939 po agresji ZSRR na Polskę dostał się do niewoli sowieckiej. Przebywał w obozie w Starobielsku^[53]. Wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany w Piatichatkach^[53], gdzie od 17 czerwca 2000 mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie^[54].

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. 2007-11-09: Pierwszy dzień uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”

Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego z 5 października 2007 został awansowany pośmiertnie do stopnia generała brygady^[55][56]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[57][58].

23 maja 1921 ożenił się z Wandą Kaszubską, doktor medycyny, siostrą Stanisława Kaszubskiego ps. „Król” (1880–1915)^[59].

13 kwietnia 2010, dla uhonorowania pamięci gen. bryg. Stanisława Mariana Przychockiego, uczniowie Liceum Ogólnokształcącego w Wojkowicach, przed budynkiem Starostwa Powiatowego w Będzinie posadzili Dąb Pamięci^[60].

• Złoty Krzyż Zasługi – 18 marca 1933 „za zasługi na polu lecznictwa i obrony przeciwgazowej w wojsku”^[61][62]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[63]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[63]
• Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża II stopnia^[64]
• Amerykańskie odznaczenie lekarskie^[65]

• awanse generalskie oficerów II Rzeczypospolitej Polskiej z 2007
• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Charkowie

• Stanisław Marian Przychocki. [w:] Kolekcja Generałów i Osobistości, sygn. I.480.811 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-11-08].
• Sprawozdanie dwudzieste drugie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum III. w Krakowie za rok szkolny 1905. Kraków: Nakładem Funduszu Naukowego, 1905.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Stanisław Konopka, Rocznik Lekarski Rzeczypospolitej Polskiej na 1936 rok, Biuro Propagandy Polskiej Medycyny przy Naczelnej Izbie Lekarskiej, Warszawa 1936.
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
• Piotr Dudała, Katyń... ocalić od zapomnienia, „Coolturalny Powiat. Dodatek do Zemi Będzińskiej” Nr 4/28, kwiecień 2010, ISSN 1897-7219.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.