Podwójne uderzenie

W tym artykule użyto notacji algebraicznej w celu opisania szachowych posunięć.

Diagram 1

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Dwa podwójne uderzenia (poglądowo)

Diagram 2

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Ucieczka z podwójnego uderzenia

Podwójne uderzenie, podwójny atak, potocznie widełki – posunięcie, w którym jedna bierka atakuje jednocześnie dwie bierki przeciwnika, z nadzieją osiągnięcia przewagi materialnej, ponieważ przeciwnik może zapobiec tylko jednej z dwóch gróźb.

Najczęściej do widełek używa się skoczka. Stawia się go na pole, z którego atakuje dwie bierki. Na diagramie 1 biały skoczek jednocześnie atakuje czarnego króla i czarną wieżę. Podwójne uderzenie przeciw królowi jest szczególnie skuteczne, gdyż zasady gry wymuszają obronę króla przed szachem. W tej sytuacji czarne nie mogą bronić wieży, nie mogą wykonać innego ruchu komplikującego pozycję i muszą wykonać ruch królem, po którym białe mogą zbić wieżę.

Pion też może wykonać podwójne uderzenie, grożąc jednocześnie figurom przeciwnika znajdującym się po jego lewej i prawej stronie. Na diagramie 1 czarny pion grozi biciem obu białym wieżom (czarne piony poruszają się w dół szachownicy).

Hetman również często atakuje jednocześnie dwie bierki, lecz taki ruch jest skuteczny tylko w przypadku, gdy obie bierki nie są bronione. Ponieważ hetman jest figurą cenniejszą od atakowanych bierek, zazwyczaj opłacalne jest bicie hetmanem tylko niebronionych bierek.

Podwójne uderzenie nie będzie skuteczne, gdy za pomocą jednej z zaatakowanych bierek przeciwnik może stworzyć większą groźbę niż strata (lub niekorzystna wymiana) zaatakowanej bierki. W szczególności łatwo odeprzeć taki atak, gdy jedna z bierek może bezpiecznie szachować – na diagramie 1 takiego szacha może dać wieża z kolumny h.

Diagram 2 również ilustruje tego typu sytuację. Białe, będąc na posunięciu, mogą zaatakować jednocześnie dwie wieże ruchem skoczka na c6. Skoczek jednak odsłoni kolumnę e i czarna wieża będzie mogła bezpiecznie zaszachować białego króla z pola e1. Po wymuszonym ruchu króla spod ataku odejdzie druga wieża, wspierając jednocześnie tę pierwszą:

1. Sc6 We1+

2. Kh2 Wde8

• związanie
• szpila

• Władysław Litmanowicz, Jerzy Giżycki, Szachy od A do Z, tom II, Warszawa 1987, s. 922 i 923