Przytulinka krzyżowa

Przytulinka krzyżowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	marzanowate
Rodzaj	przytulinka
Gatunek	przytulinka krzyżowa
	Nazwa systematyczna
	Cruciata laevipes Opiz; Seznam: 34 (1852)
Synonimy
	Galium cruciata (L.) Scop.; Galium cruciata var. laevipes (Opiz) W.D.J.Koch; Rubia cruciata (L.) Baill.; Valantia cruciata L.;
	Galium cruciata (L.) Scop.; Galium cruciata var. laevipes (Opiz) W.D.J.Koch; Rubia cruciata (L.) Baill.; Valantia cruciata L.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przytulinka krzyżowa, przytulia krzyżowa (Cruciata laevipes Opiz) – gatunek roślin z rodziny marzanowatych. Występuje w Europie z wyjątkiem jej północnej części, poza tym w południowo-zachodniej i środkowej Azji^[3]. W Polsce ma liczne stanowiska na południu na obszarach podgórskich, na wschodzie rośnie w rozproszeniu na dość licznych stanowiskach, zaś w pozostałej części kraju znany jest z pojedynczych stanowisk^[4]^[5].

Morfologia

Łodyga: Wiele podnoszących się lub wzniesionych, czterokanciastych, łodyg o wysokości 0,2–1,2 m. Są one na całej długości owłosione włoskami dłuższymi od średnicy łodygi^[6].

Liście: Ulistnienie okółkowe, w okółkach zawsze po 4 liście o 3 podłużnych nerwach. Są eliptyczne lub jajowate, żółtozielone. Cała blaszka liściowa, a szczególnie na brzegach owłosiona długimi włoskami^[6].

Kwiaty: Żółtozielone, wyrastające na owłosionych gałązkach z przysadek w kątach liści. Są mieszanopłciowe; część kwiatów jest obupłciowa, część wyłącznie męska^[6].

Owoc: Nagi, drobno pomarszczony.

Biologia i ekologia

Bylina^[7], hemikryptofit. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Rośnie na świetlistych łąkach, obrzeżach zarośli i lasów. Liczba chromosomów 2n = 22^[5]. Kwiaty równoczesne, zapylane przez błonkówki^[8]. Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Aegopodion podagrariae^[9].

Systematyka

W obrębie gatunku wyróżnia się dwa podgatunki^[3]:

Cruciata laevipes subsp. laevipes
Cruciata laevipes subsp. sajanensis Stepanov

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-27] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Cruciata laevipes Opiz, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-01-07] .
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 181, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ WładysławW. Szafer WładysławW., StanisławS. Kulczyński StanisławS., BogumiłB. Pawłowski BogumiłB., Rośliny polskie. Część II, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 616, ISBN 83-01-05287-2 .
↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-27] (ang.).

[powo-3] Cruciata laevipes Opiz, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-01-07] .

[4] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 181, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[Rutkowski-5] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[Szafer-6] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[Szafer1988-7] WładysławW. Szafer WładysławW., StanisławS. Kulczyński StanisławS., BogumiłB. Pawłowski BogumiłB., Rośliny polskie. Część II, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 616, ISBN 83-01-05287-2 .

[8] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[9] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[1]