Powódź w Mozambiku (2000)

Powódź w Mozambiku (2000)

Amerykański śmigłowiec lecący nad zalanym przez rzekę Limpopo obszarem (Mozambik)
Państwo	Mozambik
Miejsce	południowy Mozambik
Rodzaj zdarzenia	powódź
Data	luty–marzec 2000
Ofiary śmiertelne	ok. 700[1]
brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Powódź w Mozambiku (2000) – klęska żywiołowa, do której doszło w lutym i marcu 2000 roku w południowo-wschodniej Afryce. Katastrofalna w skutkach powódź spowodowana była obfitymi opadami deszczu, które trwały przez pięć tygodni. Wszystkie główne rzeki na południu kraju wystąpiły z brzegów^[2]. W wyniku powodzi zginęło około 700 osób^[1], a blisko 250 000 osób straciło swoje domy^[3]. Była to najgorsza w skutkach powódź od 50 lat, jaka nawiedziła Mozambik^[4]. Do zalania rozległych obszarów tego kraju mogło przyczynić się nieprawidłowe zarządzanie tamami przed jazami na terenach Południowej Afryki i Zimbabwe, czego efektem było nagłe spuszczenie wód powodziowych z przepełnionych i osłabionych zbiorników^[5].

Według szacunków 2 miliony osób (ok. 12% wszystkich mieszkańców) dotkliwie odczuło skutki żywiołu. Dotkniętych zostało 1400 km² gruntów ornych, a 20 000 sztuk bydła zaginęło i prawdopodobnie zatonęło^[3]. Ponad 90% mozambickiego systemu kanałów nawadniających uległo zniszczeniu. Bezpośrednie koszty związane ze skutkami powodzi oszacowano na poziomie 273 mln USD, a koszty odbudowy wyceniono na 428 mln USD^[4].

Zdjęcia satelitarne obrazujące rozmiar powodzi
(aut. NASA/USGS)

Rzeka Limpopo w sierpniu 1999 r.

Ten sam obszar w marcu 2000 r.

W październiku i listopadzie 1999 roku w Mozambiku wystąpiły obfite opady deszczu, które powtórzyły się w styczniu 2000 roku^[6]. Przed końcem stycznia 2000 roku opady doprowadziły do wystąpienia z brzegów rzek Komati, Mbuluzi i Limpopo, skutkując zalaniem części stolicy państwa, Maputo^[7]. 24 stycznia, w obrębie dystryktu Chokwé, rzeka Limpopo przekroczyła dwukrotnie swój normalny poziom, osiągając 6 metrów^[8]. W niektórych obszarach Mozambiku deszcz trwający przez niespełna dwa tygodnie wypełnił dwuletnią normę opadów^[9]. Poziom opadów deszczu, trwających od grudnia 1999 roku do marca 2000 roku, był najwyższym, jaki zarejestrowano od 1951 roku^[10].

Kiedy pod koniec lutego wody powodziowe zaczęły opadać, do wybrzeża Mozambiku dotarł cyklon Eline^[2]. 22 lutego długotrwały cyklon tropikalny Eline, bezpośrednio po osiągnięciu intensywności szczytowej, uderzył w wybrzeże, około 80 km na południe od miasta Beira^[11]. Przed końcem lutego, zgodnie z raportem UNICEF USA, sytuację uznano za najgorszą klęskę żywiołową w państwie w XX wieku^[12].

Pod koniec lutego odnotowano wiele przypadków malarii i biegunki spowodowanych powodzią^[12][13]. Żywioł doprowadził do zniszczenia lub uszkodzenia dróg, mostów oraz innego rodzaju infrastruktury^[14]. Główna droga Mozambiku prowadząca z północy na południe została zalana w trzech różnych lokalizacjach, co sprawiło, że podróż lądowa między Maputo a Beirą stała się niemożliwa^[15]. Zanim w wybrzeże Mozambiku uderzył cyklon Eline blisko 200 000 osób straciło domy, a co najmniej 150 innych zginęło^[16].

Według szacunków łączne skutki wcześniejszych powodzi oraz cyklonu Eline to blisko 500 000 przesiedleńców lub bezdomnych^[17], z czego około 46 000 to dzieci poniżej 5. roku życia^[18]. Ostatecznie wcześniejsze powodzie i te spowodowane przez cyklon Eline doprowadziły do śmierci około 700 osób^[1], z czego połowa w Chokwé^[19]. Straty oszacowane zostały na 500 mln USD (uwzględniając inflację, 2020: ok. 750 mln USD), a tempo wzrostu produktu krajowego brutto spadło z 10% do 2%^[20]. Cyklon i powodzie znacznie utrudniły postęp ekonomiczny, który miał miejsce w Mozambiku w latach 90. począwszy od końca wojny domowej^[21].

Rząd Mozambiku miał ograniczone możliwości, aby przeciwstawić się skutkom klęski żywiołowej, więc zmuszony był szukać pomocy od społeczności międzynarodowej. Od lutego do marca 2000 roku przedstawiciele rządu wysłali pisma z prośbami o pomoc z zewnątrz, co poskutkowało deklaracją wsparcia finansowego w wysokości ok. 162 mln USD. Środki te przeznaczono głównie na żywność, odbudowę infrastruktury oraz materiały ratownicze. Z tych funduszy sfinansowano akcje prowadzone przez liczne międzynarodowe organizacje i instytucje państwowe, dzięki czemu uratowano 53 000 osób, a także udzielono niezbędnej pomocy blisko 676 700 osobom oraz rozpoczęto proces przesiedlania ludności^[22].

Polska

W 2000 roku polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych przeznaczyło z rezerw celowych budżetu państwa na pomoc humanitarną dla Mozambiku 100 000 PLN^[23]. Na początku marca 2000 roku, w reakcji na skutki powodzi w Mozambiku, katolicka organizacja Caritas Polska przeznaczyła na pomoc ofiarom tragedii kwotę w wysokości 200 000 PLN^[24]. Warszawskie biuro Polskiej Akcji Humanitarnej zorganizowało koncert S.O.S Mozambik na rzecz ofiar powodzi w Mozambiku, który odbył się 5 maja 2000 roku. Podczas koncertu, który odbył się w Studiu Koncertowym Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego wystąpiły takie zespoły jak: Voo Voo, Big Cyc oraz Ich Troje. Kwota uzyskana ze zbiórki wyniosła niespełna 3500 PLN, którą wsparł Polkomtel dotacją w wysokości 8000 PLN. Z kolei ZHP w swoich kwaterach zorganizował na rzecz mieszkańców Mozambiku zbiórki i inne akcje^[25].

• raport specjalny BBC (ang.)