Rondel (budowla)

Rondel – założenie przestrzenne z czasów neolitu czyli ok. 5200–1900 r. p.n.e. (końcowego okresu epoki kamienia, poprzedzającego epokę brązu), mające zazwyczaj formę kręgu lub owalu otoczonego co najmniej jednym rowem, a czasami także palisadą. W Europie zlokalizowano około 130 tego typu obiektów^[1]. Najwięcej tego typu założeń odkryto jak dotąd w Austrii, około 1/3^[2]. Rondele są najstarszymi przykładami monumentalnej architektury w Europie^[2].

Przypuszcza się, że rondele mogły mieć charakter kultowy, astronomiczny, być może obronny. Mogły też być wykorzystywane jako miejsce spotkań.

Konstrukcja drewniano-ziemna złożona z jednej lub wielu palisad otoczonych jednym lub wieloma rowami o przekroju w kształcie litery V. Najczęściej posiadała 4 bramy. Wnętrze zwykle było niezabudowane, ślady osadnictwa zazwyczaj znajdowane są na zewnątrz. Średnica odnalezionych rondeli waha się od 35 do 150 metrów.

• W roku 1997 Otto Braasch odkrył z powietrza pierwsze dwa rondele neolityczne na terenie Polski: w Bodzowie i Rąpicach w woj. lubuskim^[3].
• W 2008 roku prof. Włodzimierz Rączkowski również z powietrza odkrył w Wenecji koło Biskupina trzeci na terenie Polski rondel neolityczny. Ma on średnicę ok. 100 metrów. Rondel w Wenecji składał się z dwóch wałów ziemnych i był użytkowany 5-6 tysięcy lat temu. W obrębie wałów zlokalizowano pozostałości po drewnianym obiekcie o prostokątnym planie^[4].
• W 2011 roku odkryto obiekt (rondeloid) w Pietrowicach Wielkich koło Raciborza[1], jednak przeprowadzone badania wykopaliskowe wskazują, że należy go datować na wczesną epokę brązu.
• W 2017 roku motolotniarze odkryli na polu w Nowym Objezierzu (gmina Moryń) takież kręgi^[5], datowane przez dr Agnieszkę Matuszewską (Uniwersytet Szczeciński) tuż po odkryciu na ok. 4900–4600 r. p.n.e.^[6]. W 2020 roku natrafiono na osadę jego budowniczych^[7].
• W 2017 roku w ramach badań Uniwersytetu Wrocławskiego Piotr Wroniecki i Krzysztof Wieczorek rozpoznali z powietrza rondel w Drzemlikowicach^[8] (gmina Oława). W 2018 roku obiekt był badany metodami geofizycznymi przez zespół dra Mirosława Furmanka.
• W listopadzie 2019 dzięki analizie map Google Mateusz Sosnowski z Instytutu Archeologii UMK i Jerzy Czerniec z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN odkryli dwa rondele na północ od Torunia koło miejscowości Łysomice oraz koło miejscowości Tylice^[9]. Oba powstały około 7 tys. lat temu i miały wejścia dokładnie naprzeciwko siebie, na osi północny zachód – południowy wschód^[2]. Badania na tych obiektach przeprowadzono wiosną 2020 roku^[1].

• kultura lendzielska
• neolit
• grodzisko

• Astronomická orientácia rondelov lengyelskej kultúry. praha.astro.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-30)]. (cz.)
• New Middle Neolithic Rondels in Bohemia (see page 11 (pdf)) (ang.)
• Pietrowice Wielkie. Stonehenge pod Raciborzem. nauka.newsweek.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-27)].