Pisa (dopływ Narwi)

Ten artykuł dotyczy rzeki, prawego dopływu Narwi. Zobacz też: inne znaczenia.

Pisa

Widok z mostu drogowego w Piszu
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Rzeka 3 rzędu
Długość	80 km
Powierzchnia zlewni	4500 km²
Źródło
Miejsce	w Piszu, Jezioro Roś
Współrzędne	53°38′21,3″N 21°48′58,1″E/53,639250 21,816139
Ujście
Recypient	Narew
Miejsce	na wysokości Nowogrodu
Współrzędne	53°13′49″N 21°52′22″E/53,230278 21,872778
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego źródło ujście
Położenie na mapie Polski źródło ujście
Multimedia w Wikimedia Commons

Pisa (niem. Pissek, Pisseck) – rzeka III rzędu w północno-wschodniej Polsce, dopływ Narwi.

Pisa jest prawym dopływem Narwi, leżącym w dorzeczu Wisły. Jest drogą wodną łączącą Wielkie Jeziora Mazurskie z Narwią na jej 181 kilometrze. Rzeka ma długość ok. 80 km, a z częścią żeglowną jezior mazurskich 142 km. Powierzchnia dorzecza wynosi ok. 4500 km²^[1][2].

Pisa wypływa w Piszu z jeziora Roś w systemie Wielkich Jezior Mazurskich (szerokość koryta wynosi tam ok. 20 m), przemierza wschodnią część Puszczy Piskiej (szerokość ok. 34 m) oraz Równinę Kurpiowską i jako prawy dopływ wpada do Narwi na wysokości Nowogrodu. W Puszczy Piskiej powstają prawe dopływy Pisy: Barłoga, Rybnica, Rudna oraz najważniejszy z nich – Kanał Turośl. Z lewej strony: Szparka, Pisza Woda, Bogumiłka, Wincenta i Skroda^[3]

Główne rzeki wpływające do Wielkich Jezior Mazurskich i zasilające Pisę: Krutynia, Orzysza, Święcek, Wężówka.

Pisa ma klasę żeglowną Ia^[4].

Pisa jest typową rzeką nizinną. W partii środkowej przepływa przez tereny podmokłe, łąkowe. Na całej długości jest szlakiem żeglownym. Dość głęboka (1–1,8 m), najpłytsze przejścia ma przy ujściu do Narwi. Rzeka wije się i silnie meandruje. Średni spadek wynosi 32 cm na kilometr. Przepłynięcie rzeki z Pisza do Nowogrodu zajmuje 2–3 dni.

Początkiem jest jezioro Roś, następnie szlak mija:

• most kolejowy w Piszu – rzeka ma tam ok. 15–20 m.
• most drogowy żelbetowy w ciągu ulicy Tadeusza Kościuszki – blisko centrum miasta, nieco dalej mostek dla pieszych.
• most drogowy żelbetowy w ciągu dróg krajowych nr 58 i 63.
• Zakłady Sklejka-Pisz Paged.
• ujście rzeczki Szparki.
• zerwany most blisko nieistniejącej wsi Wilki i przepompownię wody.
• nasyp drogi i most na drodze lokalnej prowadzącej do wsi Pogobie Średnie.
• most żelbetowy w Jeżach.
• nasyp po obu stronach rzeki, prawdopodobnie pozostałość po nieistniejącym moście.
• drewniany most drogowy o ciekawej, ale niezbyt stabilnej konstrukcji, przed mostem ujście rzeczki Wincenty.
• zabudowania wioski Kozioł i las sosnowy.
• most żelbetowy w Koźle.
• uregulowane ujście rzeki Rybnicy, szerokie na ok. 5 m, połączone ze szlakiem Krutyni
• most żelbetowy we wsi Ptaki; tam rzeka jest spokojna, szeroka nawet do 30 m, płynie pośród rozległych łąk, z brzegami porośniętymi trzciną i kępami krzewów i drzew.
• ujście szerokiej na ok. 5 m uregulowanej rzeki Turośl.
• drewniany most z elementami szyn stalowych we wsi Cieciory.
• most żelbetowy na wysokim nasypie w Dobrymlesie. Za wsią nurt jest szybszy, brzegi bardziej podmyte i trudno dostępne. Brzegi zaczynają porastać łozy. Szerokość nurtu nieco mniejsza.
• ujście rzeki Skrody.
• most w Morgownikach.
• ujście Pisy do Narwi, na wprost miasto Nowogród^[5] .

Na Mapie Podziału Hydrograficznego Polski Pisa jest prawie dwukrotnie dłuższa – 150,886 km, gdyż włączone do niej są kanały mazurskie od wypływu z jeziora Kisajno i wirtualne odcinki przepływające przez jeziora. W tym ujęciu jej odcinkami są kanały: Łuczański, Szymoński, Mioduński (z Grunwaldzkim), Tałcki i Jegliński. Jej identyfikator MPHP10 to 264^[6]. W systemie gospodarki wodnej opierającym się na tej mapie, Pisa została podzielona na następujące jednolite części wód: Pisa od wypływu z jez. Kisajno do wypływu z jez. Tałty (EW. + z jez. Niegocin, Ryńskie) (PLRW200025264199), Pisa z jeziorem Śniardwy i Orzyszą do wpływu do jeziora Roś (PLRW20002526473), Pisa na jez. Roś z Konopką od wpływu do jez. Roś (PLRW200025264759), Pisa od wypływu z jeziora Roś do Turośli (PLRW20001926489) i Pisa od Turośli do ujścia ze Skrodą od Dzierzbi (PLRW20001926499). Do jeziora Roś są to cieki o typie 25, czyli ciek łączący jeziora, a odcinki poniżej Rosia mają typ 19 czyli rzeka nizinna piaszczysto-gliniasta. Według planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza z roku 2011 wszystkie te odcinki, nawet skanalizowane, zostały uznane za naturalne. Podlegały Regionalnemu Zarządowi Gospodarki Wodnej w Warszawie, leżąc w regionie wodnym Środkowej Wisły^[7].

Klasyfikacja stanu ekologicznego wód różnych odcinków Pisy wykonana na podstawie badań z lat 2016–2019 wskazuje na stan umiarkowany, słaby albo zły. Ten ostatni dotyczy odcinka na granicy województw warmińsko-mazurskiego i podlaskiego, gdzie źle sklasyfikowano stan ichtiofauny, choć pozostałe elementy biologiczne były w dobrym stanie. O słabym stanie odcinka z Kanałem Mioduńskim zadecydował słaby stan makrozoobentosu. Makrozoobentos był również najgorzej ocenionym elementem biologicznym (stan umiarkowany) w odcinku ujściowym, gdzie z kolei najlepiej sklasyfikowano ichtiofaunę. Elementy hydromorfologiczne odcinków skanalizowanych oceniono na piątą klasę, a odcinków poniżej wypływu z systemu jezior na klasę pierwszą. Większość elementów fizykochemicznych na wszystkich odcinkach osiągnęła klasę pierwszą lub drugą. Normy dobrego stanu przekroczyły niektóre wskaźniki warunków tlenowych w odcinku z Kanałem Mioduńskim. Stan chemiczny wód został sklasyfikowany jako zły tam, gdzie zbadano zawartość niektórych substancji priorytetowych (rtęć, polibromowane difenyloetery) w tkankach ryb^[8]

• W.W. Brenda W.W., D.D. Serafin D.D., Piskie ścieżki rowerowe: informator turystyczny, Urząd Miejski w Piszu, 2005, s. 34–38 .
• S.S. Drej S.S., J.J. Swajdo J.J., Warmia i Mazury, Olszanica: Bosz, 2008, s. 17–18 .