Rutherford Hayes

Rutherford Hayes

Prezydent Rutherford Hayes w latach 70. XIX wieku
Pełne imię i nazwisko	Rutherford Birchard Hayes
Data i miejsce urodzenia	4 października 1822 Delaware
Data i miejsce śmierci	17 stycznia 1893 Fremont
19. prezydent Stanów Zjednoczonych
Okres	od 4 marca 1877 do 4 marca 1881
Przynależność polityczna	Partia Republikańska
Pierwsza dama	Lucy Ware Webb
Wiceprezydent	William Wheeler
Poprzednik	Ulysses Grant
Następca	James Garfield
Gubernator Ohio
Okres	od 10 stycznia 1876 do 2 marca 1877
Poprzednik	William Allen
Następca	Thomas L. Young
Okres	od 13 stycznia 1868 do 8 stycznia 1872
Poprzednik	Jacob Dolson Cox
Następca	Edward Follansbee Noyes
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Rutherford Birchard Hayes (ur. 4 października 1822 w Delaware, zm. 17 stycznia 1893 we Fremont) – amerykański polityk i prawnik, dziewiętnasty prezydent USA (1877–1881).

Rutherford Birchard Hayes urodził się 4 października 1822 w Delaware jako syn szkockiego sklepikarza Rutherforda Hayesa seniora i jego żony Sophie^[1]. Rutherford senior zmarł, gdy jego żona była w ciąży^[1]. Przyszły prezydent miał czworo rodzeństwa, lecz tylko on i jego siostra Fanny dożyli wieku dorosłego^[2]. Wychowaniem zajmował się jego wujek, Sardis Birchard^[2]. Hayes uczęszczał do Methodist Academy w Ohio oraz do Webb Preparatory School w Connecticut^[2]. W 1842 roku ukończył Kenyon College w Gambier^[2], a trzy lata później nauki prawne na Uniwersytecie Harvarda i 10 marca 1845 uzyskał prawo do samodzielnej praktyki^[3]. Własną praktykę prowadził w Lower Sandusky, gdzie mieszkał do 1849 roku^[3].

Hayes interesował się polityką i sprzyjał Partii Wigów, a następnie Partii Republikańskiej^[3]. W 1858 wystartował w wyborach do rady miejskiej Cincinnati i wygrał^[3]. Mimo że dbał o interesy miasta, jego partia została obarczona winą za rozpad kraju i w 1861 roku Hayes przegrał wybory^[3].

Po wybuchu wojny secesyjnej wstąpił do wojska, gdzie otrzymał stopień majora^[3]. Brał udział m.in. w bitwach pod South Mountain, Winchester, Fisher’s Hill i Cedar Creek^[3]. Za swoją postawę został awansowany na pułkownika, a następnie generała brygady^[4]. W 1864 roku, będąc nadal w czynnej służbie wojskowej, wystartował w wyborach do Izby Reprezentantów z Ohio^[4]. Wybory wygrał i zasiadał w Izbie Niższej w latach 1865–1867^[4]. Był zdecydowanym przeciwnikiem secesji, niewolnictwa i zwolennikiem impeachmentu prezydenta Johnsona oraz rozszerzenia praw dla czarnoskórych obywateli^[4]. W 1867 roku zrezygnował z zasiadania w Kongresie, gdyż kandydował na urząd gubernatora stanu Ohio^[4]. Wygrał wybory i pełnił swoje stanowisko przez dwie kadencje, od 1868 do 1872 roku^[4]. Wówczas przegrał kolejne wybory i powrócił do Cincinnati, a następnie do Fremont^[4]. Trzy lata później ponownie został kandydatem na gubernatora Ohio, którą to funkcję sprawował po raz trzeci w latach 1876–1877^[5]. W czerwcu 1876 roku, na konwencji Partii Republikańskiej w Cincinnati, w siódmym głosowaniu otrzymał nominację prezydencką^[5]. Kandydatem na wiceprezydenta został William Wheeler^[5]. Nominatem Partii Demokratycznej na prezydenta był gubernator stanu Nowy Jork Samuel J. Tilden^[5].

Podczas wyborów obie partie obawiały się fałszerstw z przeciwnej strony^[6]. W głosowaniu powszechnym Tilden zdobył niespełna 300 tys. głosów więcej niż Hayes, jednak wiążący był wynik głosowania Kolegium Elektorów, gdzie wymagana większość wynosiła 185 głosów^[6]. Po podliczeniu głosów z większości stanów okazało się, że Tilden uzyskał 184 głosy, podczas gdy Hayes – 166, zatem kandydatowi demokratów brakowało jednego głosu^[6]. W USA panowała zasada, że jeśli w głosowaniu powszechnym w danym stanie kandydat uzyska większość, to przejmuje 100% głosów elektorskich z tego stanu^[6]. Do zakończenia głosowania potrzebowano jeszcze głosów z Florydy, Karoliny Południowej i Luizjany, czyli stanów, sprzyjających Partii Demokratycznej^[6]. W tych stanach czarnoskórzy obywatele byli zastraszani przez Ku Klux Klan, by nie głosowali na republikanów, i musieli być eskortowani do urn przez żołnierzy federalnych^[6]. Elektorzy popierający demokratów odmówili uznania wyników wyborów i przesłali Izbie Reprezentantów własne sprawozdanie do przeliczenia głosów^[6]. Dodatkowo stwierdzili, że jeden z republikańskich elektorów z Oregonu nie miał kwalifikacji, więc żądali zastąpienia go własnym nominatem^[6]. Spór został przedstawiony w Kongresie, gdzie przewodniczący Senatu miał dokonać przeliczenia głosów^[7]. Przewodniczącym był republikanin Thomas W. Ferry, jednak większość w połączonych izbach Kongresu mieli demokraci, dlatego postanowiono powołać specjalną komisję, w skład której weszło pięciu parlamentarzystów republikańskich i pięciu demokratycznych, dwóch sędziów Sądu Najwyższego z nominacji Partii Republikańskiej i dwóch z nominacji Partii Demokratycznej^[7]. Piętnastym członkiem został niezależny sędzia Sądu Najwyższego, David Davis, który jednak przed rozpoczęciem obrad został wybrany przez demokratów do legislatury stanu Illinois^[7]. Ponieważ w składzie Sądu Najwyższego nie było więcej reprezentantów demokratów ani sędziów niezależnych, miejsce Davisa w komisji zajął republikanin Joseph P. Bradley^[7]. Kiedy na obradach połączonych izb, przeliczano głosy, komisja przegłosowała stosunkiem 8:7 kontrowersyjne głosy Luizjany, Karoliny Południowej, Florydy i Oregonu na korzyść Hayesa^[7]. Wówczas demokraci postanowili wygłaszać bardzo długie przemówienia, aby opóźnić przeliczanie głosów na tyle, by nowo wybrany prezydent nie zdołał objąć urzędu w konstytucyjnym terminie^[8]. W odpowiedzi republikanie obiecali, że Hayes poprawi stosunki z Południem i doprowadzi do jego odbudowy, a także powoła jednego demokratycznego polityka do swojego gabinetu^[8]. Obietnice te złagodziły stanowisko Partii Demokratycznej i 2 marca przewodniczący Senatu ogłosił, że Rutherford Hayes uzyskał 185 głosów elektorskich, wobec 184 głosów dla Tildena^[8]. Badacze historii amerykańskiej uznali, że Hayesowi słusznie przyznano głosy Karoliny Południowej i Luizjany, lecz niesłusznie otrzymał głosy Florydy, zatem prezydentem powinien zostać Samuel J. Tilden^[8].

Hayes dowiedział się o zwycięstwie 3 marca 1877 roku, czyli na dzień przed terminem objęcia urzędu^[8]. Przysięgę złożył jeszcze tego samego dnia wieczorem, w Białym Domu^[8]. Do swojego gabinetu starał się powoływać fachowców – sekretarzem stanu został prawnik William Evarts, natomiast sekretarzem skarbu – ekonomista John Sherman, co rozzłościło liderów Partii Republikańskiej^[9]. Próbując ograniczyć system łupów politycznych, 22 czerwca zakazał pracownikom administracji państwowej angażowania się w kampanie wyborcze czy uczestnictwa w zjazdach partii politycznych^[9]. Kiedy dowiedział się, że dwaj poborcy ceł, Chester Arthur i Alonzo Cornell, są działaczami Partii Republikańskiej, zwrócił się do nich, by wybrali albo stanowisko, albo działalność polityczną^[9]. Wobec odmowy Hayes skierował sprawę do Senatu, który odrzucił wniosek prezydenta, a bossowie partyjni republikanów jeszcze bardziej odsunęli się od Hayesa^[9]. Chociaż prezydentowi ostatecznie udało się zastąpić Arthura i Cornella, nie udało mu się dokonać większych reform administracji państwowej^[9].

Jedną z jego pierwszych decyzji było wycofanie wojsk z Południa, będące spełnieniem obietnicy z obrad komisji podliczającej głosy elektorów w Kongresie^[9]. Działanie to doprowadziło do objęcia tam władzy przez demokratów i dyskryminacji rasowej czarnoskórych mieszkańców przez Ku Klux Klan^[9]. Ponadto demokraci w Kongresie blokowali ustawy zakazujące dyskryminacji rasowej na Południu^[10].

W połowie 1877 roku prezydent musiał stanąć przed problemem masowych strajków pracowników kolei^[10]. Wobec próśb gubernatorów stanów Hayes wysłał wojsko, aby opanować protestujące tłumy, co tylko zaostrzyło demonstracje, ponieważ opinia publiczna stała po stronie kolejarzy^[10]. Prezydent zastanawiał się nawet nad wprowadzeniem stanu wojennego w Pensylwanii, lecz odstąpił od tego pomysłu, a następnie odwołał żołnierzy^[10]. Między innymi te wydarzenia zapoczątkowały powstanie organizacji związkowych w Stanach Zjednoczonych, takich jak np. Międzynarodowy Związek Robotniczy utworzony w 1878 roku^[10].

W dziedzinie polityki zagranicznej Hayes podjął inicjatywę, by mający powstać kanał międzyoceaniczny był pod wyłączną kontrolą Stanów Zjednoczonych^[11]. Jego budowę w Panamie rozpoczął Francuz Ferdinand de Lesseps, który zwrócił się do rządu amerykańskiego o wsparcie finansowe^[11]. Powołując się na doktrynę Monroego, Hayes zaprotestował przeciw kontrolowaniu kanału przez jakiekolwiek państwo europejskie^[11]. Dlatego też Izba Reprezentantów zobowiązała prezydenta do unieważnienia układu Claytona-Bulwera^[12]. Francuzi oświadczyli, że jest to prywatna inicjatywa Lessepsa i nie zamierzają w nią ingerować ani jej finansować^[12].

W czasie kadencji Hayesa do Stanów Zjednoczonych przybyło wielu Chińczyków^[12]. Spowodowało to protesty i antyimigracyjne nastroje, zwłaszcza w zachodniej części kraju^[12]. Na gabinet i prezydenta wywierano presję, by podjął kroki w celu zmniejszenia napływu Chińczyków do Stanów Zjednoczonych, odwołując się nierzadko do rasistowskich uprzedzeń^[12]. Wówczas Kongres powołał specjalną komisję do opracowania raportu, na podstawie którego przyjęto antychińską ustawę „Fifteen Passenger Bill”^[13]. Mówiła ona, że statki amerykańskie mogą zabrać na swój pokład maksymalnie 15 obywateli chińskich^[13]. Hayes zawetował tę ustawę i wysłał do Chin specjalną delegację, na której czele stanął James Burrill Angell, rektor Uniwersytetu Michigan^[13]. Celem misji było opracowanie nowej polityki imigracyjnej obu państw^[13]. Porozumienie, zawarte 18 listopada 1880 roku, zezwalało na ograniczanie migracji chińskiej siły roboczej do USA, jednocześnie zakazując obywatelom Stanów Zjednoczonych eksportu do Chin opium^[13].

Po zakończeniu kadencji prezydenckiej Hayes nie starał się o reelekcję i wycofał się z życia publicznego^[14]. Interesował się sprawami oświatowymi i społecznymi^[14]. Zmarł 17 stycznia 1893 we Fremont^[15].

Rutherford Hayes poznał swoją przyszłą żonę, córkę lekarza, Lucy Ware Webb, w Cincinnati^[3]. Ich ślub odbył się 3 grudnia 1852 roku^[3]. Para miała siedmiu synów i jedną córkę^[3].

• Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Warszawa: Iskry, 1999. ISBN 83-207-1558-X. (pol.).

• Biografia w Biographical Directory of the United States Congress (ang.)