Przelot pospolity

Przelot pospolity
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	przelot
Gatunek	przelot pospolity
	Nazwa systematyczna
	Anthyllis vulneraria L.; Sp. pl. 2:719. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Przelot pospolity, przelot uprawny (Anthyllis vulneraria L.) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych. Rodzimy obszar jego występowania to Europa, Azja Mniejsza, Afryka Północna, ale jest też uprawiany w wielu innych regionach świata^[3]. W Polsce dość pospolity na niżu i w niższych położeniach górskich.

Morfologia

Łodyga: Wznosząca się, czasem, zwłaszcza u nasady – leżąca. Pęd zwykle tylko u nasady rozgałęziony, o wysokości 10…60 cm.
Liście: Liście odziomkowe niepodzielone, owalnie wydłużone lub złożone, o 1-4 parach listków bocznych i znacznie większym, wydłużonym listku szczytowym. Listki podłużnie jajowate, całobrzegie, zaostrzone. Liście łodygowe złożone z 3-7 par listków bocznych. U nasady liści czasem obecne małe przylistki.
Kwiatostan: Wielokwiatowa główka objęta dłoniasto wrębnymi podsadkami.
Kwiaty: Motylkowe o dużym, rozdętym i owłosionym kielichu. Włoski na kielichu do 11 mm długie, skośnie odstające. Dziesięć pręcików, zrośniętych nitkami w rurkę obejmującą słupek. Korona kwiatu w kolorze żółtym lub złocisto-żółtym, do 2 cm.
Owoce: Drobny jednonasienny strąk, prawie kulisty. Nasiona wydłużone, jajowate, dwubarwne (połowa nasienia zielona, reszta jasnożółta)
Korzeń: Wrzecionowaty, silny, do 1 m w głąb ziemi.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Występuje na niżu, na suchych łąkach, pastwiskach i w murawach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Anthyllido-Trifolietum montani (regionalnie)^[4]. Kwitnie w okresie maj-sierpień.

Jest rośliną żywicielską larw motyli modraszka dorylasa i modraszka malczyka^[5].

Zmienność

Gatunek zmienny morfologicznie, występuje w kilku podgatunkach^[6]:

Anthyllis vulneraria L. subsp. vulneraria – podgatunek typowy.
Anthyllis vulneraria L. subsp. carpatica (Pant.) Nyman – występuje w Europie środkowej od Wysp Brytyjskich i Francji na zachodzie po Polskę na wschodzie i od Danii na północy, po Włochy na południu. Podgatunek uprawiany w całej Europie.
Anthyllis vulneraria L. subsp. maritima (Schweigg.) Corb. (syn. Anthyllis maritima Schweigg.) – występuje na wybrzeżu Morza bałtyckiego w pasie od Estonii i Szwecji, po Niemcy i Danię,
Anthyllis vulneraria L. subsp. polyphylla (DC.) Nyman – występuje w Europie wschodniej i południowo-wschodniej od Estonii, Łotwy, Litwy i Białorusi na północy po Turcję i region Kaukazu na południu.

Zastosowanie

Roślina lecznicza. Kwiaty (Flos Anthyllidis) używane były dawniej jako lek ściągający i przeczyszczający. Napar stosowany u dzieci działał pobudzająco na przemianę materii i przeciwwymiotnie. Świeże ziele stosowano jako środek gojący rany do okładów i zmywań. Surowiec jest rzadko stosowany per se, zwykle jako składnik mieszanek ziołowych i preparatów^[7].
Przelot zwyczajny jest wartościową rośliną pastewną i łąkową zawierająca w sianie 12% białka i 3% tłuszczu.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-26] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-22].
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Marcin Sielezniew, Izabela Dziekańska, Motyle dzienne, wyd. Multico, Warszawa 2010, ss. 152 i 202
↑ Anthyllis vulneraria. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2008-11-23]. (ang.).
↑ AleksanderA. Ożarowski AleksanderA., Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy, 1982 Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, s. 68, ISBN 83-200-0640-6 .

Bibliografia

Rośliny użytkowe, Wiedza Powszechna, W-wa, 1966
ZbigniewZ. Podbielkowski ZbigniewZ., Słownik roślin użytkowych, Warszawa: Państ. Wydaw. Rolnicze i Leśne, 1989, ISBN 83-09-00256-4, OCLC 69595653 .
Leonidas Świejkowski: Rośliny lecznicze występujące w stanie dzikim. Kraków: Wydawnictwo Polskiego Związku Zielarskiego, 1950.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-26] (ang.).

[3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-22].

[4] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[5] Marcin Sielezniew, Izabela Dziekańska, Motyle dzienne, wyd. Multico, Warszawa 2010, ss. 152 i 202

[6] Anthyllis vulneraria. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2008-11-23]. (ang.).

[7] AleksanderA. Ożarowski AleksanderA., Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy, 1982 Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, s. 68, ISBN 83-200-0640-6 .

[1]