Przejdź do zawartości

Rogownica skupiona

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rogownica skupiona
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

goździkowate

Rodzaj

rogownica

Gatunek

rogownica skupiona

Nazwa systematyczna
Cerastium glomeratum Thuill.
Fl. Env. Paris ed. 2: 226 1799[3]
Multimedia w Wikimedia Commons

Rogownica skupiona, rogownica lepka[5] (Cerastium glomeratum) – gatunek rośliny z rodziny goździkowatych. Opisywany jest jako gatunek współcześnie kosmopolityczny, przy czym pochodzić ma z basenu Morza Śródziemnego i Europy Środkowej[6], a według innych źródeł rodzimy jest także na pozostałym obszarze Europy oraz Azji zachodniej i południowej[4]. Został zawleczony i obecnie w wielu miejscach pospolicie występuje na wszystkich kontynentach (z wyjątkiem Antarktydy), przy czym brak go w północnej części Azji, Ameryki Północnej oraz na wielu obszarach w tropikach[4][7][8]. W Polsce jest pospolity w południowej części kraju, rozpowszechniony na pozostałej z wyjątkiem północno-wschodniej i środkowo-wschodniej części kraju, gdzie jest rzadszy[9]. Określany jest jednak jako gatunek ustępujący[10].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Roślina zielna, żółtawozielona[10], o pędach prosto wzniesionych lub podnoszących się[8], osiągająca zwykle od 7 do 20 cm wysokości[6], rzadziej drobniejsza lub wyższa[7][11][8]. Rośliny wyrastają pojedynczo lub w kępach[8]. Pokryte są gęsto prostymi włoskami i zwykle, przynajmniej w górze także włoskami gruczołowatymi[6][8][7]. Korzeń cienki, palowy[7]. Łodyga pojedyncza lub rozgałęziająca się[11], zwykle w górze[6]. U nasady pędów brak pędów płonnych[6].
Liście
Dolne odwrotniejajowate[8], w górze eliptyczne, jajowate do lancetowatych[8][11]. Naprzeciwległe, niemal siedzące[7]. Osiągają zwykle od 8 do 12 mm długości, czasem dłuższe do 20 mm[6], czy nawet 30 mm[7]. Szerokość blaszki wynosi zwykle od 2 do 8 mm, rzadko do 15 mm[7]. Blaszka z obu stron jest owłosiona, na brzegu orzęsiona, pośrodku z wyraźną wiązką przewodzącą[8].
Kwiaty
Zebrane w zwykle gęste wierzchotki dwuramienne w których rozwija się od 3 do 50 kwiatów[7] (najczęściej jest ich od 10 do 25[6]). Rozgałęzienia wsparte są przysadkami podobnymi do liści – całymi zielonymi, rzadko tylko na końcach bardzo krótko obłonionymi[6]. Rozgałęzienia kwiatostanu owłosione i zwykle ogruczolone. Szypułki osiągają od 1 do 3 mm długości[8]. Działki kielicha ok. 4–5 mm długości, lancetowate, zaostrzone, wąsko obłonione i pokryte długimi włoskami[8][6]. Czasem czerwono nabiegłe na końcach[7][11]. Płatki korony białe, krótsze lub nieco dłuższe od działek, czasem też ich brak zupełnie[6], na szczycie są głęboko wcięte[7]. Pręcików jest 10, nagich[6], krótszych od działek[8]. Szyjek słupka 5[6].
Owoce
Walcowate, nieco wygięte torebki, podobnej długości i często dłuższe od działek kielicha (osiągają do 10 mm długości). Na szczycie otwierające się 10 odwijającymi się ząbkami[8][7][12]. W czasie owocowania szypułki nie wydłużają się i nie zwieszają się (jak u wielu innych rogownic)[13]. Nasiona jasnobrązowe, do 0,6 mm długości[7], pokryte drobnymi brodawkami[11][7].
  • Kwiatostan
    Kwiatostan
  • Kwiatostan i przysadki
    Kwiatostan i przysadki
  • Owoce
    Owoce
  • Liście
    Liście
  • Nasiona
    Nasiona
Gatunki podobne
W Europie Środkowej rośliny także bez pędów płonnych z działkami na szczycie owłosionymi (w każdym razie z owłosieniem dłuższym od wąskiego obłonienia) ma rogownica drobnokwiatowa C. brachypetalum. Różni się ona orzęsionymi pręcikami i szypułkami zawsze dłuższymi od kielicha (przez to kwiatostany nie są tak zbite)[6]. Rośnie też na innych siedliskach – suchych murawach[10].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek zaliczany jest do podsekcji Ciliopetala, sekcji Fugacia i podrodzaju Cerastium w obrębie rodzaju rogownica Cerastium[6].

W obrębie gatunku wyróżniany jest poza podgatunkiem nominatywnym jeszcze jeden – Cerastium glomeratum subsp. megacalyx Kamelin[4].

Poza tym zmienność morfologiczna była powodem opisania taksonów niższej rangi systematycznej. W zależności od obecności lub nie ogruczolenia wyróżniano odpowiednio odmiany glomeratum i eglandulosum. W zależności od długości płatków opisano formy: spurium (płatki dłuższe od działek), glomeratum (płatki podobne lub krótsze od działek), apetalum (kwiaty bez płatków)[6].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]
Siewka rogownicy skupionej

Zwykle opisywany jest jako roślina jednoroczna[7][8], czasem także jako dwuletnia[6], co wynikać może stąd, że jako roślina roczna rosnąć może zarówno jako jara, jak i ozima[12]. Kwitnie przez cały sezon wegetacyjny[7], w Europie Środkowej od maja do sierpnia i czasem dłużej do jesieni[6], bliżej równika od kwietnia[8] lub nawet lutego[11] do czerwca–lipca[8][11]. Liczba chromosomów 2n = 72[7][10].

Rośnie w zbiorowiskach chwastów segetalnych i na siedliskach ruderalnych[6][7], na przydrożach[7], na brzegach rzek, w murawach na górskich stokach[8], na polanach i łąkach[12]. Preferuje gleby wilgotne, zarówno piaszczyste, jak i gliniaste[12]. W polskich górach sięga do 1270 m n.p.m. (Karkonosze) i 1350 m (Tatry)[6], w Chinach sięga do 3700 m[8].

Znaczenie użytkowe

[edytuj | edytuj kod]

W uprawach rośnie jako chwast. Jest zwalczany poprzez wczesną podorywkę[12].

Pędy rogownic przed kwitnieniem są jadalne, spożywane zwykle po ugotowaniu[14].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-12-21] (ang.).
  3. ↑ Cerastium glomeratum Thuill.. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2020-12-21].
  4. ↑ a b c d Cerastium glomeratum Thuill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-12-21].
  5. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Adam Jasiewicz (red.): Flora Polski. Rośliny naczyniowe. T. III. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, PAN, 1992, s. 292-293. ISBN 83-85444-06-8.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Cerastium glomeratum Thuillier. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2020-12-21].
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Cerastium glomeratum Thuillier. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2020-12-21].
  9. ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  10. ↑ a b c d Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 142. ISBN 83-01-14342-8.
  11. ↑ a b c d e f g Shahina A. Ghazanfar & Yasin J. Nasir: Cerastium glomeratum Thuill.. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2020-12-21].
  12. ↑ a b c d e Jakub Mowszowicz: Krajowe chwasty polne i ogrodowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1955, s. 211.
  13. ↑ Bob, Gibbons, Peter Brough: Atlas roślin Europy Północnej i Środkowej. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 1995, s. 38. ISBN 83-7073-080-9.
  14. ↑ Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Krosno: Chemigrafia, 2004, s. 184. ISBN 83-904633-6-9.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rogownica_skupiona&oldid=75010254”