Skotniki (województwo świętokrzyskie)
wieś | |
XVIII-wieczny dwór w Skotnikach | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2011) | |
Strefa numeracyjna |
15 |
Kod pocztowy |
27-650[4] |
Tablice rejestracyjne |
TSA |
SIMC |
0807056[5] |
Położenie na mapie gminy Samborzec | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego | |
Położenie na mapie powiatu sandomierskiego | |
50°36′41″N 21°38′25″E/50,611389 21,640278[1] |
Skotniki – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie sandomierskim, w gminie Samborzec[5][6].
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
1019020 | Grądy | część wsi |
0807079 | Pod Bogorią | część wsi |
1019042 | Pod Klębinem | część wsi |
Miejscowa ludność katolicka przynależy do Parafii św. Jana Chrzciciela w Skotnikach[7].
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie tarnobrzeskim.
Przez wieś przechodzi zielony szlak rowerowy z Sandomierza do Ujazdu.
We wsi znajduje się jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, której prezesem był Feliks Piotrowski. Wchodzi ona w skład krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (KSRG)[8].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Skotniki powstały prawdopodobnie za czasów panowania Mieszka I lub Bolesława Chrobrego[potrzebny przypis], ponieważ w tym właśnie okresie zakładano tzw. osady służebne, które miały na celu dostarczanie różnorodnych usług czy też towarów do grodu książęcego. Sama nazwa „skotnik” oznacza wygon dla bydła. W związku z powyższym osada ta zajmowała się hodowlą bydła.
W 1167 r. księżniczka Wierzchosława, córka księcia nowogrodzkiego Wsiewołoda Mścisławowicza[9], żona księcia Bolesława Kędzierzawego przekazała osadę krakowskiej kapitule.
Około 1276 r. w Skotnikach urodził się Jarosław Bogoria Skotnicki późniejszy arcybiskup gnieźnieński i zaufany doradca króla Kazimierza Wielkiego. Jego pradziadkiem był komes Mikołaj Bogoria, fundator w 1185 roku pobliskiego opactwa cystersów w Koprzywnicy. W lipcu 1279 wieś "Scotenik" wymienił biskup firmański Filip de Casate, w latach 1278-1282 legat papieski na Węgrzech i w Polsce[10], w łacińskim dokumencie wystawionym w Budzie na Węgrzech, który potwierdzał opatowi klasztoru cystersów w Koprzywnicy prawo do pobierania dziesięciny z szeregu polskich wsi, w tym między innymi ze Skotnik[11].
W latach czterdziestych XIV wieku rozpoczęto budowę kościoła w Skotnikach. Jego fundatorem był Jarosław Bogoria Skotnicki. W 1376 r. wdowa po Pawle Skotnickim prowadziła spór z klasztorem w Koprzywnicy o wystawienie młyna nad Koprzywianką. W Skotnikach miał przebywać król Kazimierz Wielki, który dość długo czekał w miejscowym dworze na podanie obiadu. Zniecierpliwiony tą zwłoką zapytał o przyczynę – odpowiedziano mu, że Skotniki nie mają bieżącej wody i muszą po nią posyłać aż do rzeki Koprzywianki. Wskutek tego król wydał przywilej pozwalający sprowadzać wodę kanałami z rzeki.
Majątek w Skotnikach (i sąsiadującej Bogorii Skotnickiej) był własnością rodziny Bogoriów Skotnickich od XII wieku (okres fundacji opactwa koprzywnickiego w 1185 r.) do reformy rolnej w 1944 r. Dwór obronny wraz z parkiem został odzyskany w 1997 r. przez Maksymiliana Skotnickiego – syna ostatniego prywatnego właściciela majątku.
W Skotnikach 13 stycznia 1894 r. przyszedł na świat Stanisław Grzmot-Skotnicki – żołnierz Pierwszej Kompanii Kadrowej Józefa Piłsudskiego, generał brygady Wojska Polskiego poległy we wrześniu 1939 r. w bitwie nad Bzurą.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela z XIV w., wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.716 z 20.01.1966 i z 6.07.1977)[12]
- Cmentarz parafialny (nr rej.: A.717 z 13.06.1988)[12].
- Zespół dworski (nr rej.: A.718/1-3 z 19.12.1957, z 6.03.1967, z 6.07.1977 i z 18.04.1985)[12]:
- dwór z II połowy XVII w., przebudowany w końcu XVIII w. i w 1983 r.,
- park z fosą z XVIII–XX w.
Dawne części wsi – obiekty fizjograficzne
[edytuj | edytuj kod]W latach 70. ubiegłego wieku przyporządkowano i opracowano spis lokalnych części integralnych dla Skotnik zawarty w tabeli 1[13].
Tabela 1. Wykaz urzędowych nazw miejscowych i obiektów fizjograficznych Nazwa wsi – miasta Nazwy części wsi
– miastaNazwy obiektów fizjograficznych
– charakter obiektuI. Gromada SAMBORZEC
- Skotniki
- Adolfów
- Grądy
- Klębin
- Na Starej Drodze
- Otoka
- Pod Bogorią
- Pod Klębinem
- Za Cmentarzem
- Zamoście
- Bogoryjskie Jezioro – jezioro
- Chłodne – łąka
- Choinki – pole
- Dodatki – pole
- Gorzkówka – pole
- Grądy – pole, łąka
- Karaśnie – stawy, pole, łąka
- Kępiastka – łąka, krzaki
- Klębin – pole
- Kościółek – pole, łąka
- Kowalówka – pole
- Księżyzna – pole
- Otoka – łąka
- Paździórki – łąka, pole
- Pępowiec – łąka
- Pod Szewcami – pole
- Przyłogi – pole, łąka
- Za Dworem – pole, łąka
- Za Kuchnią – pole
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 123865
- ↑ Wieś Skotniki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-02-20] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1156 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Parafia pod wezwaniem Świętego Jana Chrzciciela. diecezjasandomierska.pl. [dostęp 2016-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-07)].
- ↑ OSP Skotniki KSRG. samborzec.pl. [dostęp 2016-01-20].
- ↑ Biniaś-Szkopek, s. 28–29, 90–91.
- ↑ Norbert Jerzak: Udział biskupa Filipa z Fermo we wrocławskim sporze pomiędzy biskupem Tomaszem II a księciem Henrykiem IV [w:] "Wrocławski Przegląd Teologiczny" 25 (2017) nr 2, s. 130
- ↑ Piekosiński 1886 ↓, s. 144.
- ↑ a b c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 54 [dostęp 2016-01-20] .
- ↑ Leon Kaczmarek (red. nauk. zeszytu), Witold Taszycki (red. nauk. wyd.): Urzędowe Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 32. Powiat sandomierski województwo kieleckie. Komisja ustalania nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (do użytku służbowego). Z: 33. Warszawa: Urząd Rady Ministrów. Biuro do Spraw Prezydiów Rad Nadzorczych, 1970, s. 49-50.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Franciszek Piekosiński: Monumenta Meadievii Historica. Codex diplomaticus Poloniae minoris, Volumes 9-10. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1886, s. 40-41.