Sitniczka
 Sitniczka szczecinowata | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
sitniczka |
| Nazwa systematyczna | |
| Isolepis R.Br. Sp. Pl. 221. 27 Mar 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Sitniczka (Isolepis R.Br.) – rodzaj roślin z rodziny ciborowatych liczący 69 gatunków[4]. Występują one na wszystkich kontynentach w strefie tropikalnej i umiarkowanej, największe zróżnicowanie osiągając w Afryce i Australii[4]. Do polskiej flory należą: sitniczka szczecinowata (Isolepis setacea) i pływająca (I. fluitans). Zaliczana tu także bywa sitniczka drobna (I. supina, w nowszych źródłach przenoszona do rodzaju Schoenoplectiella jako Sch. supina)[5].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj jak w przypadku wielu innych ciborowatych jest trudny do wyodrębnienia i często w przeszłości włączany był do rodzaju sitowiec w szerokim ujęciu (Scirpus s.l.). Dopiero w ostatnich latach XX wieku i na początku wieku XX, na podstawie danych z zakresu embriologii, genetyki i innych dziedzin potwierdzono odrębność rodzaju[4]. Dane genetyczne sugerują bliższe pokrewieństwo trzech gatunków (I. nodosa, I. marginata i I. trolli) do rodzaju Ficinia. Rodzaj Isolepis jest siostrzany wobec kladu obejmującego rodzaje Ficinia i Desmoschoenus[6]. W obrębie rodzaju zagnieżdżony jest wyodrębniany czasem jako osobny rodzaj sitnik (Eleogiton)[6]. Z kolei niektóre zaliczane tu tradycyjnie gatunki są wyodrębniane do osobnych rodzajów. Dotyczy to m.in. występującego w Polsce Isolepis supina (L.) R.Br., traktowanego w nowych źródłach jako Schoenoplectiella supina (L.) Lye[7][8].
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzaj należy do rodziny ciborowatych (Cyperaceae) z rzędu wiechlinowców (Poales) stanowiącego jeden z kladów jednoliściennych (monocots)[2]. W obrębie rodziny należy do plemienia Cypereae w obrębie podrodziny Cyperoideae[9].
- Podział rodzaju i wykaz gatunków[10]
W obrębie rodzaju wyróżniane są trzy podrodzaje: bazalny Micranthae (C.B.Clarke) Muasya oraz Fluitantes (C.B.Clarke) Muasya (w niektórych ujęciach wyodrębniany w osobny rodzaj sitnik Eleogiton Link, co czyni z sitniczki rodzaj parafiletyczny) i Isolepis, dzielony z kolei na trzy sekcje: Isolepis, Cernuae (C.B.Clarke) Muasya i Proliferae Muasya[11].
- Isolepis alpina Hook.f.
- Isolepis angelica B.L.Burtt
- Isolepis antarctica (L.) Roem. & Schult.
- Isolepis aucklandica Hook.f.
- Isolepis australiensis (Maiden & Betche) K.L.Wilson
- Isolepis basilaris Hook.f.
- Isolepis beccarii (Boeckeler) Goetgh. & D.A.Simpson
- Isolepis bicolor Carmich.
- Isolepis brevicaulis (Levyns) J.Raynal
- Isolepis bulbifera (Boeckeler) Muasya
- Isolepis caligenis (V.J.Cook) Soják
- Isolepis capensis Muasya
- Isolepis carinata Hook. & Arn. ex Torr.
- Isolepis cernua (Vahl) Roem. & Schult. – sitniczka zwisła
- Isolepis congrua Nees
- Isolepis costata Hochst. ex A.Rich.
- Isolepis crassiuscula Hook.f.
- Isolepis cyperoides R.Br.
- Isolepis diabolica (Steud.) Schrad.
- Isolepis digitata Nees ex Schrad.
- Isolepis distigmatosa (C.B.Clarke) Edgar
- Isolepis expallescens Kunth
- Isolepis fluitans (L.) R.Br. – sitniczka pływająca, sitnik pływający
- Isolepis gaudichaudiana Kunth
- Isolepis graminoides (R.W.Haines & Lye) Lye
- Isolepis habra (Edgar) Soják
- Isolepis hemiuncialis (C.B.Clarke) J.Raynal
- Isolepis hookeriana Boeckeler
- Isolepis humbertii (Cherm.) J.Raynal
- Isolepis humillima (Benth.) K.L.Wilson
- Isolepis hystrix (Thunb.) Nees
- Isolepis incomtula Nees
- Isolepis inconspicua (Levyns) J.Raynal
- Isolepis inundata R.Br.
- Isolepis inyangensis Muasya & Goetgh.
- Isolepis karroica (C.B.Clarke) J.Raynal
- Isolepis keniaensis Lye
- Isolepis kilimanjarica R.W.Haines & Lye
- Isolepis leptostachya Kunth
- Isolepis leucoloma (Nees) C.Archer
- Isolepis levynsiana Muasya & D.A.Simpson
- Isolepis ludwigii (Steud.) Kunth
- Isolepis marginata (Thunb.) A.Dietr.
- Isolepis minuta (Turrill) J.Raynal
- Isolepis montivaga (S.T.Blake) K.L.Wilson
- Isolepis moseleyana (Boeckeler) Muasya
- Isolepis namaquana Muasya & J.Viljoen
- Isolepis natans (Thunb.) A.Dietr.
- Isolepis nigricans Kunth
- Isolepis oldfieldiana (S.T.Blake) K.L.Wilson
- Isolepis omissa J.Raynal
- Isolepis pellocolea B.L.Burtt
- Isolepis pottsii (V.J.Cook) Soják
- Isolepis praetextata (Edgar) Soják
- Isolepis producta (C.B.Clarke) K.L.Wilson
- Isolepis prolifera (Rottb.) R.Br.
- Isolepis pseudosetacea (Daveau) Gand.
- Isolepis pusilla Kunth
- Isolepis ranko (Steud.) Vegetti
- Isolepis reticularis Colenso
- Isolepis rubicunda Kunth
- Isolepis ruwenzoriensis R.W.Haines & Lye
- Isolepis sepulcralis Steud.
- Isolepis setacea (L.) R.Br. – sitniczka szczecinowata
- Isolepis sororia Kunth
- Isolepis stellata (C.B.Clarke) K.L.Wilson
- Isolepis striata (Nees) Kunth
- Isolepis subtilissima Boeckeler
- Isolepis sulcata (Thouars) Carmich.
- Isolepis tasmanica (S.T.Blake) K.L.Wilson
- Isolepis tenuissima (Nees) Kunth
- Isolepis trachysperma Nees
- Isolepis varians Steud.
- Isolepis venustula Kunth
- Isolepis verrucosula (Steud.) Steud.
- Isolepis victoriensis (N.A.Wakef.) K.L.Wilson
- Isolepis wakefieldiana (S.T.Blake) K.L.Wilson
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Kilka gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne, m.in. sitniczka zwisła (Isolepis cernua), Isolepis nodosa[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-09] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
- ↑ a b c Isolepis. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-11-18]. (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 102, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b A. Muthama Muasya, David A. Simpson, Mark W. Chase, Alastair Culham. A Phylogeny of Isolepis (Cyperaceae) Inferred Using Plastid rbcL and trnL-F Sequence Data. „Systematic Botany”. 26, 2, s. 342-353, 2001. DOI: 10.1043/0363-6445-26.2.342. (ang.).
- ↑ Isolepis supina (L.) R.Br.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-11-17].
- ↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
- ↑ M. Muasya, D. Simpson, G. Verboom, P. Goetghebeur, R. Naczi, M. Chase, E. Smets: Phylogeny of Cyperaceae Based on DNA Sequence Data: Current Progress and Future Prospects. [w:] Bot. Rev. 75 [on-line]. 2009. s. 2–21. [dostęp 2010-11-08]. (ang.).
- ↑ Isolepis. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-11-17].
- ↑ Yu Ito, Jan-Adriaan Viljoen, Norio Tanaka, Okihito Yano, A. Muthama Muasya. Phylogeny of Isolepis (Cyperaceae) revisited: non-monophyletic nature of I. fluitans sensu lato and resurrection of I. lenticularis. „Plant Syst Evol”. 302, s. 231–238, 2016. DOI: 10.1007/s00606-015-1253-7.
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.