Przyziemek kozionogi

Przyziemek kozionogi

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	naziemkowate
Rodzaj	Scutiger
Gatunek	przyziemek kozionogi
Nazwa systematyczna
Scutiger pes-caprae (Pers.) Bondartsev & Singer Annls. Mycol. 39(1): 47 (1941)
Multimedia w Wikimedia Commons

Przyziemek kozionogi (Scutiger pes-caprae (Pers.) Bondartsev & Singer) – gatunek grzybów z rzędu gołąbkowców (Russulales)^[1].

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Scutiger, Albatrellaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Takson ten w 1818 r. opisał Christiaan Hendrik Persoon^[1]. Później zaliczany był do różnych rodzajów. Obecną nazwę nadali mu Appollinaris Semenovich Bondartsev i Rolf Singer w 1941 r.^[1]

Ma 13 synonimów. Niektóre z nich:

• Albatrellopsis pes-caprae (Pers.) Teixeira 1994
• Albatrellus pes-caprae (Pers.) Pouzar 1966
• Polypilus pes-caprae (Pers.) Teixeira 1992^[2].

W 1967 r. Stanisław Domańskki nadał mu polską nazwę naziemek kozionogi, w 1983 r. Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda zmienili ją na bielaczek czerwonawy, w 2003 r. W. Wojewoda zaakceptował nazwę podaną przez S. Domańskiego^[3]. Po przeniesieniu do rodzaju Scutiger nazwy te stały się niespójne z nazwą naukową. W 2024 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów przy Polskim Towarzystwie Mykologicznym zarekomendowała nazwę przyziemek kozionogi^[4].

Kapelusz

O średnicy do 20 cm. Górna powierzchnia brązowa z małymi łuskami o szerokości 1–2 mm, składającymi się z wyprostowanych strzępek tworzących luźne kępki^[5].

Hymenofor

Rurkowaty. Pory w stanie świeżym żółtawo-kremowe do różowawych, po wysuszeniu blado brązowawe, kanciaste, sześciokątne, przeważnie w liczbie 1–2 na mm, ale niektóre o średnicy do 2 mm średnicy, z cienkimi, poszarpanymi ostrzami^[5].

Trzon

O wysokości do 8 cm i średnicy do 6 cm, prosty lub zgięty, ekscentryczny lub boczny, cylindryczny lub rozszerzający się ku u podstawie. Powierzchnia blado płowożółta lub z plamami o barwie od ciemnobrązowej do czerwonawo-brązowej, naga lub nieco łuskowata, w dolnej części siateczkowata^[5].

Miąższ

Kremowy, jędrny, po wyschnięciu włóknisty, o grubości do 2 cm. Pod skórką występuje blado brązowawa warstewka o grubości do 3 mm^[5].

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy monomityczny. Strzępki miąższu w KOH szkliste, cienkościenne, często rozgałęzione, o średnicy 4–14 µm, ze sprzążkami i prostymi przegrodami. Strzępki w tramie podobne. Strzępki łusek powierzchniowych kapelusza często o pogrubionych ścianach, z wierzchołkami cylindrycznymi do maczugowatych, o średnicy 5–16 µm, z widocznymi sprzążkami, nieamyloidalne. Brak cystyd i innych sterylnych struktur hymenalnych. Podstawki maczugowate, 4-sterygmowe, 30–55 × 8–12 µm ze sprzążkami w podstawie. Bazydiospory szeroko elipsoidalne, wyraźnie wierzchołkowe, szkliste, gładkie, nieamyloidalne, 8–11 × 6–8 µm^[5].

Stwierdzono występowanie przyziemka kozionogiego w Ameryce Północnej, Środkowej, Europie i Azji^[6]. W. Wojewoda w 2003 r. przytacza 3 jego stanowiska w Polsce, wszystkie już historyczne (1891, 1956, 1962)^[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek zagrożony wymarciem, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia^[7].

Grzyb naziemny, prawdopodobnie mykoryzowy. Występuje w lasach iglastych, zwłaszcza pod sosnami^[3].