Pietà (obraz El Greca)

Pietà

Autor	El Greco
Data powstania	ok. 1565-1570[1]
Medium	olej na desce
Wymiary	29 × 20 cm
Miejsce przechowywania
Miejscowość	Filadelfia
Lokalizacja	Philadelphia Museum of Art

Pietà – obraz hiszpańskiego malarza pochodzenia greckiego Dominikosa Theotokopulosa, znanego jako El Greco.

Temat opłakiwania zmarłego Chrystusa zaczerpnięty z Nowego Testamentu był kolejnym po motywie zdjęcia z krzyża najczęściej przedstawianym epizodem z życia i męczeńskiej śmierci Chrystusa. Według przyjętej wersji wokół ciała zmarłego pozostało siedem osób – Jan Ewangelista, Józef z Arymatei, Nikodem, Maria Magdalena oraz Maria z Nazaretu (matka Jezusa) i jej dwie siostry: Maria Kleofasowa i Maria Salome.

El Greco odszedł od tradycyjnej ilości postaci pod krzyżem i dodatkowo zmienił układ kompozycyjny powszechnie przyjęty w sztuce. Jego wzorem były prace Michała Anioła przez co uważa się, iż ta jedna z ostatnich małych prac wykonanych w Rzymie jest hołdem dla twórczości włoskiego mistrza. Głównymi inspiracjami dla El Greca była rzeźba Pietà florencka wykonana w 1550 roku znajdująca się obecnie w Museo dell’Opera del Duomo oraz grafika wzorowana na rzeźbie zawierająca dodatkowo górę Kalwarię i gwoździe. Na obrazie artysta powtórzył trójkątny diagonalny układ jednakże zamiast Chrystusa bezwładnie wymykającego się z rąk Józefa z Arymatei i opadającego w ramiona Matki Bożej na szczycie umieścił Marię z ogromem jej cierpienia na twarzy. Od Michała Anioła zapożyczył potężne ramiona, nabrzmiałe szyje oraz kwadratową twarz Marii podobna do twarzy Sybilli delfickiej. El Greco wprowadza własny krajobraz z górą i trzema krzyżami otoczoną chmurami na burzliwym niebem. Różnica pomiędzy rzeźbą a obrazem wyraża się w dramatyzmie postaci. U Anioła obecny jest duch kontemplacji gdy u El Greca widz jest świadkiem cierpienia.

W tym samym roku El Greco stworzył drugą większą wersję Piety, gdzie jeszcze dobitniej widoczne jest cierpienie Marii. Artysta wykorzystuje tu charakterystyczne dla swojego późniejszego stylu wyrazy artystyczne: rozdarte usta jękiem, brwi unoszące się ku czołu i udręczone spojrzenie w pustych jakoby oczodołach. Obraz znajduje się w Hispanic Society of America. Wcześniej znajdował się w kolekcji Dr. Luisa Navas (Madryt); Trotti and Co. (Paryż).

• Pietà – (1570-1575), 66 × 48, Hispanic Society of America

• Antonina Vallentin: El Greco. Warszawa: PIW, 1958. Brak numerów stron w książce
• Geniusz sztuki El Greco. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985. Brak numerów stron w książce
• Michael Scholz-Hänsel: El Greco. Köln/Warszawa: Taschen, 2005. ISBN 83-89192-90-X. Brak numerów stron w książce
• Jose Gudiol The complete painting of El Greco, Wyd. Greenwich House, Nowy Jork 1983 ISBN 0-517-40499-0.